Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнчи хушӑвӗпе Владимир Агеев художника «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орден медалӗпе наградӑлама йышӑннине эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, хушура ҫырнӑ тӑрӑх, чыса ӳнерҫӗ «Чӑваш Республикин ырлӑхӗшӗн нумай ҫул таса чунпа ӗҫленӗшӗн» тивӗҫнӗ.

Пуш уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗнче художникӑн 85 ҫулхине халалласа курав уҫӑлнӑ. Чӑваш халӑх ӳнерҫине ҫавӑн чухне республикӑн культура министрӗ Константин Яковлев саламланӑ май орден медалӗпе чысланӑ.

Аса илтерер, Владимир Агеев — график та, живописец та. 1932 ҫулхи ака уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи Аслӑ Елчӗкре ҫуралнӑ. Шупашкарти ӳнер училищинче вӗреннӗ. Владимир Агеев Чӑваш кӗнеке издательствинче, «Капкӑн» журналта чылай ҫул ӗҫленӗ. Кӗнекесене те илемлетнӗ, уйрӑм ӗҫсемпе те ларнӑ, сатирӑра та хӑйне туптанӑ.

СССР халӑх артистки Надежда Павлова

1-мӗш телеканалпа кӑтартакан «Наедине со всеми» кӑларӑм хӑни Надежда Павлова балет ӑсти пулнӑ.

Надежда Павлова балерина — СССР халӑх артистки, Пӗтӗм союзри тата тӗнче шайӗнчи конкурссемпе фестивальсен лауреачӗ, Театр ӳнерӗн Раҫҫей академийӗн профессорӗ 7 ҫулта чухне хореографи кружокне ҫӳреме пуҫланӑ. 1966 ҫулта ӑна Пермьрен Шупашкара килнӗ хореографи училищин комиссийӗ асӑрхать те Шупашкар пикине унта вӗренме илеҫҫӗ. Пӗлтӗр вӑл 60 ҫул тултарчӗ.

Аса илтерер, Шупашкарта ренгенотехникпа ача пахчинчи воспитатель ҫемйинче ҫуралса Мускаври сцена ҫинче хӑйӗн пурнӑҫри вырӑнне тупнӑ Надежда Павлова ӑҫта кӑна гастрольпе пулман-ши, хӑш ҫӗршыва кӑна ҫитмен-ши?! 1975 ҫулта вӑл Мускаври пысӑк театрта солистра ташлама тытӑннӑ.

Халӗ вӑл ҫӗршывӑн тӗп хулинче пурӑнать. Унӑн иккӗмӗш мӑшӑрӗ — Константин Окулевич, психоаналитик, медицина наукисен кнадидачӗ. Пурнӑҫри йывӑр самантсенче шӑпах вӑл ӑна ӑшӑ сӑмахпа, ҫул кӑтартнипе пулӑшнине те Надежда Павлова пытармарӗ.

Кӑларӑмра тем пирки те аса илчӗҫ: ачалӑха, пурнӑҫри йывӑр самантсене, ҫитӗнӗве, хӑйне ӑмсанакансене епле йышӑннине.

Малалла...

Василий Сильвестров профессор

Йӗпреҫ районӗнчи Чӑваш Тимеш ялӗнче ҫуралнӑ Василий Сильвестров пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗнче Испанире ҫухалнӑ. Физикӑпа математика ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, Раҫҫейӗн нефтьпе газ университечӗн профессорӗ пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗнче Испанире канма кайнӑ. Малтан вӑл юлташӗпе чиперех ҫыхӑну тытнӑ. Кайран шӑнкӑравласан та хуравлама пӑрахнӑ, темиҫе кунтан телефонӗ ӗҫлеме пӑрахнӑ. Ҫакӑн хыҫҫӑн унӑн тӑванӗсем сисчӗвленнӗ.

Ҫурла уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче Мускава таврӑнмалла пулнӑран унта мар-ши, инкек пулман-ши тесе унӑн хваттер алӑккине ватса кӗрсе шыранӑ. Анчах профессор тупӑнман. Профессор Испанире тара илнӗ хваттерте вилнӗ иккен.

Вилнӗ ҫын Василий Сильвестров пулнине палӑртма унӑн тӑванӗн ДНК-анализӗ тутарма тивнӗ. Ҫавӑн хыҫҫӑн ҫеҫ Барселонӑри суд вилнӗ ҫын Раҫҫейри профессор пулнине ҫирӗплетекен йышӑну кӑларнӑ.

Профессорӑн тӑванӗсем Василий Сильвестрова тӑван ялта пытарасшӑн. Анчах кремацилеме тата илсе килме 5500 евро кирлӗ иккен. «Ҫыхӑнура» порталта профессорӑн тӑванӗн перекет кӗнекин номерне те кӑтартнӑ 4276 7500 1455 6301.

Ефим Никитина асра тытса чечек хунӑ

Пуш уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Вӑрмар районӗнчи Арапуҫӗнчи Культура ҫуртӗнче Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ Ефим Никитин ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитнине асӑнса уява пуҫтарӑннӑ.

Арапуҫӗнче 1912 ҫулта ҫуралнӑ сумлӑ ентешне манманнине палӑртакан мероприятие район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Александр Тихонов, вӑрмарсен Шупашкарти ентешлӗхӗн ертӳҫи, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ, Чӑваш пукане театрӗн илемлӗх ертӳҫи Юрий Филиппов, Чӑваш радио шеф-редакторӗ Ольга Туркай, Чӑваш Республикинчи ҫыравҫӑсен пӗрлешӗвӗн ертӳҫин ҫумӗ Василий Пушкин хутшӑннӑ.

Пуҫтарӑннисем Ефим Никитин Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннине асра тытса ялти палӑк умне (сӑмахӑм — вӑрҫӑра вилнисене асра тытса лартни пирки) чечек те хунӑ.

Ефим Никитин — 15 пьеса авторӗ. Унсӑр пуҫне вӑл чӑн-чӑн сцена ӑсти пулнӑ.

Чӑваш Ен Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн пуш уйӑхӗн 16-мӗшӗнчи хушӑвӗпе Владимир Агеев художника «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орден медалӗпе наградӑлама йышӑннӑ. Хушура ҫырнӑ тӑрӑх, чыса ӳнерҫӗ «Чӑваш Республикин ырлӑхӗшӗн нумай ҫул таса чунпа ӗҫленӗшӗн» тивӗҫнӗ.

Чӑваш Республикин халӑх художникӗ, Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ художникӗ, Константин Иванов, Иван Яковлев ячӗллӗ премийӗсен лауреачӗ — график та, живописец та. 1932 ҫулхи ака уйӑхӗн 2-мӗшӗнче Елчӗк районӗнчи Аслӑ Елчӗкре ҫуралнӑ. Шупашкарти ӳнер училищинче вӗреннӗ. Владимир Агеев Чӑваш кӗнеке издательствинче, «Капкӑн» журналта чылай ҫул ӗҫленӗ. Кӗнекесене те илемлетнӗ, уйрӑм ӗҫсемпе те ларнӑ, сатирӑра та хӑйне туптанӑ.

Кивӗ Элпуҫӗнчи курав

Пуш уйӑхӗн 19-мӗшӗнче юрӑҫ-композитор, хор дирижерӗ, педагог, чӑвашсен профессилле музыкине пуҫарнисенчен пӗри, Василий Воробьев ҫуралнӑранпа 125 ҫул ҫитет.

Пулас музыкҫӑ 1887 ҫулта Хусан кӗпӗрнинчи Ҫӗрпӳ уесӗнчи Элпуҫ (халӗ вӑл Тӑвай районне кӗрет) ялӗнче ҫуралнӑ. 1924 ҫулта вӑл Чӑваш патшалӑх хорне йӗркеленӗ. Халӗ те ансамбль халӑхра ятлӑ-сумлӑ — ӑна паян Чӑваш патшалӑх юрӑпа-ташӑ ансамблӗ евӗр пӗлеҫҫӗ.

В.П. Воробьев йӗркеленӗ хор хӑй ҫырнӑ хайлавсене: «Кай-кай Ивана», «Килмен те курман Шупашкарне», «Тӑпачӑ юрри», «Хресчен юрри», «Вӑрман урлӑ каҫрӑмӑр», «Туҫа хӗрӗсем» — пуҫласа шӑрантарнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫи вӑхӑтӗнче вӑл Илле Тукташ сӑввипе «Шурӑ кӑвакарчӑн» патриотла юрӑ ҫырнӑ. Музыка фольклорне те самай тӳпе хывнӑ: вӑл 800 ытла чӑваш халӑх юррине ҫырса илнӗ.

Паллӑ ентешне халалласа Кивӗ Элпуҫри вулавӑшра «В. П. Воробьев — великий чувашский композитор» (чӑв. В. П. Воробьев — паллӑ чӑваш кӗвӗ хайлавҫи) курав йӗркеленӗ. Вӑл пуш уйӑхӗн 31-мӗшӗччен ӗҫлӗ.

Земфира Яковлева

Шупашкар районӗнчи «Ҫӗньял» халӑх фольклор ушкӑнне чылайранпа ертсе Земфира Яковлева «Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ» ята илнӗ.

Культурӑра нумай ҫул чунне парса тӑрӑшакан ҫак хастар хӗрарӑма патшалӑх наградипе чысласси ҫинчен хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев нарӑс уйӑхӗн 24-мӗшӗнчех ал пуснӑ. Хисеплӗ ятпа Земфира Кузьминичнӑна Пӗтӗм тӗнчери хӗрарӑмсен кунӗ умӗн саламланӑ. Аса илтерер, республикӑри маттур хӗрарӑмсене Михаил Игнатьев пуш уйӑхӗн 7-мӗшӗнче чысларӗ.

Земфира Яковлева Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Сорӑм ялӗнче ҫуралнӑ. Канашри педагогика училищинче, Хусанти педагогика институтӗнче вӗреннӗ. Музыкӑна, дирижер ӑсталӑхне, хорпа юрлама вӗрентнӗ. Ҫак тарана ҫитсе вӑл республикӑра тата унӑн тулашӗнче пурӑнакан чӑвашсенчен 800 ытла юрӑ ҫырса илнӗ. Халӑхӑн пуянлӑхне упраса хӑварассишӗн ҫунакан хӗрарӑм халӑх сӑмахлӑхӗн ытти пуянлӑхне те самай пухнӑ.

Митта Ваҫлейӗ

Паян — чӑваш поэзийӗн ҫутӑ ҫӑлтӑрӗ Митта Ваҫлейӗ ҫуралнӑ кун. «17 ҫул Сталин тӗрмисенче айӑпсӑр асапланнӑ сӑвӑҫӑмӑр — халӑхӑмӑрӑн чысӗпе совӗҫӗн виҫи», — тесе ҫырнӑ ҫак куна асра тытса Фейсбукри хӑйӗн страницинче пултаруллӑ тележурналист, поэт, драматург Марина Карягина.

Ҫапла, Митта Ваҫлейӗ 1908 ҫулхи пуш уйӑхӗн 5-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Пулас классик Патӑрьел районӗнчи Аслӑ Арапуҫ ҫӗрӗ ҫинче амаланса аталаннӑ. 1957 ҫулхи ҫӗртме уйӑхӗн 10-мӗшӗнче ӑна тӑван ҫӗр хӑй ытамне ӗмӗрлӗхе илнӗ — вӑл хӑй тӑван ялӗнче вилнӗ.

Поэтӑн сӑввисенчи философилле шухӑша паян вун-вун ҫын цитатӑлать. «Ан тив, хисеп те, чыс та ан курам. Пин юррӑмран пӗри анчах юлайтӑр. Ӑна тӑван ыр кӑмӑлпа юрлатӑр, — Вара ман канлӗ пулӗччӗ тӑпрам», — тени ҫумне мӗнех хушайӑн...

Виталий Сергеев хӗрарӑм сӑнарне те ӗнентерӳллӗ вылять

Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрне ҫӳрекенсем Виталий Сергеева пӗлеҫҫех. Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнчи Сергей Ивановпа пӗр пекӗн туйӑнаҫҫӗ вӗсем мана. Иккӗшӗ те — хальхи вӑхӑтри Кӗлпук Мучи тейӗн. Драма театрӗнчи кулӑш ӑсти Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ ята унчченех тивӗҫнӗччӗ. Виталий Сергеева вара халӗ, Чӑваш Республикин Элтеперӗн пуш уйӑхӗн 1-мӗшӗнчи хушӑвӗпе килӗшӳллӗн, панӑ.

Виталий Сергеев Канаш ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳснӗ. Чӑваш патшалӑх университетӗнче чӑваш филологийӗпе культура факультетӗнче филолога вӗреннӗ чухне «Театр ӗҫӗ» специальноҫа суйланӑ. Ҫамрӑксен театрӗнче 1999 ҫултанпа ӗҫлет. Пултаруллӑ ҫын пур енлӗн ӗлкӗрет: эстрадӑра та Виталий Сергеев хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарать.

Раиса Полякова.

Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗн артистки Раиса Полякова ӗнер 65 ҫул тултарнӑ. Красноярск крайӗнче ҫуралнӑскерӗн вӑл виҫҫӗре чухнех ашшӗ-амӑшӗ тӑван тӑрӑха, Чӑваш Ене, куҫса килнӗ, Канашра тӗпленнӗ.

Раиса Полякова театр сцени ҫинче 80 ытла сӑнар калӑпланӑ. Тӗрлӗ репертуарти рольсем лекнӗ ӑна: классикӑлла хайлавсенчисем те, хальхи вӑхӑтри драматургсен ӗҫӗсем те. «Куракана питӗ юрататӑп», — тесе калать иккен артистка. Пӗчӗк куракан-и вӑл, пысӑкки-и — пуриншӗн те чунтан пӗр пек вылянӑ.

1996 ҫултанпа вӑл театрта литературӑпа драматурги пайне ертсе пырать. Спектакльсене синхрон мелӗпе вырӑсла вӑл куҫарать. Ҫав вӑхӑтрах тепӗр чухне сцена ҫине те тухать, юратнӑ кураканӗ валли тӗрлӗ сӑнара калӑплать.