Чӑваш Республикин Шупашкар районӗ кӑҫал 85 ҫул тултарчӗ. Ҫавра датӑна тӗп хуламӑрти Оперӑпа балет театрӗнче паллӑ туса ирттерчӗҫ. Театрӑн пысӑх залӗнче пухӑннӑ халӑхӑн савӑк кӑмӑл-туйӑмне юрӑ-ташӑ ӑстисем самай ҫӗклерӗҫ. Вӗсен пултарулӑхне куракансем алӑ ҫупса хакларӗҫ.
Юбилейра ҫавӑн пекех халиччен пурнӑҫланӑ ӗҫсен тата тӗрлӗ сферӑра тӑрӑшакансен ӗҫӗ-хӗлне те пӗтӗмлетрӗҫ. «Атлашевский» ял хуҫалӑх кооперативӗн тухтӑрӗ Нина Митрофанова «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ ветеринари тухтӑрӗ», хушма хуҫалӑхӑн пуҫлӑхӗ Христофор Макаров «Чӑваш Республикин ял хуҫалӑхӗн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ», «Смак-Агро» ТМЯО тракторисчӗ Олег Илендеев «Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ механизаторӗ» ятсене тивӗҫрӗҫ. Унсӑр пуҫне ЧР Экономика аталанӑвӗн, промышленноҫ тата суту-илӳ, Культура, национальноҫ тата архив ӗҫӗсен министерствисем те тӑрӑшуллисем валли Хисеп грамотисем, Тав хучӗсем хатӗрленӗ. Вӗсене тивӗҫекенсем те чылайӑн пулчӗҫ. Шупашкар район администрацийӗ те лайӑх ӗҫлекенсене Хисем грамотисемпе, дипломсемпе чысларӗ.
Эрнекунпа шӑматкун ЧНК йӗркеленӗренпе 20 ҫул ҫитнине уявлӗҫ. Хӑнасем эрнекун ҫитӗҫ — вӗсене «Ҫӑлкуҫ» кафере апатлантарӗҫ тата «Акконд» фабрикӑпа паллаштарӗҫ. 15 сехетре тӗрлӗ тӑрӑхран килнӗ ушкӑнсен ертӳҫисем ҫавра сӗтел ирттерӗҫ — патшалӑх тытӑмӗпе ӗҫленӗ чухне сиксе тухакан ыйтусене тишкерӗҫ. Ҫав вӑхӑтрах К.В. Иванов ячӗллӗ литература музейенче Валентина Тараватӑн пултарулӑх каҫӗ иртӗ. Эрнекунах хӑнасем «Пӗртен пӗррескерӗм» спектакль курма тата «Аксар-шоу» солисчӗсен концерчӗнче пулса курайраҫҫӗ.
ЧНК йӗркеленӗренпе 20 ҫул тултарнине шӑматкун паллӑ тӑвӗҫ — К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче чаплӑ пуху иртӗ. Вӑл вӗҫленсен «Хӗр сӑри» уявне театрласа паллӑ тӑвӗҫ.
Хӑнасем хӑйсен килӗсене вырсарникун ирхине саланӗҫ.
Чӗмпӗр тӑрӑхӗнче пурӑнакан поэт, Раҫҫей ҫыравҫисен союзӗн пайташӗ Анатолий Ермилов-Юман авӑнӑн 12-мӗшӗнче 80 ҫул тултарнине паллӑ турӗ.
Вӑл Чӑнлӑ районӗнчи Чӑвашкасси ялӗнче ҫуралнӑ. 40 ҫула яхӑн район хаҫатӗнче вӑй хунӑ. "Канаш" хаҫата пуҫласа яракансенчен пӗри пулнӑ. Раҫҫей культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Чӑнлӑ районӗн пӗрремӗш Хисеплӗ ҫынни. Петӗр Хусанкай ячӗллӗ преми лауреачӗ, Мария Ульянова ячӗллӗ преми лауреачӗ, Чӑваш халӑх ӑсчахӗ, ЧНКан Ваттисен канашӗн членӗ. 45 кӗнеке авторӗ.
Юлашки ҫулсенче А.Юман чӑваш литературинче сонетсен кӗнекисене пичетлесе кӑларса палӑрчӗ.
«Анатолий Юман — ку чухнехи чӑваш литературинчи чи сумлӑ ятсенчен пӗри», — тесе ҫырать Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Аристарх Дмитриев.
Юман пултарулӑхне тӗрлӗ вӑхӑтра чӑваш литературин ҫӑлтӑрӗсем: Ухсай Яккӑвӗ, Петӗр Хусанкай, Юхма Мишши, Стихван Шавли, Ваҫлей Давыдов-Анатри, Георгий Ефимов, Юрий Сементер, Алексей Воробьёв, Анатолий Смолин тата ыттисем — пысӑк хак панӑ.
СССР Патшалӑх премийӗн лауреачӗн, Раҫҫей халӑх артисчӗн, Раҫҫей Федерацийӗн, Чӑваш Республикин тата Дагестан ӳнерӗн тава тивеҫлӗ ӗҫченӗн, Шупашкар хулин Хисеплӗ гражданинӗн, нумай орден кавалерӗн, кӗскен каласан — Трак енӗн мухтавлӑ ывӑлӗн Филипп Миронович Лукин композиторӑн сумлӑ ячӗпе пархатарлӑ ӗҫӗсене яланах асра тытас, ҫамрӑк ӑрӑва ентешӗн ырӑ тӗслӗхӗпе хавхаланса пурнӑҫ ҫул-йӗрне суйласа илме пулӑшас тӗллевпе Красноармейски район администрацийӗ 2013 ҫула Филип Лукин ҫулӗ тесе йышӑннӑ.
Йӗркелӳ комитечӗ Филипп Миронович ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнине тивӗҫлипе кӗтсе илме хатӗрленсе тӗп мероприятисен планне ҫирӗплетнӗ. Кӗҫех Ф.Лукин ҫуралнӑ ялти музее тӗпрен юсама, унӑн ҫывӑхӗнчи лаптӑка тирпейлеме тытӑнӗҫ. Аякран килекен хӑнасем умӗнче намӑс курас мар тесе Чатукасси ял тӑрӑхӗн администрацийӗ ялта пурӑнакансемпе темиҫе хут тӗл пулнӑ, хӑйсен ҫурчӗсене, пахчисене, хуралтӑсене тасатма калаҫса татӑлнӑ.
Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Андрей Шестаков та айккинче юлман, Филипп Лукинӑн музейне тӗрлӗ экспонат парнеленӗ.
Ҫурлан 11-мӗшӗнче Хӗрлӗ Чутайсем пысӑк уяв туса саванчӗҫ — ара, кӑҫал района йӗркеленӗренпе 85 ҫул, яла никӗсленӗренпе 430 ҫул ҫитнӗ-ҫке!
Курма килнисемшӗн ҫак кун пӗрре те кичем пулмарӗ. Малтанах ял тӑрӑхӗсен пултарулӑх ушкӑнӗсем (паллах, чӑваш тумӗсемпе) тӗп урампа утса тухрӗҫ, кайран вара, культурӑпа кану центрӗ умӗнче пӗрле пухӑнса юрӑ юрларӗҫ, ташласа та савӑнтарчӗҫ.
Уява пуҫтарӑннисене Хӗрлӗ Чутай район пуҫлӑхӗ Александр Степанов, район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Башкиров, Чӑвашпотребсоюз председателӗ Валерий Павлов, «Чавал» ентешлӗх хастарӗ Елена Османова тата ыттисем саламларӗҫ. Хӑйсен сӑмахӗсене каланӑ хыҫҫӑн, паллах, районӑн ӗҫчен ҫыннисене Хисеп хучӗсемпе тата парнесемпе чыслама манмарӗҫ. Уйрӑмах «Коминтерн» ЯХПК председательне Альбина Новиковӑна пысӑккӑн хакларӗҫ — ӑна «Хӗрлӗ Чутай районӗн хисеплӗ гражданинӗ» ятпа тивӗҫтерчӗҫ.
Уяв программине «Иксӗлми Чутай ҫӑлкуҫӗсем» халӑх ушкӑнӗ тӑсрӗ, малалла чӑваш эстрада артисчӗсем концерт парса савӑнтарчӗҫ.
Уява йеркелекенсем халӑх кӑмӑлне тивӗҫтерчӗҫ тесен йӑнӑш пулмӗ — кичем сӑнлисем пӗрре те курӑнмарӗҫ, пурте савӑк кӑмӑллӑччӗ.
Шӑп та лӑп 80 ҫул каялла, 1932 ҫулхи утӑн 27-мӗшӗнче Шупашкар тӑрӑхӗнче «Колхозник ҫулӗ» хаҫатӑн 1-мӗш кӑларӑмӗ тухнӑ.
Пӗрремӗш номере Чӑрӑшкасси ялӗнче ҫуралса ӳснӗ Г. Серебряков-Ошмань калӑпланӑ. Малалла вара хаҫата Йӑршу ялӗнчен тухнӑ партин район комитечӗнче культурӑпа пропаганда пайӗн заведующийӗ Ростов П.В. тытса пыма пуҫланӑ. Хӑйӗн кун-ҫулӗнче хаҫат ятне темиҫе те улӑштарнӑ: «Ленин ҫулӗпе» (1938), «Колхозник хаҫачӗ» (1959), «Ленинец» (1962). 1992 ҫулхи юпан 10-мӗшӗнчен пуҫласа хальхи ятпа тухать — «Тӑван Ен».
Паян, утӑн 27-мӗшӗнче Кӳкеҫри культурӑпа кану центрӗнче ҫак куна анлӑн паллӑ турӗҫ. Чи малтанах хӑнасене районти ал ӑстисен ӗҫӗсем кӗтсе илчӗҫ. Уявӑн хуҫисем те кунтахччӗ — кашни хӑнана тараватлӑн кӗтсе пуху залне чӗнчӗҫ.
Савӑнӑҫлӑ уява пуҫланӑ май чи малтанхи сӑмаха район ертӳҫисем илчӗҫ — вӗсем хаҫат пирки каласа пачӗҫ, унта тӑрӑшакан ҫынсене ӑшӑ сӑмахпа асӑнчӗҫ. Парнесемпе хисеп хучӗсем пама та манмарӗҫ — ара уяв уявах пулмалла-ҫке. Паянхи кун хаҫат редакцийӗнче 10 ҫын ӗҫлет — вӗсенчен кашни район администрацийӗнчен хисеп хучӗ илме тивӗҫрӗ.
ЧР Вӗрентӳ тата ҫамрӑксен политикин министерствин «Упири ятарлӑ вӑтам пӗлӳ паракан шкулне» йӗркеленӗренпе 10 ҫул ҫитрӗ. Ҫав ятпа пушӑн 23-мӗшӗнче кунта савӑнӑҫлӑ мероприяти иртрӗ.
Шкула уяв сӑнӗ ҫапнӑ. Кунти акт залне палӑртнӑ вӑхӑт тӗлне хӑнасем, педагогсем, вӗренекенсемпе вӗсен ашшӗ-амӑшӗсем пухӑнчӗҫ. Асӑннӑ коллектива иртнӗ ҫулхи ҫурла уйӑхранпе Б.Ф. Соколов ертсе пырать. Борис Федорович ҫак тапхӑрта утса тухнӑ шкул кун-ҫулӗпе кӗскен паллаштарчӗ.
Ку евӗр шкул республикӑра пӗрре. Упири ятарлӑ шкула 1998 ҫулта реконструкцилеме тытӑннӑ. Строительсен чыслӑ ӗҫне пула 2002 ҫулхи ҫуркунне тӗлне ҫак ӗҫе вӗҫленӗ, ҫав ҫулхи пушӑн 15-мӗшӗнче кунта пӗрремӗш вӗренекенсене йышӑннӑ.
Вунӑ ҫул хушшинче кунтан хӑйсен ҫамрӑк пурнӑҫӗнче тӗрӗс ҫултан пӑрӑннӑ 146 ача вӗренсе тухнӑ, вӗсенчен 46-шӗ — тӑлӑхсем. Паян кунта тӗрлӗ йышши айӑп тунӑ 14–16 ҫулсенчи вунтӑхӑр ача пӗлӳпе воспитани илет. Вӗсем — Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар, Канашпа Улатӑр хулисенчен, Шупашкарпа Патӑрьел районӗсенчен.
Ӗнер Ҫатра-Лапсар шкулӗ 100 ҫул тултарнине хаваслӑн уявларӗҫ. Тӑван шкула ҫак ҫурхи кун вӗренсе тухнисем, вӗсене пӗлӳ панӑ учительсем тата ытти хӑнасем пухӑнчӗҫ. Ҫатра-Лапсар шкулӗнче пӗлӳ пухса чапа тухнисем те сахал мар пулчӗҫ: Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки Фёдорова Любовь Владимировна, темиҫе кӗнеке авторӗ, ӳнер музейӗнче вӑй хуракан Иванов-Орков Геннадий Николаевич, режиссёр, чӑвашсен пӗрремӗш нумай ярӑмлӑ «Кӗпер» фильмне лартакан Трифонов Леонид Павлович, тӗнче шайӗнчи спорт мастерӗ Иванова Марина Владимировна тата ыттисем. Чыслав пайне ирттернӗ спорт пӳлӗмӗ, пӗчӗкех мар пулин те, пурне те вырнаҫтараймарӗ те — ларма-тӑма вырӑн ҫукччӗ.
Уяв чаплӑ иртрӗ — шкул ачисем хӑйсен пултарулӑхне кӑтартрӗҫ, ятарласа килнӗ ушкӑнсем юрри-ташшисемпе савӑнтарчӗҫ. Нумай-нумай ҫынна хисеп хучӗпе, тав хучӗпе чысларӗҫ. Паллах, шкул кун-ҫулӗ ҫинчен каласа пама та манмарӗҫ — ӗлӗкхи пирки те, паянхи пирки те.
Уява килнисем час саланмарӗҫ — концертпа чыслав пайӗ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн пӗрле вӗреннисем пӗр-пӗринпе пуҫтарӑннишӗн савӑнчӗҫ, хӑйсем пирки каласа пачӗҫ.
Паян, пушӑн 22-мӗшӗнче, чӑваш халӑхӑн паллӑ артисчӗ Кӗлпук Мучи 100 ҫул тултармаллаччӗ. Пирӗнтен вӑл, шел те, 88 ҫулта уйрӑлчӗ.
Ҫак куна халалласа Чӑваш халӑх сайчӗ унӑн «Ватӑ чӗре — ҫамрӑк чун» кӗнекине электронлӑ вулавӑша кӗртрӗ. Вӑл чӑваш халӑх артисчӗ, паллӑ драматург, эстрада ӑсти Ефим Никитин (Кӗлпук Мучи) пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе тӗплӗн паллаштарать. Хӑй вӑхӑтӗнче унӑн пьесисемпе кулӑшӗсене вулакансемпе куракансем яланах хапӑл туса йышӑнатчӗҫ. Кӗнекене кӗнӗ хайлавсем: «Пурнӑҫ ҫулӗ такӑр мар» очерк; «Ан сивӗн, савни», «Хуняма», «Ик айкки те тӑвайкки» камитсем; «Ватӑ чӗре — ҫамрӑк чун» трагикомеди; пӗчӗк мыскарасем.
Ефим Никитин 1912 ҫулхи пушӑн 22-мӗшӗнче Вӑрмар районӗнчи Арапуҫ ялӗнче ҫуралнӑ. Шупашкарти музыкӑпа театр техникумӗнче вӗреннӗ. Каярахпа Ҫамрӑксен театрӗнче вылянӑ, Иккӗмӗш колхоз чӑвашӗсен театрне (Комсомольски) ертсе пынӑ. 1943 ҫултанпа тӑхтавсӑр К.
Шӑмӑршӑ районӗнчи Анат Чаткасри Лидя аппа, хут ҫинчи пек каласан, Лидия Григорьевна Нянина, ҫак кунсенче 80 ҫул тултарчӗ. Юбиляра саламлама ачи-пӑчипе мӑнукӗсем, ҫывӑх тӑванӗсемпе кӳрши-арши йышлӑн пухӑнчӗҫ. Хӑй те, тӑванлӑха мала хураканскер, ӗҫкӗ-ҫикӗре илем тӑвать те, хурӑнташӗ-пӗлӗшӗ те паллӑ кунпа Лидия Григорьевнӑна чыс кӳчӗ. Чӑн-чӑн хисеп!
Сакӑр теҫетке урлӑ каҫрӗ тесе калассӑм килмест Лидя аппа пирки. Кӗре ӳтлӗ сӑн-питӗнчен нар шевли кайман-ха (ҫамрӑк чухнехи чиперлӗхе асилтерет вӑл!). Ӑш-пиллӗх сапалакан хӑмӑр куҫӗсем чӗррӗн пӑхаҫҫӗ, хуҫи патне туртаҫҫӗ. Калаҫасса та кӳршӗм кашни сӑмаха виҫсе, ҫын кӑмӑлне, ӳсӗмне шута илсе калаҫать. Такампа та пӗр чӗлхе тупать. Ахальтен мар ватти те, вӗтти те ун ҫумӗнче. Вӑтам кӗлеткеллӗ, ҫӑмӑл шӑм-шаклӑ хӗрарӑмӑн хусканӑвӗ те вӑр-вар. Пӑрчкан пек, лара-тӑра пӗлменскер, шав ӗҫлӗ. Час-часах чиркӗве е тӑванӗсем патне васканине асӑрхатӑн. Картиш тулли выльӑх-чӗрлӗхе (ӗне, лашапа тиха, темиҫе сысна — ҫӑвӑрламалли таранах, сурӑх-путек, хур-кӑвакал, чӑх-чӗп усраҫҫӗ вӗсем) пӑхма та, ҫу кунӗсенче пахча ҫимӗҫ ҫумлама-шӑварма та ҫемйине сисӗнмеллӗх пулӑшу парать Лидия Григорьевна.
+29.3 °C