Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх Шупашкарта, Алькешран инҫе мар вырнаҫнӑ юпа вырӑнӗнче чӑваш хастарӗсем Паттӑрлӑх кунне паллӑ турӗҫ. Чӑваш йӑли-йӗркине тытса пыракансем ҫак кун 792 ҫул каялла пулса иртнӗ паллӑ ҫапӑҫӑва асӑнса чӳк ирттерчӗҫ.
Тутар-монголсен никам ҫӗнейми ҫарӗ Калка ҫинче кӑпчаксемпе вырӑссене ҫапса аркатнӑ хыҫҫӑн Атӑл тӑрӑх хӑпарма пуҫланӑ. Пирӗн мӑн асаттесем ҫакӑн пирки сиссен тӑшмана кӗтсе илме тухнӑ. Челпир патша ертсе пынӑ ҫар тутар-монголсене чикӗ умӗнче кӗтсе илнӗ. Хаяр ҫапӑҫура Атӑлҫи Пӑлхар паттӑрӗсем ҫӗнтерме пултарнӑ, 4 пин тӑшмана тыткӑна илнӗ. Никам ҫӗнейми тутар-монгол ҫарӗ пӗрремӗш хут ҫупкӑ ҫинӗ, вӗсене ертсе пыракан Супетей аран тарма ӗлкӗрнӗ. Хайхи вара тыткӑнрисене каялла сурӑхсем ҫине ылмаштарнӑ — кашни ҫӑрҫӑшӑн пӗр сурӑх. Ҫапла мӑшкӑлланӑшӑн ҫак ҫапӑҫӑва «сурӑх ҫапӑҫӑвӗ» тесе ят панӑ.
Чӳк тунӑ хыҫҫӑн вырӑнти фольклор ушкӑнӗ пуҫтарӑннӑ ҫынсене илемлӗ юрӑ-кӗвӗпе савӑнтарчӗ. Уяв шӳрпе ҫинипе вӗҫленчӗ.
Сӑнсем (104)
Шупашкар районӗнчи Лапсар ял тӑрӑхне кӗрекен Вӑрманкас ялӗнче ӗнер «Паттӑрлӑх кунӗ» уяв иртнӗ. Ун пирки Шупашкар район администрацийӗ «йӑлана кӗнӗ уяв» тесе палӑртать.
«Паттӑрсен кунне» пухӑннисем Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗ тутар-монголсене ҫӗнтернине халалласа пухӑннӑ. Йышра Анатолий Кипеч ҫыравҫӑ, художниксем, Тутарстанри, Пушкӑртстанри чӑваш диаспорин элчисем пулнӑ. Вӑрманкасри Фолькор ҫурчӗн «Парне» ушкӑнӗ уява йӗркелекенсене парне туса панӑ — юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ.
Ку уяв пирки Чӑваш наци конгресӗн сайтӗнче, сӑмах май, кӑшт урӑхларах пӗлтернӗ. Унта «Чӳк» уявӗ иртни пирки каланӑ. Иртнӗ ӗмӗрӗн тӑхӑрвуннӑмӗш ҫулӗсенчен вара ҫӗнӗрен йӗркелесе янӑ уява Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ, ЧНК Ваттисен Канашӗн ертӳҫин ҫyмӗ Федор Мадуров скульптор ертсе пынӑ. Шупашкар район сайтӗнче асӑннисемсӗр пуҫне Владимир Агеев художник, «Сӑвар» чӑваш культурин фончӗн ертӳҫи Владимир Тяпкин, Николай Фомиряков, Юрий Дядюков, Анатолий Павлов тата ыттисем хутшӑннӑ.
Caкӑp ҫул каялла ҫaв вырӑнта Федор Мадуров ӑсталаса вырнаҫтарнӑ Юпа умӗнче кӑвайт чӗртнӗ.
Шӑп ҫак вӑхӑтра 1223 ҫулта Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхӗ тӗнчери хӑруш вӑйпа тытӑҫса илнӗ — пирӗн авалхи ҫӗршыв ҫине тутар-монголсем пӗрремӗш хут тапӑнса кӗнӗ. Супетей ертсе пыракан ҫар маларах ытти ҫӗршывсен ҫарӗсене аркатнӑ хыҫҫӑн ҫурҫӗрелле — Атӑлҫи Пӑлхар патшалӑхнелле — ҫул тытнӑ. Пирӗн мӑн асаттесем вара тутар-монголсене пӗрремӗш хут аркатса тӑкнӑ. Историре «Така ҫапӑҫӑвӗ» ят илнинчен хӑшӗ-пӗри кӑна тарма пултарнӑ, никам та ҫӗнеймен тутар-монголсем пӗрремӗш хут ҫӑпӑҫӑва выляса янӑ.
Ҫак пулӑма асра тытса Шупашкар районӗнчи Вӑрманкас ялӗпе Шупашкар чиккинчи вырӑна чӑваш йӑли-йӗркипе пурӑнакансем ваттисене асӑнма пухӑнчӗҫ. Вӗсен шутӗнче паллӑ ӳнерҫӗсем, историксем, пултарулӑх ҫыннисем пулчӗҫ. Ҫавӑн пекех кӳршӗлле ирҫе халӑхӗ те хӑнана килчӗ — ваттисене асӑннӑ чӳке пысӑк делегаци хутшӑнчӗ.
Асӑну йӑли-йӗркине тунӑ хыҫҫӑн хӑшӗ-пӗри чӑвашла ят йышӑнчӗ. Вӗсен йышӗнче пӗчӗкки те асли те пулчӗ. Ҫак ҫул ҫине ачасем те тӑни пурин кӑмӑлне те кайрӗ.
Фёдор Мадуровпа Праски Витти ӳнерҫӗсем паянхи кун мӗншӗн пухӑнни пирки каласа пачӗҫ.
+0.3 °C