Чӑваш халӑхне ҫутта кӑлараканӗ И.Я. Яковлев 1868 ҫулхи кӗркунне Чӗмпӗрте чӑваш шкулне никӗсленӗренпе 140 ҫул ҫитрӗ. Ҫак паллӑ куна уявлама 2008 ҫулхи чӳкӗн 21-мӗшӗнче Чӗмпӗр хулине Чӑваш патшалӑх университетӗнчен Вӗрентӳпе консультации пунктне делегаци тухса кайрӗ: ЧПУн чӑваш филологийӗпе культура факультечӗн деканӗ В.Г. Родионов профессор, Г.И. Федоров профессор, В.А. Абрамов доцент, В.А. Милютин доцент, «Ульяновск» хаҫат редакторӗ Л.И. Филиппова, «Хыпар» хаҫатра культура пайӗн редакторӗ Н. Смирнова, О.Н. Яковлева.
Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗн никӗсӗнче академик Л.П. Кураков сӗннипе йӗркеленӗ ЧПУн Вӗрентӳпе консультаци пунктӗнче вӑй хуракансем уява килнисене ҫӑкӑр тӑварпа кӗтсе илчӗҫ. Савӑнӑҫлӑ уяв И.Я.Яковлев музейӗнче иртрӗ. Саламлама килнисем хушшинче Ульяновск облаҫӗн вӗрентӳ министерствинчен Ф.Т. Улендеева, Ульяновск облаҫӗнчи чӑвашсен наципе культура автономи исполкомӗн председателӗ В.
Паян, чӳкӗн 19-мӗшӗнче, (ку хыпара пичетленӗ хушӑна концерчӗ пырать те ӗнтӗ) Ҫӗнӗ Лапсарти «Акаци» КК-нче ун ҫумӗнче ӗҫлекен «Укӑлча» фольклор ушкӑнне йӗркеленӗренпе 20 ҫул ҫитнине халалласа концерт иртрӗ.
Пирӗн пӗрлӗх ушкӑна 20 ҫул ҫитнӗ ятпа саламлать, малашне те юрӑ-ташӑпа савӑнтарма, ӑнӑҫу, ҫӗнӗ ҫитӗнӳсем сунать!
Кӗскен: ушкӑна 1988 ҫулта Сакмаров И.А. йӗркеленӗ, 1995 ҫултанпа ертӳҫи — Щетина А.А. (Сукмаровӑн вӗренекенӗ). 2000 ҫулта ушкӑна халӑх ятне панӑ. Ушкӑн тӗрлӗ ятсене ҫӗнсе илнӗ, тӗрлӗ тӑрӑха ҫитсе курнӑ. Тутарстанпа Мари Эле, Чулхула, Оренбург, Киров тата ытти Чӑваш Ен тулашӗнче вырнаҫнӑ хуласене ҫитсе пултарулӑхӗпе савӑнтарнӑ. Кашни ҫул «Раҫҫей ҫалкуҫӗсем» фестивале хутшӑнать.
Ирхи Хусан. Чӳкӗн 15-мӗшӗ. Чӳк уйӑхне кура сивӗтме пуҫланӑ ҫанталӑк. Халӑхсен хушшинчи туслӑх ҫурчӗ. Шӑп та лӑп ҫак вӑхӑтра, ҫак ҫуртра «Сувар» хаҫат 15 ҫул тултарнӑ ятпа Раҫҫейӗн тӗрлӗ регионти журналистсемпе хаҫатҫӑсем хушшинче ҫавра сӗтел иртрӗ. Пирӗн сайтран ҫак сайтӑн тӗп администраторӗ Николай Плотников хутшӑнчӗ.
Хутшӑнакансем хушшинче «Хыпар» хаҫатӑн тӗп редакторӗ А.П. Леонтьев, Пушкӑртра тухса тӑракан «Урал сассин» тӗп редакторӗ Михайлов Ю.Н., Чӗмпӗрти «Канаш» хаҫатӑн тӗп редакторӗ Ларионов Н.Н., Пушкӑртстанра тухакан «Аван-и» радиокӑларӑмӑн редакторӗ Никитина Т.П, «Сувар» хаҫатӑн малтанхи радакторӗсемпе ӗҫченӗсем тата халӗ ӗҫлекен журналистсем пулчӗҫ. Ҫавра сӗтеле, паллах, «Сувар» хаҫатӑн тӗп редакторӗ Константин Малышев ертсе пычӗ.
Ҫавра сӗтелте хаҫатсен ӗҫӗнче тӗл пулакан йывӑрлӑхсене, вӗсемпе кӗрешмелли мелсене сӳтсе яврӗҫ. Чи пысӑк тема вырӑнӗнче хаҫатсен тиражӗ пулчӗ.
2008 ҫулхи чӳкӗн 1-мӗшӗнче чӑваш тата танлаштаруллӑ литература пӗлӗвӗн кафедрин доценчӗ, Раҫҫӗй писателӗсен союзӗн членӗ тата ЧНК вице-президенчӗ Валентин Александрович Абрамов 50 ҫул тултарчӗ. Эпир, факультет ӗҫченӗсем, юратнӑ ӗҫтешӗмӗре ҫак паллӑ уяв ячӗпе пӗтӗм чун-чӗререн саламлатпӑр. Валентин Александрович, сирӗн ҫӑмӑл мар, анчах пархатарлӑ ӗҫӗрте малашне те пысӑк ҫитӗнӳсем тума ҫӳлти Турӑ яланах пулӑшса пытӑр. Ҫирӗп вӑйхалпа иксӗлми ӑнтӑлу сунатпӑр сире. Пултаруллӑ та маттур студентсем эсир вулакан лекцисене пӗр сиктерми ҫӳреччӗр, сирӗнпе пӗрле пурнӑҫа тӗрлӗ енлӗ хаклама вӗренччӗр. Вӑрӑм ӗмӗрлӗ пулӑр!
Чӗлхе, поэзи тата ӳнер тӗпчевҫи, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн чӗлхе пӗлӗвӗ пайӗн пуҫлӑхӗ, Чӑваш наци конгресӗн хисеплӗ президенчӗ, филологи наукисен кандидачӗ Атнер Хусанкай 60 ҫул тултарчӗ. Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ларусен залӗнче ҫав ятпа савӑнӑҫлӑ пуху иртрӗ. Хисеплӗ кӗрекере юбиляр хӑй, унӑн амӑшӗ – СССР халӑх артистки Вера Кузьмина, институт директорӗ Валерий Григорьев профессор, Чӑваш Республикин культура министрӗ Роза Лизакова, ЧР вӗренӳ министрӗ Галина Чернова пулчӗҫ. Атнер Петровича Республика президенчӗ Николай Федоров, Патшалӑх Канашӗн пуҫлӑхӗ Михаил Михайловский тата ытти сумлӑ ҫынсем ятарлӑ телеграммӑсемпе саламланӑ. Раҫҫейри тата ют патшалӑхри паллӑ ӑсчахсем янӑ саламсене те вуласа пачӗҫ. Министрсем Атнер Хусанкая Хисеп грамотипе тата хаклӑ парнепе чысларӗҫ.
Чӳк уйӑхӗнче «Чӑваш хӗрарӑмӗ» журнал тухма пуҫланӑранпа 80 ҫул ҫитӗ. Хальхи вӑхӑтра вал тухмасть ӗнтӗ, ҫапах та историне аса илер пулӗ...
Журналӑн пӗрремӗш кӑларӑмӗ 1928 ҫулта тухнӑ, кӑлараканӗ — ПРКП (ВКП (б)) облкомӗн чӑваш уйрӑмӗ. Пичетленме вӑл Шупашкарта ҫапӑннӑ. Тиражӗ те самай пулнӑ — 2-5 пине ҫитнӗ, уйӑхсерен чӑвашла тухса тӑнӑ. Журнал вӑл вӑхӑтра кил-хуҫалӑх, сывлӑх, вӗренӳ, ача ӳстересси, тасалӑх ыйтӑвӗсене ҫутатнӑ, республикӑри политикӑпа общество пурнӑҫӗ пирки каласа панӑ. Хастар хӗрарӑмсен ӗҫне, вӗсен пурнӑҫне уҫса пама та манман. Журнал вулакансене илемлӗ литературӑпа та паллаштарнӑ — П. Хусанкай, В. Краснов-Асли, Г. Краснов-Кӗҫӗнни, М. Трубина, А. Алка, Н.Ваҫанкка, Н.Полоруссова-Шелепи, Л. Агаков, А. Петокки, И.
2008 ҫулхи чӳкӗн 1-мӗшӗнче чӑваш тата танлаштаруллӑ литература пӗлӗвӗн кафедрин доценчӗ, Раҫҫей ҫыравҫисен союзӗн членӗ тата ЧНК вице-президенчӗ Валентин Александрович Абрамов 50 ҫул тултарать. Эпир, факультет ӗҫченӗсем, юратнӑ ӗҫтешӗмӗре ҫак паллӑ уяв ячӗпе пӗтӗм чун-чӗререн саламлатпӑр. Валентин Александрович, сирӗн ҫӑмӑл мар, анчах пархатарлӑ ӗҫӗрте малашне те пысӑк ҫитӗнӳсем тума ҫӳлти Турӑ яланах пулӑшса пытӑр. Ҫирӗп вӑйхалпа иксӗлми ӑнтӑлу сунатпӑр сире. Пултаруллӑ та маттур студентсем эсир вулакан лекцисене пӗр сиктерми ҫӳреччӗр, сирӗнпе пӗрле пурнӑҫа тӗрлӗ енлӗ хаклама вӗренччӗр. Вӑрӑм ӗмӗрлӗ пулӑр!
Ӗнер, юпан 13-мӗшӗнче, Валерий Иовлев актёр тата режиссёр 50 ҫул тултарчӗ. Ҫак ятпа Трактор тӑвакансен культура керменӗнче уяв каҫӗ иртрӗ. В. Иовлев пултарулӑхӗ анлӑ та пулӑхлӑ. Вӑл театр сцени ҫинче вуншар роль калӑпланӑ, чӑваш телевиденийӗнче ҫӗршер кӑларӑм хатӗрленӗ. Ачасем валли «Ҫывӑр аптраман тавраш», «Ҫӑлтӑрчӑк», «Шевле» передачӑсене эфира кӑларни хӑех тем пек тава тивӗҫлӗ ӗҫ. Валерий Иовлева чӑннипех те ҫӗнӗ чӑваш киновӗн «ашшӗ» теме пулать пулӗ. Пултаруллӑ режиссер ӳкернӗ фильмсен шучӗ ҫирӗмрен те иртрӗ. Унӑн чи паха енӗ — хӑйӗн ӗҫне чунтан юратни. Апла юбиляра чӑваш кино ӗҫӗнче ҫӗнӗ ҫитӗнӳсем сунар!
Ыран, юпан 14-мӗшӗнче, паллӑ чӑваш художникӗ Николай Овчинников ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитӗ.
Николай Овчинников Сӗнтӗрвӑрри районне кӗрекен Мӗшӗлте ҫуралнӑ. Ялти шкул сукмакне ҫичӗ ҫул таптанӑ хыҫҫӑн вӑл пӗлӗвне ӳстерес тесе Улатӑрти ӳнерпе гравюра училищине вӗренме кайнӑ. Кайран ун валли хӑй алӑкне Ленинградри ӳнер академийӗ уҫнӑ. Пӗр курс вӗреннӗ хыҫҫӑн вӑрҫӑ пуҫланнӑ пирки унӑн академине пӑрахса кайма тивнӗ. 1939-1945 ҫул хушшинче Николай Васильевичӑн салтак пурнӑҫӗпе пурӑнма тивнӗ. Ҫапах та вӑрҫӑ хыҫҫӑн вӑл хӑй ӗмӗтне пӑрахман, Ленинградри И.Е. Репин ячӗллӗ ӳнер институтне вӗренме кӗнӗ. Каярах вӑл аспирантурӑра пӗлӳ пухнӑ, А.М. Герасимов пултарулӑх мастерскойӗнче вӗреннӗ.
Николай Ваисльевич — СССР художникӗсен пӗрлӗхӗн пайташӗ, ЧАССР тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗ, профессор, К.В. Иванов ячӗллӗ ЧАССР Патшалӑх премийӗн лауриачӗ, РСФСР тава тивӗҫлӗ художникӗ.
Николай Овчинников ҫут тӗнчерен 2004 ҫулхи нарӑс уйӑхӗнче уйрӑлса кайнӑ. Ҫапах та ун пултарулӑхӗ пурӑнать — вӑл ӳкернӗ ӳкерчӗксем яланах пирӗн куҫ умӗнче.
Авӑнӑн 2-мӗшӗнче Марфа Трубина ҫыравҫӑ ҫуралнӑранпа 120 ҫул ҫитрӗ. Ку куна халалласа Куславкка районӗнчи чылай вулавӑшра ятарлӑ литература каҫӗсем, кӗнеке куравӗсем уҫӑлчӗҫ. Тӗрлемес ял вулавӑшӗнче ку кун «Трубина Мархви литература ӗҫӗнчи пултаруллӑхӗ» таврапӗлӳ урокӗ иртрӗ. Ӑна Л.Павлова вулавӑш заведующийӗ ирттерчӗ. Унсӑр пуҫне вулавӑшра «Трубина Мархви» кӗнеке куравӗпе те паллашрӗҫ. Унта вӗсем «Хӗллехи каҫсенче», «Ача чухнехи», тата ытти хайлава вуласа пӗлме пултарчӗҫ.
Марфа Трубина — чӑваш ҫыравҫи, Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ вӗрентевҫи. Хайлавсене ытларах ачасем валли ҫырнӑ.
Вӑл 1888 ҫулхи авӑнӑн 2-мӗшӗнче Хусан кӗпернине кӗрекен Шупашкар уесӗнчи (халӗ Куславкка районӗ) Куснар ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. 1903 ҫулта ял шкулне пӗтернӗ хыҫҫӑн Чӗмпӗр чӑваш шкулне вӗренме кӗнӗ. Ҫыравҫӑ ӗҫне вӑл ҫак шкулта пикеннӗ.
+29.3 °C