Ӗнер Чӑваш ӳнер музейӗнче «Чиркӳ тума — ятран кирпӗч» ыркӑмӑллӑх акцийӗ иртнӗ. Унта республикӑн Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем те хутшӑннӑ. Вӗсем кӑна та мар, республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев та.
Акцие йӗркелекенсем унта хутшӑнакансене ятран сертификат туянма сӗннӗ. Хаклӑ хута 300, 1500 тата 3000 тенкӗпе сутнӑ. Унта ҫынсем хӑйсен ятне ҫырса хума пултарнӑ. Укҫа Шупашкарти Калинин урамӗнче, Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗпе Союзсен ҫурчӗ хушшинче, тума палӑртакан чиркӳ валли каймалла. Чиркӗве ятран кирпӗч хума палӑртаҫҫӗ. Ун ҫинче укҫа уйӑрса пулӑшнӑ ҫын ятне ҫырса хурӗҫ.
Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн порталӗнчи информацире халӑх тарҫисенчен хӑшӗ мӗн чухлӗ уйӑрнине палӑртман-ха. Пӗр сехетре пӗтӗмпе 350 пине яхӑн тенкӗ пухнине пӗлтернӗ.
Ялта чиркӳ пурри халӑхшӑн паха. Анчах Совет тапхӑрӗнче чылайӑшне ҫӗмӗрнӗ. Ҫав вырӑнсенче халӗ пуш-пушӑ. Хӑшӗ-пӗри чиркӗве ҫӗнӗрен хӑпартма талпӑнать.
Улатӑр районӗнчи Ҫӗнӗ Эйпеҫ ҫыннисем ялта хӑйсен вӑйӗпе чиркӳ ҫӗклеҫҫӗ. Хӑй вӑхӑтӗнче кунта та чиркӳ пулнӑ-ха, анчах тӗрлӗ сӑлтава пула ӑна 1937 ҫулта ишсе антарнӑ.
Кун хыҫҫӑн ял халӑхӗ 77 ҫул юнашар ялти чиркӳсене ҫӳренӗ. Кӑҫал акӑ вӗсем никӗсе янӑ. Ҫак ӗҫе чылай ҫын хастар хутшӑнать: Николай Матренин, Василий Сергеев, Николай Кузнецов, Юрий тата Анатолий Кузнецовсем. Вӗсем пулӑшнипе строительство ӗҫне пуҫӑнмашкӑн укҫа пухӑннӑ.
Ҫулла ял халӑхӗ пӗренесене хатӗрленӗ. Ҫак кунсенче строительство бригади стенасене туса пӗтернӗ те тӑрӑ ҫине куҫнӑ. Храма унчченхи вырӑнтах ҫӗклеҫҫӗ.
Чиркӗве ҫӗклемешкӗн Ҫӗнӗ Эйпеҫ ҫыннисем кӑна мар, ыттисем те пулӑшаҫҫӗ.
Тем хӑтланакан та пур та, Етӗрне районӗнчи Палтай ялӗнче ылтӑн япаласем ҫухалнӑ.
Пурнӑҫри йывӑр лару-тӑрӑва лекнӗ ҫын тем тума та хатӗр те, хӑшӗсем ылтӑн-кӗмӗл япаласене чиркӗве кайса параҫҫӗ. Анчах ун пеккисене куҫ хывакансем те пур иккен.
Ӗнер йӗрке хуралҫисене чиркӗве ҫаратни пирки хыпар ҫитнӗ. Ювелир япаласем ҫухалнине пачӑшкӑ систернӗ. Ҫав кун ун патне Етӗрнери 20 ҫулхи каччӑ пынӑ иккен, укҫа кивҫен пама ыйтнӑ. Капӑрлатмалли хатӗрсем ҫакӑнса тӑракан турӑш патӗнче вӑл вӑрах тӑнине пачӑшкӑ сиснӗ-ха.
Вӑрланӑ тесе шухӑшлакан каччӑна хӑйӗн килӗнче тытса чарнӑ. Вӑрланине вӑл йышӑннӑ пулать, ӑна сутса ярса ӗлкӗрнине пӗлтернӑ имӗш.
Элӗк район администрацийӗнче нумаях пулмасть иртнӗ черетлӗ планеркӑра ытти ыйтупа пӗрлех чиркӳ тӑвассине те сӳтсе явнӑ.
Ларӑва район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Куликов ертсе пынӑ.
«Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Куликов районти пур организацисемпе учрежденисен пуҫлӑхӗсене Элӗкри чиркӳ ҫуртне туса пӗтерес ӗҫе хастартарах хутшӑнма чӗнсе каларӗ», — тесе хыпарлать асӑннӑ район хаҫачӗ. Хӑш-пӗр организацире пӗр кунхи ӗҫ укҫине мар, ячӗшӗн кӑна куҫарнӑ имӗш. Уншӑн район администрацийӗн пуҫлӑхӗ кӑмӑлсӑрланнӑ-мӗн.
Унсӑр пуҫне Элӗк район администрацийӗн пуҫлӑхӗ 2015 ҫулхи 1-мӗш ҫур ҫулшӑн пыракан ҫырӑнтару тапхӑрӗ ҫинче чарӑнса тӑнӑ. Ял тӑрӑхӗсен пуҫлӑхӗсене, вӗренӳпе культура учрежденийӗсен, сывлӑх сыхлавӗн организацийӗсен ертӳҫисене чи малтанах республикӑра тухса тӑракан «Советская Чувашия», «Хыпар» кӑларӑмсене тата «Пурнӑҫ ҫулӗпе» район хаҫатне ҫырӑнтармаллине аса илтернӗ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Шӗнерпуҫ ялӗ кашни ҫул авӑнӑн 26-мӗшӗнче ял кунне уявлать. Ӗлӗк ҫак кун ялӑн чиркӳ уявӗ шутланнӑ. Пӗлтӗр шӗнерпуҫсем кивӗ чиркӳ вырӑнӗнче ҫӗннине хута яма пуҫланӑ.
Уявра 13 сехетре купалама пуҫланӑ чиркӳ умӗнче кӗлӗ иртнӗ. Унтан ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Владимир Кириллов тата Сӗнтӗрвӑрри район администрацийӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ Вячеслав Сергеев уява уҫнӑ.
Мероприятие Шӗнерпуҫри тата Ӗсмелти Культура, информаци тата туризм центрӗн пултарулӑх ушкӑнӗсем тӑснӑ. Ӗсмелти (Октябрьскинчи) «Ритм» пултарулӑх ушкӑнӗ тата Ҫичӗпӳртри «Кадриль» ташӑ ушкӑнӗ те сцена ҫине тухнӑ.
Уявра чиркӗве хӑпартас ӗҫе хастар хутшӑннӑ ҫынсене хисеп грамотисемпе чысланӑ. Куракансем хӑйсем те сцена ҫине тухса чӑваш ташшине ташлама пултарнӑ. Халӑх пӗрле ларса такмаксем каланӑ, купӑста кукӑлӗпе хӑналаннӑ. Уяв салютпа вӗҫленнӗ.
Сӑнсем (30)
Чӑваш Енре культура объекчӗсен йышӗ сахалланӗ. Кун пирки республикӑн культура министрӗ Вадим Ефимов пӗлтернӗ иккен.
Шупашкар районӗнчи Апашра хӑй вӑхӑтӗнче вырнаҫтарнӑ палӑка 1906 ҫулхи чӑваш хресченӗсен пӑлхавне асӑнса лартнӑ иккен. Патшалӑх хӳтлӗхӗнче вӑл 1974 ҫултанпа пулнӑ. Ефимов министр каланӑ тӑрӑх, палӑка чӑтӑмлах мар материалтан ӑсталанине пула ҫулсем иртнӗҫем вӑл ишӗлсе пӗтнӗ-мӗн. Ҫавна май ӑна культура эткерлӗхӗ шутӗнчен кӑларас тесе шут тытнӑ.
Асӑннӑ палӑксӑр пуҫне Шупашкар районӗнче регион пӗлтерӗшлӗ тата тепӗр тӑватӑ объект иккен. Ку шутра — 1821 ҫулта Шемшерте хута янӑ Успени чиркӗвӗ, 1917 ҫулта тунӑ Алькешри Хусан Турӑ амӑшӗн чиркӗвӗ, 1809 ҫулта Ҫӳлтикассинче уҫнӑ Улатимӗр Турӑ амӑшӗн чиркӗвӗ тата 19-мӗш ӗмӗрхи Мӑнал ялӗнчи Христос чӗрӗлнин чиркӗвӗ.
Шупашкарти Никольски собор вырӑнӗнчи археологи шыравне укҫа-тенкӗ ҫуккине пула чарма пултараҫҫӗ. Кун пирки «Московский комсомолец» (чӑв. Мускав комсомолецӗ) хаҫатӑн регионти кӑларӑмӗ пӗлтернӗ тӑрӑх «Ирӗклӗ сӑмах» интернет-хаҫат хыпарлать. Хальлӗхе хула администрацийӗ ӑсчахсене укҫа тӳлемен иккен.
Вырӑссен пӗрремӗш патшин асламӑшӗн Мария Шестован вилли пуль тесе шутлакан саркофага ҫулталӑк каялла ҫав вырӑнта тупнӑ. Кӑҫал темиҫе тӗпчев те ирттернӗ. Виле юлашки Романовсен йӑхӗпе ҫыхӑннине палӑртнӑ. Артефактсене малалла тӗпчесси пирки ыйту сиксе тухнӑ имӗш.
Дон ҫинчи Ростоври геофизиксен ушкӑнне, сӑмахран, хула администрацийӗ чӗннӗ-мӗн. Анчах пӗлтӗр ӗҫленӗшӗн те тӗпчевҫӗсемпе татӑлман иккен. Ӑслӑлӑх ӗҫне малалла тӑсма ытлашши пысӑк укҫах та кирлӗ мар имӗш — 60 пине яхӑн пулсан та ҫитет иккен.
«Икӗ пуртӑ, ҫӗҫӗ, алӑ пӑчки тата... ӗмӗт! Чиркӳ хатӗр те», — шӳтлерех пӗтӗмлетет иккен Вӑрмар районӗнчи Энӗшпуҫӗнче пурӑнакан Николай Ильин. Вӑл ятарлӑ станоксӑр, алӑ туйӑм-сисӗм вӑйне кӑна шанса арман, чиркӳ, карап макечӗсене ӑсталать.
Николай Иванович шалти ӗҫсен тытӑмӗнче чылай ҫул вӑй хунӑ, эксперт-криминалист пулнӑ. 2003 ҫулта амӑшӗ вилсен пӗччен тӑрса юлнӑ. Ним ӗҫ ҫукран тенӗ пек ҫав япаласене ӑсталама пикеннӗ. Районти чиркӳсенчен макет ӑсталаманни иккӗшӗ кӑна юлнӑ иккен. Мӑнҫырмари чиркӗвӗн куполне пӗлтӗр ҫеҫ лартнӑран тӑхтаса тӑнӑ. Унпа тата Пӑртасрипе кӑҫал ӗҫлеме пуҫласшӑн-мӗн вӑл.
Чиркӳ макечӗсене ӑста килӗнче тусанланса лармаҫҫӗ, кӳршӗ-аршӑ, пӗлӗшӗсем вӗсене ҫывӑх ҫыннисене, хурӑнташ-тӑванне парне пама илсе кайсах тӑраҫҫӗ иккен. Хӑйсен ялӗнчи Грецие качча тухнӑ пӗр хӗрарӑм хӑйсен ял чиркӗвӗн макетне инҫетри ҫав ҫӗршывах илсе кайнӑ.
Вӑрнар районӗнчи Енӗш ялӗн халӑхӗ храм туса пӗтерссишӗн тапаҫланать. Унти ӗҫсем тӑваттӑмӗш ҫул пыраҫҫӗ ӗнтӗ. Халӑх ӑна хӑйӗн вӑйӗпе хӑпартать.
Ӗҫ самантлӑха та чарӑнмасть-ха, анчах укҫа-тенкӗ ҫитменни ура хурать-мӗн. Халӗ ҫынсем укҫа пуҫтараҫҫӗ. Стройматериалсем хаклӑ, ҫавӑнпа енӗшсене храма хута яма йывӑртарах.
Уйкас Кипек ял тӑрӑхӗнчи культура ӗҫченӗсем храмра кашни эрнере шӑматкунлӑх ирттереҫҫӗ. Халӗ унта строительсем шалти ӗҫсене пурнӑҫлаҫҫӗ.
Храма хута ярас тесе енӗшсем кӑна мар, унта ҫуралса ӳснӗ, каярахпа тӗрлӗ енне саланнӑ ҫынсем те тӑрӑшаҫҫӗ, ӑна валли укҫа пухаҫҫӗ.
Ишек чиркӗвӗ пирки «Арҫури» хайлав тӑрӑх та пиртен кашниех пӗлет. 1740-мӗш ҫулхи ҫав чиркӗве таврари ялсенчен кӑна мар, аякри ҫӗрсенчен те ҫынсем пухӑнаҫҫӗ. Анчах ҫак чиркӗве юсама тахҫанах тӗмсӗлекенсем пулсан та унта ниепле те ал ҫитеймен. Ҫапах та пӗчӗкӗн-пӗчӗкӗн юсама тӑрӑшнӑ-ха. Халӗ, ав, унӑн иккӗмӗш хутне хӑпартма тытӑннӑ.
Ҫӗнӗ чиркӳ унчченхинчен 6 хут пӗчӗкрех пулать-мӗн. Ҫӳллӗшӗ вара 26 метрпа танлашмалла. Чиркӗве хӑпартма ҫынсем укҫа пухаҫҫӗ. Асӑннӑ районти Лапсар ял тӑрӑхӗнче пурӑнакансем 35 пин тенкӗ пуҫтарнӑ, ҫӗньял-покровскисем — 17 пин. Район администрацийӗнче тата Пенси фончӗн районти пайӗнче ӗҫлекенсем те ыркӑмӑлланаҫҫӗ иккен. Предприяти-организацисем те укҫана ӑҫтана куҫармаллипе кӑсӑкланаҫҫӗ-мӗн. Укҫаллӑ пуянсене илсен Сергей Иванов усламҫӑ чиркӳ тума миллион тенкӗ уйӑрнӑ.
+8.3 °C