Кӑҫал ака уйӑхӗ самай ӑшӑ килчӗ. Юлашки кунсенче кӑштах сивӗтрӗ. малашне мӗнле ҫанталӑк пулӗ?
Ҫитес 2-3 кунра ҫӗрлесерен термометр «минус» кӑтартӗ. Ҫитес 10 кунра типӗ те хӗвеллӗ ҫанталӑк тӑрӗ. Канмалли кунсенче ҫил лӑпланӗ, ӑшӑрах пулӗ. Ҫитес эрне варринче сывлӑш 15-16 градус таран ӑшӑнӗ. Маланлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, Мӑнкунра ҫанталӑк кӑштах сивӗтсе илӗ.
Ҫанталӑк ӑшӑ-ха. Ҫапах хӑш чухне ҫавӑн пекки хыҫҫӑн та юр ҫуса лартнине манмалла мар.
Синоптиксем палӑртнӑ тӑрӑх, ӗнер республикӑра сывлӑш температури 17,6 градус пулнӑ. Ку рекорд. Юлашки хутчен кун пек ӑшӑ 1990 ҫулта пулнӑ. Анчах ун чухне сывлӑш 16,3 градус кӑна ӑшӑннӑ.
1990 ҫулта ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче 18,2 градус ӑшӑ пулнӑ. Паян кӑнтӑрла 17 градус ӑшӑ пулмалла. Каҫхине аслати авӑтма пултарать.
2008 ҫулта ака уйӑхӗн 11-мӗшӗнче 21,1 градус ӑшӑ пулнӑ.
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, пуш уйӑхӗ нормӑран 4 градус ӑшӑрах тӑрать. Ҫав вӑхӑтрах ҫумӑр та самай ҫунӑ.
Кӑҫал ака уйӑхӗ ӑшӑ пуласса кӗтмелле. Пӗрремӗш декадӑра кӑштах сивӗрех тӑрӗ, ҫумӑр ҫукалӗ. Виҫҫӗмӗш декадӑра типӗ те ашӑ ҫанталӑк тӑрӗ. Акан 17-18-мӗшӗсенче, 22-23-мӗшӗсенче ҫумӑр ҫума пултарӗ.
Пӗтӗмӗшле илсен, ака уйӑхӗнчи вӑтам температура нормӑран 3 градус ӑшӑрах пулмалла.
Кӑҫал ҫуркуннехи ҫанталӑк пуш уйӑхӗн 20-мӗшӗнче хуҫаланма тытӑннӑ. Ҫавӑнтанпа термометр 0 градусран ытларах кӑтартать.
Ҫитес 4 кунра республикӑра ҫумӑр ҫӑвӗ. Ҫав тапхӑрта уйӑх ҫурӑри нӳрӗк ҫӗр ҫине ӳкӗ. Юр тӑрук ирӗлме пуҫланипе ейӳ сарӑлас хӑрушлӑх пур.
Ҫапах ӑшӑ пулсан та ҫил самай вӑйлӑ вӗрӗ. Канмалли кунсенче чӑн-чӑн ҫуркуннехи пек ҫанталӑк тӑрӗ. Анчах тунтикунах сивӗтме пуҫлӗ. Кӗҫнерникунран самаях сиввине туйма пуҫлӑпӑр. Ун чухне шӑнтӗ, кӑнтӑрла 5 градус кӑна ӑшӑ тӑрӗ. Йӗпе юр ҫума пултарӗ.
Кунашкал ыйту лартсан эсир, ахӑртнех, Чилин ҫурҫӗр енче вырнаҫнӑ Атакама пушхирӗ ҫинчен шухӑшланӑ пулӑттӑр. Ма тесен час-часах ӑна тӗнчери чи типӗ пушхир тесе палӑртаҫҫӗ. Ӑсчахсем ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, кунта пӗр тумлам шыв та ӳкмен тапхӑр 400 ҫул тӑсӑлнӑ, 1570 ҫултан пуҫласа 1971 ҫулччен. Атакама пушхирӗ, тен, чи типӗ пушхир те пулӗ, анчах Ҫӗр чӑмӑрне илес пулсан вӑл чи типӗ вырӑн мар.
Планетӑн чи типӗ вырӑнӗ Антарктидӑра, Виктори Ҫӗрӗ районӗнче, ӑна Мак-Мердо айлӑмӗ ят панӑ. Ку лаптӑк 4 800 ҫм² йышӑнать, унта юр ҫук. Улттӑмӗш континентӑн пӗтӗмӗшле лаптӑкне илсен унӑн калӑпӑшӗ 0,03% пулать.
Мак-Мердо айлӑмне ҫӳллӗ тусем хупӑрласа илнӗ, вӗсене пула ку вырӑна Тухӑҫ-Антарктика пӑрлӑхӗ сарӑлаймасть. Антарктика енчен вӗрекен типӗ ҫилсен хӑвӑртлӑхӗ 320 км/сех таран ҫитет, вӗсене пула тусем ҫинчи юр вӗҫсе каять, сывлӑш юхӑмӗсем аяларах аннӑҫемӗн температура хӑпарма пуҫлать те пӗтӗм нӳрӗк пӑсланса пӗтет. Юрпа ҫумӑр ҫӗр лаптӑкӗ ҫине ӳкме ӗлкӗреймест, вӗсем самантрах пӑсланса пӗтеҫҫӗ.
Юлашки эрнере республикӑра юр хулӑнӑшӗ 8 сантиметр чакнӑ. Халӗ вӑл 30 сантиметрпа танлашать. Ытларах Пӑрачкав районӗнче ирӗлнӗ.
Паян ҫумӑрлӑ ҫанталӑк, каҫ енне юр ҫума тытӑнӗ. Канмалли кунсенче вара уяртӗ: хӗвеллӗ, кӑшт сивӗрех ҫанталӑк тӑрӗ, каҫхине шӑнткалӗ. Шӑматкун ҫӗрле 8 градус сивӗ пулӗ.
Тепӗр эрнере ӑшӑ таврӑнӗ. Эрнекун ҫумӑр ҫӑвӗ, канмалли кунсенче вара юр та ӳккелеме пуҫлӗ. Пушӑн 26-29-мӗшӗсенче каллех самай сивӗтме пултарать.
Ку эрнере республикӑра уяр, ӑшӑ кунсем тӑрӗҫ, мӗншӗн тесен пирӗн пата антициклон ҫитнӗ. Ҫапах вӑйлӑ ҫил лӑпланмӗ-ха.
Кӗҫнерникун тата эрнекун сывлӑш температури кӑнтӑрла 7-12 градус таран ӑшӑнӗ. Ҫӗрле те терометр 0 градусран ытларах кӑтартӗ.
Канмалли кунсенче кӑштах сивӗтӗ. Ун чухне сивӗрех, уяр кунсем тӑрӗҫ. Ҫӗрле ҫулсе шуҫлакланӗҫ.
Паян республикӑра ачар-писер ҫанталӑк хуҫаланать. Ҫӗрӗпе ҫумӑр ҫунӑ, халӗ вара юр вӗҫтерет. Хӑҫан уяр кунсем савӑнтарма пуҫлӗҫ?
Синоптиксем пӗлтернӗ тӑрӑх, ыран ҫанталӑк йӗркеленет, анчах вырсарникун каллех ҫил вӑйланать, ҫумӑр ҫӑвать: 3-8 градус ӑшӑ пулӗ. Вырсарникун ҫӗрле вӑйлах юр ҫӑвӗ. Тунтикун кӑнтӑрла 0 градус кӑна пулӗ.
Ытларикунран уяртӗ, 7-12 градус таранах ӑшӑтӗ. Эрнер иккӗмӗш ҫурринче ҫӗрле те 0 градусран ӑшӑрах пулӗ.
Хальлӗхе ҫуркунне ҫитни пирки калама иртерех. Матанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, виҫҫӗмӗш декадӑра юр ҫӑвӗ, сивӗ ҫанталӑк та пулӗ.
ЧР Ҫутҫанталӑк министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, кӑҫал республикӑра 781,4 гектар вӑрмана йӗркене кӗртесшӗн. Ҫав шутра искусственнӑй майпа йӗркене кӗртмелли лаптӑк – 195 гектар.
100,3 гектар ҫинче вӑрман лартасшӑн. Вӑрмансенче юр куписем тума пуҫланӑ ӗнтӗ. Ку ӳсен-тӑрана кӑларнӑ, упранӑ, транспортировка тунӑ чухне консерваци условийӗсемпе тивӗҫтерме май парать.
Гидрометцентр пуш уйӑхӗн 9-мӗшӗнче ҫанталӑкӑн "сарӑ тӗслӗ" шайӗ пулассине пӗлтерет.
Синоптиксем палӑртнӑ тӑрӑх, ыран ҫил кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ енчен ҫеккунтра 15-18 метр хӑвӑртлӑхпа вӗрӗ. Хӑш-пӗр вырӑнта ҫил-тӑман вӗҫтерӗ, 500 метр аякри кӑна курӑнӗ.
Кӑнтӑрла 5 градус таран ӑшӑ пулӗ, ҫӗрле - 5 градус таран сивӗ.
+0.3 °C