Патӑрьел районӗнчи Тикеш ялӗнче ӗҫлесе пурӑнакан пӗр фермер кӳршӗсене... шыв ӗҫме кансӗрлет. Ҫапла пӗлтернӗ Инстаграмри @batyrevo_sos страницӑра.
Асӑннӑ ушкӑнӑн администраторӗ патне мессенджерсенчен пӗринче пӗлтерекен тупӑннӑ.
Тикешри фермер мӑйракаллӑ шултра выльӑха 30 пуҫ тытать иккен. Кӗтӗве янӑ выльӑха ялти ҫав хастар электрокӗтӳҫпе асӑрхаса тӑрать. Тислӗк шывне вӑл пахчана уҫласа тӑкать-мӗн. Ҫӗр айӗнчи шыв вараланнӑран фермерӑн кӳршисем ҫӑлти шыва ӗҫеймеҫҫӗ, ҫутҫанталӑкӑн ҫак ырлӑхне вӗсен лавккаран туянма тивет.
Хыпара вуланисенчен пӗрисем фермера ӳрӗклӗхшӗн ырласа унӑн кӳршисене ҫӑхавҫӑсем тесе хурлаҫҫӗ, теприсем кӳршӗсене шеллеҫҫӗ.
Ку инкек Канаш районӗнчи Пушарпуҫ ялӗнче пулнӑ. 49 ҫулти арҫыннӑн ҫак ялта ҫурт пулнӑ. Утӑ уйӑхӗн 26-мӗшӗнче ирхине унӑн виллине ҫӑлра тупнӑ.
Ҫӑлра шыв 2,5 метр тарӑнӑш ҫеҫ. Ҫӗр ҫийӗн вӑл 60 сантиметр ҫӳллӗшӗнче. РФ Следстви комитечӗн Чӑваш Енри следстви управленийӗнчен пӗлтернӗ тӑрӑх, арҫын ҫӑла пуҫӗпе аялалла ӳкме пултарнӑ.
Тӗрӗслев материалӗсенче палӑртнӑ тӑрӑх, инкек умӗн арҫынна ентешӗсем ӳсӗр курнӑ. Халӗ ҫулланнӑ ҫак арҫын ҫӑла мӗнле ӳкме пултарнине тӗпчеҫҫӗ. Лару-тӑрӑва уҫӑмлатмашкӑн судпа медицина экспертизи ирттерме палӑртнӑ.
Элӗк районӗнчи Вырӑс Сурӑм ялӗнче пысӑк инкек пулсан шухӑша путрӑм. Ҫичӗ ҫын пурнӑҫӗ татӑлчӗ унта. Ку республикӑшӑн питӗ пысӑк ҫухату. Пушар ҫӗрле тухнӑ. Тен, ҫулӑм алхаснине тӳрех асӑрхайман. Ҫынсем каланӑ тӑрӑх, пӳрт тӑрринчи шифер шаплатса ҫурӑлма тытӑнсан ҫеҫ ял халӑхӗ пушар алхаснине сиснӗ.
Йывӑҫ пӳрт, кивӗскер, хӑвӑрт ҫунса кӗлленнӗ. Тӗнче тетелӗнчи канашлура кун пирки чылай ҫырчӗҫ. Пӗрисем пӗлтернӗ тӑрӑх, пушар машини 1 сехетрен ҫеҫ ҫитнӗ. Паллӑ ӗнтӗ: ку тапхӑрта йывӑҫ ҫутран ҫынсене ҫӑлас шанчӑк ҫук. Пушарнӑйсем киличчен ял халӑхӗ ҫулӑма хӑйсен вӑйӗпе сӳнтерме тӑрӑшнӑ. Анчах вӑйлӑ алхасакан пушара пӗр витре шыв сапни тинӗсе тумлам ӳкнипе танах.
Эпир лайӑххи пирки ҫеҫ пуплеме юрататпӑр ҫав. Юлашки вӑхӑтра тӗре-шара ялсене таса шывпа тивӗҫтересси пирки нумай калаҫрӗ. Ку тӗлӗшпе патшалӑхӑн ятарлӑ программи те ӗҫлерӗ. Анчах Трак тӑрӑхӗнче пӗр ял пур. Унта таса шыв ҫук. Тӗрӗссипе, ялӗнче ҫынни те юлман. Ҫамрӑксем хулана туртӑнаҫҫӗ, ваттисем вилсе пыраҫҫӗ… Хуларан автобуспа килес тӗк — нумай утмалла, 5 ҫухрӑм.
Шупашкар районӗнчи Колешша ялӗнче шыва темрен ытла хаклаҫҫӗ. Вӗсем паянхи кун та шыва кӗвентепе йӑтаҫҫӗ. Ҫӑлӗ вара вӗсен пӗрре ҫеҫ. Вӑл та пулин 1 ҫухрӑмра вырнаҫнӑ.
Централизациленӗ шыв пирки кунти халӑх 5 ҫул ӗмӗтленет. Республика программине кӗме май килмен вӗсен.
Ялта 113 кил, унта 300 ытла ҫын пурӑнать. Кунта ӗмӗрӗпех шыв пулман-мӗн. Унччен кашни килтех ҫӑл пулнӑ, анчах 2010 ҫулхи шӑрӑха пула вӗсем типсе ларнӑ-мӗн.
Ҫуркунне вара ҫӑл патне утма чӗр нуша: лачакаллӑ, шывлӑ… Хӑшӗ-пӗрин шыв патне кунне 20–25 хут та утма тивет. Пушар тухсан та хӑрушӑ. Пушарнӑйсен шыв илме Шоркка ялне кайма тивет. Вӑл 3 ҫухрӑм аякра.
Халӑх шыв ыйтӑвне пухусенчен пӗрре мар ҫӗкленӗ. 2010 ҫулта проект та хатӗрленӗ, вӑл патшалӑх тӗрӗслевӗ витӗр тухнӑ. Ун чухне кашни килтен 1500 тенкӗ те пухнӑ. Анчах колешшасем республика программине ҫавах лекеймен.
Район администрацийӗн пуҫлӑхӗ патне те кайнӑ. Хальлӗхе хурав ҫук. Унтан Д.Медведевӑн общество приемнӑйне хут ҫитернӗ. Хурав килнӗ, проект тупӑннӑ. 2014 ҫулта ЧР Строительство министерствине заявка панӑ.
Ҫуллахи шӑрӑх кунсем иртсе кайрӗҫ пулин те чӑваш халӑхӗ ҫӑлсемпе пӗвесем пирки манмасть. Ак, нумай пулмасть, Патӑрьел районӗнче пӗвесене тарӑнлатрӗҫ. Кун пирки «Хыпар» хаҫат пӗлтерет.
Хуравай ҫырми Патӑрьел районӗнче вырнаҫнӑ Вӑрманхӗрри Шӑхаль ҫумӗнчи вӑрман уҫланки урлӑ хӑйне валли ҫул уҫнӑ. Тахҫан тунӑ пӗве вӗҫне ӗнесем тапӑра анатчӗҫ. Пуҫӗнче, тарӑнрах вырӑнта, ял ҫыннисем ҫӑвӗпех ӑшӑ шывра чӳхенсе уҫӑлатчӗҫ. Шел, иртнӗ ӗмӗр вӗҫнелле ҫурхи шыв-шур татса кайнӑ хыҫҫӑн курорт евӗр хитре вырӑн юрӑхсӑра тухрӗ. Кӑҫалхи шӑрӑхра кӳлленчӗксем кӑна мар, ҫырми хӑй те типсе ларчӗ. Ӑна чӗртсе тӑратасчӗ тесе халӑх сахал мар шухӑшланӑ. Улатӑрпа Йӗпреҫ енче вӑрмансем ҫунни те ял пуҫлӑхне ҫирӗп утӑмсем тума хистерӗ пулӗ. Вут-ҫулӑм тухас-тӑвас пулсан таврара пӗр витре шыв ӑсмалӑх ҫӑл ҫук!
Патӑрьелӗнчи Шӑнкӑртам строительство организацийӗ пархатарлӑ ӗҫе пурнӑҫлама килӗшнӗ. Бульдозерсемпе скреперсем хытнӑ ҫӗре хырса тикӗсленӗ хыҫҫӑн шыв управӗ тепӗр хут «шӑтса» тухрӗ.
Кӑҫалхи шӑрӑх ял ҫыннисене чӑн та ҫӑл ыйтӑвне ҫӗнӗлле пӑхма май пачӗ пулас: кашни ял тӑрӑхӗчен тенӗ пекех ҫӑлсене тасатни, вӗсене тирпей кӗртни пирки хыпар килет. Хӑш-пӗр ялсенче вара ҫӑлсене тасатнипе ҫырлахмаҫҫӗ, ҫӗннисене те алтаҫҫӗ.
Канаш районӗнчи Ҫӗҫпӗлте Ленин урамӗнчи ҫырмара ҫурлан 5-мӗшӗнче, кӗҫнерникун, ял халӑхӗ пӗрле пухӑнса ҫӗнӗ ҫӑл алтрӗ. Каласа хӑвармалла ӗнтӗ — унччен маларах ял халӑхӗ ялти 7 ҫӑла тасатнӑччӗ.
Колонка таварашӗ ҫынсене ҫӑмӑлӑх парать пулин те, тахҫанхи ҫӑлсем пирки те манса каймалла маррине ҫак шӑрӑх лайӑх ӑнлантарса пачӗ пулас. Чӑн та, курӑк ӑшне путнӑ ҫӑлсене курсан чун хурланатчӗ, кӑҫал вара унашкал ҫӑлсен йышӗ самай чакрӗ пулас.
Атӑл тӑрӑхӗнче шӑрӑх ҫанталӑк хуҫаланать. Ҫумӑрӗ те пулин ҫумасть-ҫке. Ҫакнашкал лару-тӑру хӑш-пӗр ыйтӑва уҫӑмлӑн ҫӗклет, уйрӑмах халӑха шывпа тивӗҫтерессине. Шыв пулмасан кӑҫалхи ҫу кунӗнче ытла та йывӑр-ҫке — ҫӑлкуҫсем типе-типе лараҫҫӗ, юханшывсемпе пӗвесенче шыв хухать. Пӗлтӗр кӑна сиксе каҫмалла мар шыв урлӑ кӑҫал ним мар утса каҫан. Ялти шыв башни ӗҫлемесен вара — чӗр нуша.
Ял халӑхӗ вара кӑҫал тинех манӑҫа тухнӑ ҫӑлсемпе ҫӑлкуҫсем пирки асаиле пуҫларӗ. Трак тӑрӑхӗнчи Пӑрӑнтӑк ҫыннисем те хӑйсен ҫӑлкуҫне тирпей кӗртме шутларӗҫ. Гагарин урамӗнче пурӑнакансем утӑн 21-мӗшӗнче пухӑнчӗҫ те кӗреҫесем йӑтса ҫав ҫӑлкуҫа тасатрӗҫ. Романов Вячеслав, Митрофанов Вениамин, Герасимов Геннадий, Иванов Валерий, Максимов Владимир кунӗпе ӗҫлерӗҫ те ҫӑлкуҫа тирпей кӗртрӗҫех.
Халӗ ӗнтӗ кунти сиплӗ шыва пурте килсе ӗҫейреҫҫӗ.
Етӗрне районӗнчи Палтай ял халӑхӗ нумай пулмасть нимене тухрӗ. Утӑ уйӑхӗн 13-мӗшӗнчи шӑрӑха пӑхмасӑр ҫынсем пӗрле ӗҫе тытӑнса вырӑнти икӗ ҫӑла тасатрӗҫ.
Ҫанталӑкӗ кӑҫал питӗ шӑрӑх тӑрать, ҫумӑрӗ вара ҫумасть. Курӑк типет, саралать. Йывӑҫсем те ҫулҫӑ тӑкма пуҫларӗҫ... Пӗвесем те типсех пыраҫҫӗ, ҫавна май ял халӑхӗ ҫӑлсене те пулин тасатма шутларӗ. Иккӗшӗнче те шывӗ таса марччӗ, пурисем ҫӗрсе кайнӑччӗ.
Икӗ ушкӑна пайланса ял халӑхӗ кун хушшинче ҫӑлсене тасатрӗ. Пурисене те ҫитес вӑхӑтра туса пӗтерме шутлаҫҫӗ. Вӗсен хастарлӑхне кура ҫывӑхри ял ҫыннисен те хӑйсен ҫӑлӗсене тасатас шухӑш ҫураласса шанас килет.
+1.3 °C