Ку ыйту пирки Чӑваш халӑх сайчӗ хӑй вӑхӑтӗнче темиҫе хут та ҫырнӑччӗ. Чӑвашра чарӑнӑвӗсем ӑҫта пулассине та асӑннӑччӗ ун чух. Кайран ҫӗршывӑн премьер-министрӗ Дмитрий Медведев ҫула тума триллион тенкӗ кирлине палӑртнӑччӗ. Мускавран Хусана ун пек ҫула тӑвас вӑхӑта каярах вӑхӑта куҫарасси пирки каланӑччӗ.

Халӗ, ав, тата тепӗр ҫӗнӗ хыпар. Ҫул пулать. Ӑна тума уйрӑм инвесторсене ирӗк парӗҫ. Инфраструктурӑна тума хайхисене патшалӑх укҫине те уйӑрас шанчӑк пур иккен.

Ҫак ыйту ҫӗнӗрен амаланнине кура Раҫҫейӗн Общество палатинче халӑх итлевӗ ирттересшӗн, ӑна пушӑн 12-мӗш кунне планланӑ. Унта пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссем ҫӳреме «Мускав–Хусан–Екатеринбург» маршрутпа ҫул тӑвас ыйтӑва сӳтсе явӗҫ.

Республикӑн Строительство министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Чӑваш Енре ҫул-йӗр ҫинчи шӑтӑк-путӑка юсама тытӑнӗҫ. Кунта сӑмах хӗл каҫипе япӑхланнисем пирки пырать. Вӑл ваннине республикӑн автоҫулсен управленийӗ каҫхи тата кӑнтӑрлахи сывлӑш температури вӑйлӑ ылмашса тӑнипе сӑлтавлать.

Ҫул-йӗр пахалӑхне вара асӑннӑ управлени вӑтам тесе хаклать иккен. Пӑрлакланса ларасран 1,5 пин ытла тонна ятарлӑ хатӗр сапаҫҫӗ иккен. Федераци пӗлтерӗшлӗ ҫул-йӗре тытса тӑма 51 ятарлӑ техника явӑҫтарнӑ, республика пӗлтерӗшлисем валли — 89.

Республикӑн Ҫул-йӗр фондӗнчен пӗлтӗр уйӑрнӑ укҫа-тенке пур районта усӑ курса пӗтермен иккен. Ҫакна республикӑн вице-премьерӗ — транспортпа ҫул-йӗр министрӗ Михаил Янковский районсемпе хуласен пуҫлӑхӗсемпе Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев паян ирттернӗ видеоканашлура палӑртса хӑварнӑ.

Усӑ курмасӑр юлни — 10 миллион тенкӗ. Унпа усӑ курса пӗтермен районсен хушшинче Вӑрнар, Краснормейски, Шупашкар, Ҫӗмӗрле районӗсене асӑннӑ. Ҫавӑн пекех Шупашкар, Ҫӗнӗ Шупашкар, Улатӑр тата Ҫӗмӗрле хулисене кӗртнӗ.

Ҫул-йӗре юсама тата тытса тӑма пӗлтӗр тӗрлӗ хыснаран 2,7 миллиард тенкӗ ытларах уйӑрма пӑхса хӑварнӑ. Вырӑнти бюджетсен шучӗпе вара ҫак тупра 2,8 миллиарда яхӑн пулнӑ. Кӑҫал 2 миллиард тенкӗ ытларах уйӑрмалла.

Шупашкарти Иван Яколвев проспектӗнче юсав ӗҫӗсем пынине пӗлмен-асӑрхаман ҫын ҫукпа пӗрех-тӗр. Ҫӗнетме палӑртнӑ ҫул тӑршшӗ 2 километра яхӑн. Ҫул ултӑ ретлӗ пулӗ. Кунсӑр пуҫне унта ункӑсем тума та пӑхса хӑварнӑ. Ҫула юсаса ҫӗнетме 680 миллион тенке яхӑн тухса каять иккен.

Калӑпӑшлӑ ҫак ӗҫе пула ҫул сарӑлнине машинӑпа ҫӳрекенсем сисрӗҫех-тӗр. Ӑна хальлӗхе 9-мӗш Пилӗкҫуллӑх проспектӗчнен тытӑнса Хевеш урамне кӗмелли ҫул пӑрӑнчӑкӗ таран сарнӑ та. МТВ-центр патӗчне вара ҫуран ҫӳрекенсем валли ҫӗр айӗнчен каҫмалли вырӑн туса хӑварӗҫ. Ҫапла тунине пула светофорсен шутне чакарма май парать, апла тӑк машинӑсем «пӑкӑсенче» лармӗҫ.

Владимир Якунинпа Дмитрий Медведьев / Дмитрий Астахов тунӑ сӑн / РИА Новости

Дмитрий Медведьев йышӑннипе хӑвӑртлӑхлӑ чукун ҫула тӑвассине ӳлӗме куҫарнӑ тет — кун пирки «Коммерсантъ» ҫырать. Ку йышӑнӑва тӑкаксем ытла пысӑк пулнипе сӑлтавлаҫҫӗ. Хайхи укҫи-тенкине унсӑр та перекетлӗрех усӑ курма тивет те ку чукун ҫул валли ҫитмессе те пултарасран шикленеҫҫӗ ахӑр. Тем тесен те ӑна тума триллион ытла (>1 000 000 000 000) тенкӗ кирлӗ пулать тенӗччӗ.

Хальхи вӑхӑтра РЖД президенчӗ Владимир Якунин ҫак проектӑн ҫӗнетнӗ вариантне хатӗрлесшӗн иккен — унпа килӗшӳллӗн чукун ҫул компанийӗ Мускавпа Улатимӗр хушшинче хӑвартлӑхлӑ ҫул тӑвасшӑн. Ку хутӗнче пӗтӗм тӑкаксене вӗсем хӑйсем ҫине илесшӗн. 384 милиардлӑх ларать пулин те патшалӑхран укҫа ыйтмасӑр тӑвасшӑн.

Аса илтеретпӗр, хӑвӑртлӑхлӑ чукун ҫула Мускавпа Хусан хушшинче 2018 ҫулта иртекен тӗнче шайӗнчи футбол чемпионачӗ тӗлне тӑвасшӑнччӗ. Унӑн пӗтӗмешле тӑршшӗ 770 ҫухрӑм пулмаллаччӗ. Вӑл пирӗн республика ҫӗрӗсем тӑрӑх та иртмеллеччӗ. Енчен те унччен Хусана ҫитме 11 сехет ҫурӑ кирлӗ пулсан, хӑвартлӑхлӑ чукун ҫулпа ҫав вӑхӑт виҫӗ сехет ҫурӑччен чакарӑнӗччӗ.

Шупашкар аэропорчӗ / Н. Плотников тунӑ сӑн

Ытларикунтан, кӑрлачӑн 14-мӗшӗнчен, Самар–Шупашкар–Самар авиарейс ҫӗнӗрен ӗҫлеме пуҫлӗ — кун пирки Чӑваш Енӗн трансминӗ хыпарлать. Ку рейс нарӑсӑн 28-мӗшӗччен ӗҫлемелле имӗш. Кайран, вӑхӑчӗ иртсен, ӑна тӑсасси е рейса хупасси пирки шутлӗҫ пулӗ.

Ҫула «Cessna 208 Caravan» самолёт тухӗ. Вӑл пӗрре май 9–13 ҫын илейрет. Чӑваш Ен минтрансӗ хыпарланӑ тӑрӑх самолёт Шупашкартан 8:35 вӑхӑтра тухмалла, 10:10 тӗлне Самара ҫитмелле. Каялла Самар хулинчен 10:55-ре вӗҫсе тухмалла та пирӗн республикӑн тӗп хулине 12:20 вӑхӑта ҫитмелле. Самара каякансем, унтан Шупашкара таврӑнакансем самолётпа тунтикун, юнкун, эрнекун тата вырсарникун вӗҫейӗҫ. Рейссене Тутарстанри Пӗкӗлмере вырнаҫнӑ «Ак барс аэро» авиакомпани тумалла иккен. Билет хакӗ 2 400 тенкӗпе танлашать.

Аса илтеретпӗр, Самара вӗҫмексем (самолётсем) унччен те хутласа-ха — ун чухне ҫак рейса «Тутарстан» авиакомпани тӑватчӗ, анчах раштавӑн 25-мӗшӗнчен ӑна вӗҫме чарчӗҫ, лицензине те туртса илчӗҫ пулмалла. Хусанта самолёт персе аннӑ хыҫҫӑн унӑн вӗҫмекӗсене шӑпах «Ак барс аэро» компанине куҫарнӑ имӗш.

Малалла...

Самара Шупашкартан вӗҫекен самолетсене паянтан пуҫласа ҫула тухма чарнӑ. Ҫак транспортпа ҫӳрекенсемшӗн Ҫӗнӗ ҫул умӗн ҫапла хӑтланни питех мар ӗнтӗ. Анчах та республикӑн Транспорт тата ҫул-йӗр министерстви хыпарланӑ тӑрӑх, самолетсем вӑхӑтлӑха кӑна вӗҫме чарӑннӑ. Капла хыпара вӑл Шупашкарти аэропорт хыпарлани тӑрӑх пӗлтерет.

Асӑннӑ хулана самолетсене раштавӑн 31-мӗшӗччен вӗҫме чарнӑ иккен. Сӑлтавне те ӑнлантарнӑ. Асӑннӑ хулапа Шупашкара унччен «Тутарстан» авиакомпани самолечӗсем ҫыхӑнтарнӑ. Хальхи вӑхӑтра асӑннӑ компани самолечӗсене «Ак Барс Аэро» текен компание парас ӗҫ пырать-мӗн. Унчченхи компание Росавиаци тӗрӗсленӗ те (ҫакна, эпир ӑнланнӑ тӑрӑх, Тутарстанра асӑннӑ компанин самолечӗ персе аннӑ хыҫҫӑн тунӑ) унта кӑлтӑк чылай тупса палӑртнӑ иккен.

Кунта сӑмах Олимп ҫулӑмӗ пирки пырать. Ӑна ҫӗршыв тӑрӑх илсе ҫӳренине тӗрлӗрен йышӑнакансем пур та. Ҫак темӑна кунта та хускатнӑшӑн вулакансем кӑмӑлсӑрланмасса шанатӑп. Олимп вӑййи, мӗн тесен те, тӑтӑш пирӗн ҫӗршывра иртекен мероприяти мар та, ҫапла чыса тивӗҫнин савӑнӑҫне ҫапла палӑртма шухӑшланине ӑнланма пулать те пулӗ. Юрӗ, ку вӑл ум сӑмах вырӑнне пултӑр тейӗпӗр.

Олимп ҫулӑмӗ Шупашкара ҫак уйӑхӑн 27-мӗшӗнче килсе ҫитмелле. Ӑна епле ирттерессине паян республикӑн Правительство ларӑвӗнче сӳтсе явнӑ. Ҫулӑма йӑтма 163 ҫынна явӑҫтармалла. Вӗсенчен кашнине 200-е яхӑн метр лекӗ. Трассӑн пӗтӗмӗшле вӑрӑмӑшӗ — 33 километр. Ҫулӑм Чӑваш Ене ҫитсен ӑна илсе каяс ҫул ҫинче транспорт чупассине вӑхӑтлӑха чарма тивӗ. Шупашкарта хӑш-пӗр вырӑнта ҫула ирхи вунӑ сехетрен пуҫласа каҫхи вуннӑччен пӳлӗҫ. Тӗплӗнрех пӗлес тесен ҫак каҫӑпа пӑхма пулать: gov.cap.ru/info.aspx?gov_id=49&type=news&id=2671565

Ялӗсенче хӑйсенче мар-ха. Вӗсен тӗлӗнче. Хусана Мускавпа пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑссем ҫӳремелли ҫул тӑвасси пирки маларах эпир темиҫе те хыпарланӑччӗ. Ку ыйтӑва проектӑн ӗҫ ушкӑнӗн ларӑвӗнче черетлӗ хут хускатнӑ. Ӑна Чӑваш Енӗн транспорт тата ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министрӗ Михаил Янковский ертсе пынӑ.

Аса илтеретпӗр, пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑс пирӗн республика территорийӗпе иртнӗ май Етӗрне, Муркаш, Шупашкар тата Сӗнтӗрвӑрри районӗсем урлӑ каҫса кайӗ. Чарӑнӑвне Етӗрне районӗнчи Полянки тата Шупашкар районӗнчи Мӑнал ялӗ тӗлӗнче палӑртнӑ.

«Сапсана» Раҫҫейре 2018 ҫулта футбол енӗпе иртекен тӗнче чемпионачӗ тӗлне чуптарма тытӑнасшӑн. Проекта пурнӑҫланӑ чух ҫӗр ыйтӑвӗ сиксе тухма пултарать. Ҫапах та ку вӑл пысӑк чӑрмав кӑларса тӑратмасса шанаҫҫӗ. Сочинче иртекен Олимпиадӑна хатӗрлесе строительство ӗҫӗсене пуҫарнӑ чух ҫӗр ыйтӑвне хӑвӑрт татса пама пултарнине аса илеҫҫӗ. Пысӑк хӑвӑртлӑхлӑ пуйӑс ҫулӗ тума, тен, ҫӗнӗ саккун та йышӑнма тивӗ. Ку вӑл, эпир ӑнланнӑ тӑрӑх, тӗпрен илсен ҫӗр ыйтӑвӗпе ҫыхӑннӑ. Саккун пирки «Скоростные магистрали» акционерсен обществин ҫӗрпе пурлӑх ыйтӑвӗсемпе ӗҫлекен департаменчӗн пуҫлӑхӗ Ольга Гладышева палӑртнӑ.

Малалла...

Ишӗлекен, нумай хваттерлӗ ҫуртсенче пурӑнакансене ҫӗнӗ ҫуртсене май килнӗ таран куҫарса пыраҫҫӗ-ха. Ҫапах та ку ыйту вӗҫне тухса пӗтейменнине ун йышшисенче пурӑнакансем пӗлеҫҫӗ ӗнтӗ.

Ҫурт-йӗрпе коммуналлӑ хуҫалӑха реформӑлассипе ӗҫлекен фонд нумаях пулмасть ишӗлекен хӑш ҫурта хӑҫантарах юсамалли плана ҫирӗплетнӗ. Миҫе ҫынна ҫӗнӗ ҫурта куҫарассине те кӑтартнӑ. Ку списокра ишӗлекеннисен шутне пӗлтӗрхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗччен кӗртнисене шута илнӗ. Списокпа тӗплӗнрех паллашас тесен http://gov.cap.ru/info.aspx?id=2660381 каҫӑпа каймалла.