Элӗк районӗнчи Татмӑш ялӗнче иртнӗ шӑматкун «Атӑл ҫӑлӗ» ҫутҫанталӑк паркне тирпейленӗ. Ку парк аталанса пырать пулин те, экологи шӑматкунлӑхне ирттермелӗх ӗҫ унта тупӑннӑ.
Ял ҫыннисем тӗплӗн хатӗрленнӗ: парка хӑт кӗртес ӗҫ епле аталаннине сӑнлакан 7 метр тӑршшӗ баннер карса хунӑ, артистсем валли сцена ӑсталанӑ.
Чи кирлӗ ӗҫ пирки те манман: нумай пулмасть лартнӑ йывӑҫсене тирпейленӗ, тавралӑха пӗлтӗрхи ҫулҫӑран тасатнӑ, арҫынсем пуртӑ тытса хунавсене иртнӗ. Шӑматкунлӑха ятарласа ҫитнӗ хӑнасем паркра, ҫӑлкуҫ тавра, йывӑҫсем лартнӑ: кедр, юман тата каштан хунавӗсене.
Тарласа ӗҫленӗ хыҫҫӑн пурте сцена патне пухӑннӑ. Шӑматкунлӑха йӗркелекенсем пурте те тав сӑмахӗ каланӑ хыҫҫӑн сцена ҫине чӑваш эстрада ҫӑлтӑрӗ Александр Шадриков хӑпарнӑ. Татмӑш халӑхӗпе «Атӑл ҫӑлӗ» парка хӑт кӗртме килнӗ хӑнасене ҫавӑн пекех хӑйӗн пултарулӑхӗпе «Каҫхи Шупашкар» вокал ушкӑнӗ савӑнтарнӑ.
Октябрь урамӗнче вырнаҫнӑ районти прокуратура умӗпе утса иртме кӑмӑллӑ тесе пӗлтерет Елчӗк район администрацийӗ.
«Саккун хушнипе пурӑнма хистекен прокуратура ӗҫченӗсем хӑйсем те кулленхи пурнӑҫри кашни кунхи ӗҫе пысӑк яваплӑха туйса пурнӑҫлама хӑнӑхнӑ. Иртнӗ кунсенчи уяр ҫанталӑкпа усӑ курса ушкӑнпа тухса территорие тирпей-илем кӗртни те ҫакнах ҫирӗплетсе пачӗ. Ҫак ӗҫе вӗсем ыттисенчен маларах, районта ака уйӑхӗн 15-мӗшӗнче экологи уйӑхӗ пуҫланичченех тума ӗлкӗрчӗҫ», — шӑрҫаланӑ райадминистраци сайтӗнчи информацире.
«Ҫуркуннехи илеме маларах курас килнипе вӑхӑта васкатса урама тасатма, тирпейлеме тухрӑмӑр», — тенӗ иккен прокуратурӑра тӑрӑшакансем.
Фонтан таврашне ытларах хула-посёлоксенче курма пулать. Анчах кунашкал ӗскер хӑш-пӗр ялсене те ҫук мар — сӑмахран, Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Атнар ялӗнче пур. Ӑна 2007 ҫулта ялӑн тӗп тӳремӗнче ӑсталаса лартнӑ.
Кӑҫаллӑха вара Атнарти фонтан хӑйӗн ӗҫне вӗҫлерӗ темелле. Ял тӑрӑхӗн администрацийӗнче ӗҫлекенсем ытларикун, авӑнӑн 24-мӗшӗнче, ун таврашне тирпейлерӗҫ, фонтана хӗле хатӗрлерӗҫ. «Хӗвел пайӑркисемпе ҫиҫекен фонтан ҫитес ҫул та пӗрӗхтерсе тӑрӗ», — шантарнӑ ял тӑрӑхӗн ӗҫченӗсем.
Пӗрисем сиплӗ курӑксем ӳтересшӗн ҫӳреҫҫӗ, теприсем вара хыт хура ӳснипех ҫырлахаҫҫӗ. Ҫырлахаканнисем вара Ҫӗнӗ Шупашкар хулин администрацийӗн тӳрӗ-шарисем. Хыт хура курӑкӗн ытамне лекнӗ хула ҫыннисем администрацийӗ ӳсекен амакран хӑтӑлтарма пӗрре мар тархасласа ыйтнӑ, «Грани» хаҫат та ҫак ыйтӑва утӑн 13-мӗшӗнчи 73-vӗi номерте ҫутатса панӑ.
Анчах та ыйтни кӑлӑха пулнӑ. Халӑхӑн ӳпкевyt хаҫатра пичетленӗрен вара хыт хура ӳссе, амаланса тӑршiӗпе ҫынна хуса ҫитнӗ пулас. Ку ҫеҫ те мар, хула центрӗнчен килсене таврӑнакансен асфальт хӑминчен йӗркеленнӗ такӑр мар ҫул тӑрӑх утмалла. Каҫхи вӑхӑтра сукмак тӑрӑх утма питӗ хӗн, мӗншӗн тесен ҫутӑ юписем тахҫанах электричество хунарӗсемсӗр тӑрса юлнӑ.
Хӗвел урамӗнчи 5-мӗш ҫуртра пурӑнакансем каласа панӑ тӑрӑх юрӑхсӑрланнӑ сукмах тӑрӑх кунсерен ҫӗршӗр ҫын иртет. Ҫавӑнпа та тӳрӗ-шара хула халӑхӗн ӳпкевне шута хуманни кулянтарать. «Тен, муниципаллӑ влаҫсем Атӑлҫи федраллӑ округӗ шайӗнчи чи ҫӳллӗ хыт хурана ӳтерессипе рекорд лартасшӑн ҫунаҫҫӗ?» — ыйту лартать «Грани» хаҫат корреспонденчӗ. Сӑлтавӗ ҫакӑнта пулсан вара хула влаҫне ӑнланма пулӗччӗ, халӗ вара вӗсен тыткалӑшне «явапсӑрлӑх» сӑмахпа ҫеҫ ӑнлантарма пулать.
Шупашкар хула кунӗ иртсе кайнӑран тӑватӑ кун ҫитрӗ пулин те коммуналлӑ хуҫалӑх службисем паянхи кун та уяв кӳрнӗ шырлӑхӗсене саплаштараҫҫӗ.
Хула кунӗ ҫитнӗ тӗлнелле республикӑн тӗп хулинче тирпейлӗх илӗм кӳрессипе пысӑк ӗҫ пурнӑҫланӑ. Уйрӑмах ӗҫченсем чечек йӑранӗсене йӗркелес, ҫумлас, шӑварас ӗҫре нумай вӑй хунӑ.
Шел пулин те уява паллӑ тума килнӗ хула ҫыннисемпе хӑнасем коммуналлӑ хуҫалӑх службийӗсен ӗҫӗ-хӗлнӗ тивӗҫлипе хакламан. Хӗрлӗ тӳремре чечек йӑранӗсене 50 яхӑн тваткал метр лаптӑкӑшра таптаса пӗтернӗ.
Паянхи кун хысна тулашӗнчи укҫаран юрӑхсӑрланӑ йӑрансене тивӗҫлӗ йӗркенӗ кӗртнӗ. Тирпей-илем кӗртекенсем хула ҫыннисемпе хӑнасене алӑпа тунӑ хитрелӗхе хаклама, перекетлеме ыйтаҫҫӗ.
Ялта ҫуралса ӳснӗ ҫамрӑксем шкул пӗтерсенех вӑтам е аслӑ пӗлӳ паракан учрежденийӗсенче алла пӗр-пӗр професси илес тӗллевпе хуласене тухса каяҫҫӗ, диплом илсен вара нумайӑшӗ ӗҫ тупса ҫавӑнтах юлаҫҫӗ. Ҫамрӑксем тӑван ялсенех тавранччӗр тесе мӗн тумала-ши?
Ҫак ыйтӑва Улатӑр районӗнчи Кивӗ Эйпӗҫ ял ҫыннисем хӑйне майлӑ татса парас тенӗ. Ӳсекен ӑрӑва илӗртекен хула илемне вӗсем яла кӳрме шутланӑ. Ӗҫе вара тирпей, илем кӳрессинчен пуҫланӑ, хӑйсен кил-ҫурт таврашӗнчи картиша тивӗҫлӗ сӑн кӗртессипе ӑмӑртса ӗҫе тытӑннӑ. Ятарлӑ пӗлӳ ҫук пулсан та тӑван яла илем кӳрессипе ҫунатланнӑ хастарлӑ ял-йыш тӑрӑшсах ӗҫлет.
Уйрӑмах хӑйне майлӑ пултаруллӑхпа Кивӗ Эйпӗҫре Владимир Поляков палӑрать. Унӑн картишӗнче алӑпа ӑсталаннӑ чӗрчунсен тӗнчи вырнаҫнӑ.
Юлашки 7 ҫулта ял-йыш кану вырӑнӗсене йӗркелессипе те хастаррӑн ӗҫлет, Кивӗ Эйпӗҫ таврашӗнче паянхи кун 8 парк вырнаҫнӑ. Уйрӑмах пӗр паркӗ юратакан мӑшӑрсене илӗртет, ҫавӑнпа та ӑна «Ҫамрӑклӑх» ята панӑ.
— Уйрӑмах каҫ-кӳлӗм вӑхӑтӗнче ҫутӑлнӑ хунарсемпе, шавлакан пӗрхӗнчӗк ял таврашне илемлетет, — хӑйӗн шухӑшне пӗлтерет Кивӗ Эйпӗҫре пурӑнакан Марина Лебедева.
Мӗнпур уяв пӗр вӗҫӗмсӗр тӑсӑлма пултараймасть. Ҫавӑнпа та Шупашкар хула кунӗн уявне паллӑ тума килекенсем ир еннелле ирексӗрех килсем тӑрӑх саланма тытӑнчӗҫ. Уяв вӗҫленни вӗсен кӑмӑлӗсенче палӑрми салху хӑварчӗ. Хула кӳлмекӗ таврашӗнче тасалӑх кӳрекенсем валли вара уяв вӗҫӗ 750 кубометр ҫӳп-ҫап хӑварнӑ.
Официаллӑ кӑтартусемпе килешӳллӗн хула кунне паллӑ тума пурӗ 71 750 ҫын пуҫтарӑннӑ. Ятарлӑ ӗҫченсем вара хула кӳлмекӗнче тасалӑх кӳрессипе ирчченех, тӑхтавсӑрах ӗҫленӗ. Талӑк хушшинче уяв хыҫҫӑн хула урамӗсенчен 750 кубометр хытӑ каяша тиесе кайнӑ. Ирхи 4 сехетсем тӗлнелле хулан пысӑк пайӗ ҫӳп-ҫапран тасалса ҫитнӗ.
Коммуналлӑ хуҫалӑх службисем тирпей илем кӳрессипе хастар ӗҫленӗшӗн Шупашкар хула администрацийӗ вӗсене тав тунӑ.
Масар-ҫӑва таврашӗсенче шӑматкунлӑхсем ирттерни паха ӗҫ. Ҫавӑнпа кашни ял тенӗ пек пӗр хутччен пулин те ҫак ӗҫӗ явӑҫать.
Шӑматкун, ҫурлан 10-мӗшӗнче вара Атнар ял тӑрӑхӗн специалисчӗсемпе Депутатсен канашлӑвӗн депутачӗсен пуҫарӑвӗпе Атнар ялӗнчи ҫӑва ҫинче шӑматкунлӑх иртнӗ.
Унта вара администраци ӗҫченӗсем кӑна мар, ялти хастар ҫыннисем те тухнӑ. Ӗҫӗ вара ватти-вӗттине те туллинех ҫитнӗ: Мадебейкин Александр Юрьевич хӑйӗн тракторӗпе типнӗ курӑка ҫулнӑ, хӗрарӑмсем вара курӑкне пуҫтарса ҫунтарнӑ. Атнарти пушара хирӗҫ тӑракан постӑн ӗҫченӗсем Волков Ю.Г., Железнов В.И. тата Атнар клубӗн ертӳҫи Шуськин Г.А. бензин ҫинче ӗҫлекен ҫавапа ӳссе кайнӑ тӗмӗсемпе типнӗ курӑка ҫулнӑ. Никифоров И.Ф., Кузьмин Н.С., Куропаткин Г.М. вара ватӑ, самаях туратланса кайнӑ йывӑҫсене каснӑ.
Шорово ял ҫыннисем блоксенчен асӑнмалли ҫурта купаланӑ. Тарапай тата Туканаш ялсен арҫыннисем вара асӑнмалли тӳрем ҫӗрне тӳрлетнӗ.
Шӑматкунлӑха пӗтӗмӗшлӗ 100 яхӑн ҫын тухнӑ. Тарапай, Атнар ялти ҫыннисем вара хӑйсен ӗҫченлӗхӗпе, хастарлӑхӗпе паллӑрса юлнӑ.
Иртнӗ кӗҫнерникун, акан 8-мӗшӗнче Куславкка районне кӗрекен Кӗҫен Карачпа Ҫатрӑк ял ҫыннисем пухӑнса кулленхи ыйтусене сӳтсе яврӗҫ. Пуху ялти Культура ҫурчӗ умӗнче иртрӗ. Пурӗ 43 ҫын килчӗ.
Карач ял тӑрӑхӗнче ӗҫлекен Е. Плотникова ял ҫыннисен умне ҫак ыйтусене кӑларса тӑратрӗ:
● икӗ уйӑх хушшинче ялсенчи урамсене ҫӳп-ҫапран тасатасси, ӑпӑр-тапӑра пуҫтарса илсе тухасси;
● ҫӑвана тирпей кӳртесси;
● Йывӑҫ Кунне ирттересси;
● ҫурпа ҫу кунӗсенче пушартан сыхлас ӗҫе тӑвасси;
● йӗркене пӑснисене пӑхса тухасси;
● ҫитсе пыракан Пӗтӗм Раҫҫейри халӑх ҫыравӗ;
● 2010 ҫул валли кӗтӳҫсемпе ӗҫ килӗшӗвне хатӗрлесси тата ӑна ҫирӗплетесси.
Ял ҫыннисем шӑматкунлӑхсене (субботниксене) акан 17-мӗшӗнче тата 24-мӗшӗнче ирттерме килӗшрӗҫ. Пушартан сыхланмашкӑн кашни килте 200 литртан ытла шыв тытма калаҫса татӑлчӗҫ. Кӗтӳҫсемпе 2010 ҫул валли тунӑ килӗшӗве пӑхӑнма тата вӗсен ӗҫне тӗрӗслесе тӑма шантарчӗҫ.
Ҫакӑнпа пуху вӗҫленчӗ — ҫынсем килӗсене саланчӗҫ.
+0.3 °C