Василий Зайцев

Кӑҫалхи ҫулталӑка пирӗн республикӑра Ӗҫ ҫынни ҫулталӑкӗ тесе йышӑнчӗҫ. Культура ӗҫченӗсем кун пеккисенче яланхиллех хастар.

Чӑваш наци музейӗ ыран, кӑрлачӑн 25-мӗшӗнче, камерлӑ курав уҫать. Ӑна музейҫӑсем Социализмла ӗҫ Паттӑрне Василий Зайцева халаллаҫҫӗ.

Василий Васильевич Елчӗк районӗнчи Аслӑ Пӑла Тимеш ялӗнче 1912 ҫулхи кӑрлачӑн 5-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Ун чухне вӑл ял Чӗмпӗр кӗпӗрнинчи Пӑва уесне кӗнӗ.

Василий Зайцев пек ҫынсене ял хуҫалӑх производствин йӗркелӳҫи тесе хакланӑ. Вӑл 35 ҫул Елчӗк районӗнчи «Победа» колхоза (1942–1963 ҫулсенче) тата Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи А.Г. Николаев ячӗллӗ хуҫалӑха (1963-1977 ҫулсенче) ертсе пынӑ. Вӑл хуҫалӑхсем ҫӗр ӗҫӗпе те, выльӑх-чӗрлӗх туса илессипе те ырӑ енчен республикипех кӗрлесе тӑнӑ.

В.В. Зайцев — Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ. Ленин орденне тӑватӑ хутчен, Октябрьти революци орденне, Ӗҫлӗх Хӗрлӗ ялав орденне икӗ хутчен тивӗҫнӗ.

Пӗлтӗрхи ҫул ЧР ШӖМӗшӗн ҫӑмӑл килмен. Пӗрремӗшӗнчен, ведомствӑра темиҫе штата кӗскетнӗ. Иккӗмӗшӗнчен, республикӑра преступленисен йышӗ ӳснӗ. Ку енӗпе ытларах Шӑмӑршӑ, Комсомольски районӗсем, Ҫӗнӗ Шупашкар «палӑрнӑ».

Чӑваш Енре преступленисене уҫса парас ӗҫ лайӑх пырать. Ку енӗпе пирӗннисем Раҫҫейре 19-мӗш вырӑн йышӑнаҫҫӗ. Йывӑр тата уйрӑмах йывӑр преступленисене уҫса парассипе вара кӑтартусем тата пысӑкрах. Ҫӗршывра ку енӗпе 10-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Сӑмах май, республикӑра кунашкал преступленисен шучӗ чакнӑ.

Полицейскисем палӑртнӑ тӑрӑх, кӑҫал преступленисен йышӗ ӳсмелле. Вӗсен шухӑшӗпе, экономика преступленийӗсене тӑвакансем нумайланӗҫ. Халех курӑнать ҫакӑ. Чӑваш Енре финанс пирамидисем ытларах тупӑнаҫҫӗ. 2014 ҫулта вӗсем 4 пулнӑ тӑк, пӗлтӗр — 27.

Экстремизм енӗпе те преступленисем ӳсме пултараҫҫӗ. Ҫавӑнпа полицейскисен сыхӑ тӑмалла.

Шупашкарта ӗнер, кӑрлачӑн 22-мӗшӗнче маршрут таксийӗпе урапа пырса ҫапӑннӑ. Ку каҫхи 8 сехетре Трактор тӑвакансен проспектӗнче «Промтрактор» чарӑну патӗнче пулнӑ.

32-мӗш маршрутпа ҫӳрекен такси 12-мӗш модельлӗ урапапа пырса ҫапӑннӑ. Маршрутка ҫаврӑннӑ чухне ҫӑмӑл урапана ирттерсе яман.

Аварире, телее, никам та вилмен. Анчах темиҫе ҫын суранланнӑ. Ҫӑмӑл урапа водителӗ, 18 ҫултискер, тата малта ларакан пассажир аманнӑ. Вӑл та водительпе тантӑш пулнӑ. Микроавтобусра та пӗр ҫын суранланнӑ.

Маршрутка водительне тӗрӗсленӗ. Вӑл ӳсӗр пулман.

Шупашкарта шахмат енӗпе Пӗтӗм Раҫҫей ӑмӑртӑвне ирттерме палӑртнӑ. Кунашкалли пирӗн республикӑра 10 ҫул пулман.

Йӗркелӳ комитечӗ ирттернӗ пухӑва ЧР спорт министрӗ Сергей Шелтуков, РФ шахмат федераци правленийӗн председателӗн ҫумӗ Александр Ткачев, шахмат федерацийӗн регионти уйрӑмӗн президенчӗ Михаил Мельник хутшӑннӑ. Ӑмӑртӑва ака уйӑхӗн 10–13-мӗшӗсенче ирттерӗҫ. Вӑл Раҫҫейри Гран-прин 14 тапхӑрӗнчен пӗри пулӗ. Малтанлӑха палӑртнӑ тӑрӑх, унта 200 спортсмен хутшӑнмалла.

Ӑмӑртӑва хӗрарӑмсем те, арҫынсем те хутшӑнма пултараҫҫӗ. Унта 10 VIP-гроссмейстер хутшӑнма палӑртнӑ. Ӑмӑрту «Шупашкар-Арена» пӑр керменӗнче иртӗ. Ӑна тӳрӗ эфирта тӗнче тетелӗнче курма май пулӗ.

Иван Патмар

Иртнӗ ҫул вӗҫӗнче, раштав уйӑхӗн 29-мӗшӗнче красноармейскисем хӑйсен паллӑ ентешӗн, фольклорисчӗн, Яманак ялӗнче ҫитӗннӗ Иван Патмарӑн 100 ҫулхине паллӑ тунӑ.

Ентешӗ пирки ырӑпа аса илнӗ май вӑл тӑрӑхри В. Васильева вӗрентекен И. Патмар пирки «нумай калаҫмасӑрах пысӑк ӗҫ туса пынӑ» тесе хаклать.

«Халӑх сӑмахлӑхӗн пӗр пӗрчине те ҫухатас мар тесе ӗҫленӗ Иван Анисимович. Чӑваш халӑх сӑмахлӑхне ялтан яла ҫитсе пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ», — тенӗ май Яманак ен юррисенех тӑватӑ кӗнеке хальлӗн пухса хатӗрленине аса илет.

Чӑн та, Иван Патмар пухнӑ халӑх сӑмахӗ жанр тӗлӗшӗнчен пуяннипе килӗшмелле.

И. Патмар халӑх сӑмахлӑхне мӗн ҫӗре кӗричченех пухнӑ. Фольклорӑн пӗр пӗрчине те манӑҫа кӑларас килменнипех ӗнтӗ вӑл май пур таран ӑна пухма тӑрӑшнӑ. 53 ҫул хушшинче ҫӗршер тетрадь вӑл тӑрӑшнипе халӑх сӑмахлӑхӗпе пуянланнӑ. Ҫур ӗмӗр хушшинче И. Патмар ӑҫта-ӑҫта ҫитсе курман-ши, кампа кӑна калаҫман-ши? Иван Анисимович пушӑ вӑхӑт тупӑнсанах Чӑваш Енти районсем тӑрӑх тухса ҫỹренӗ, халӑх сӑмахлӑхне пухнӑ. Е тата республика тулашӗнчи ялсене ҫитме васканӑ. Тӗл пулакан кашни ҫынпа калаҫма тӑрӑшнӑ.

Малалла...

Кӑрлач уйӑхӗнче ҫӗршывӑн тӗрлӗ регионӗнче асар-писер ҫил-тӑман алхасрӗ. Ӑна пула ҫул ҫинче урапасем пӑкӑсене лексе нушаланчӗҫ, транспорт вӑхӑтра ҫула тухайманни те пулчӗ.

Раҫҫейӗн ӗҫ тата ӗҫлев службин пуҫлӑхӗн ҫумӗ Иван Шкловец ҫанталӑк условине е транспорт ҫӳременнине пула ӗҫе кая юлса ҫитекенсене айӑпламалла марри пуҫлӑхсене пирки чӗнсе каланӑ.

«Ӗҫри тивӗҫе пурнӑҫлайманни ҫынран хӑйӗнчен килмест, ҫавӑнпа та ӑна РФ Ӗҫ кодексӗн 192-мӗш статйипе пӑхнӑ пек айӑплани тӗрӗс мар», — ӑнлантарнӑ Роструд пуҫлӑхӗн ҫумӗ.

Иван Шкловец ҫынсене штрафлакан пуҫлӑхсем саккуна пӑсни пирки те аса илтернӗ. Ҫын дисциплинӑна ытах пӑссан ӑна асӑрхаттарма, выговор пама е ӗҫрен хӑтарма юрать-ха. Анчах штрафласси пирки РФ Ӗҫ кодексӗнче ҫур сӑмах та каламан.

Кӑрлачӑн 21-мӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта робототехника кружокӗ уҫӑлнӑ. Мӗн пытармалли: ҫӗнӗ технологисем пурнӑҫа кӗрсе пыраҫҫӗ. Проект авторӗсем ачасене инноваци тытӑмӗпе кӑсӑклантарасшӑн.

Сергей Сорокин каланӑ тӑрӑх, кружокра роботсене Lego Education Mindstorms EV3 контрукторсем пулӑшнипе ӑсталаҫҫӗ. Вӗсене республика хыснинчен уйӑрнӑ грант укҫипе туяннӑ. Занятисене 5 ҫултан аслӑрах ачасем ҫӳреме пултараҫҫӗ. Анчах унта 3 ҫултисене те ҫӳреме май туса парасшӑн.

Робототехника кружокне ҫӳрекен ачасенчен лайӑх инженерсем, роботостроительсем ӳсессе, вӗсем Чӑваш Ен сумне ҫӳле ҫӗклессе шанаҫҫӗ.

Занятисем кашни эрнере 1, 5 сехетшер иртӗҫ. Ушкӑнра – 10 ача. Занятисене И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧППУ вӗрентекенӗсем тата унта диплом илнисем ертсе пырӗҫ.

Чирлисене пулӑшас тӗллевпе донор акцийӗсене республикӑра час-часах ирттереҫҫӗ. Пӗлтӗр Чӑваш Енре 15 пине яхӑн ҫын юн панӑ.

Чӑваш Енри юн служби 2015 ҫулхи пӗтӗмлетӗве тунӑ. Служба шутланӑ тӑрӑх, пӗлтӗр 13,5 пин ытла литр юн хатӗрленӗ. Пӗтӗмпе, ЧР Сывлӑх сыхлавӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, 14 пин те 730 ҫын акцие хутшӑннӑ. Ҫакнашкал пӗтӗмлетӳ: 1 пин ҫынран 11-шӗ хутшӑннӑ.

Чӑваш Енре 4 пин те 118 хисеплӗ донор пурӑнать. Вӗсенчен 3 пин те 709-шне «Раҫҫейри хисеплӗ донор» ятпа чысланӑ. 309 ҫын вара «СССР хисеплӗ донорӗ» ята тивӗҫнӗ.

Пӗтӗм Раҫҫейри «Манӑн чи лайӑх урок» конкурсра Чӑваш Ен чысне те хӳтӗлӗҫ. Унта Улатӑрти пӗр шкул вӗрентекенӗ хутшӑнать.

Татьяна Гурина Улатӑрти 3-мӗш шкулта математика тата информатика предмечӗсене вӗрентет. Вӑл Пӗтӗм Раҫҫейри «Манӑн чи лайӑх урок» конкурсӑн финалне тухнӑ.

Хула администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, конкурс икӗ тапхӑрпа иртет: куҫӑн тата куҫӑн мар майпа. Пӗрремӗш тапхӑрта вӗрентекенсем уроксен методикине кӑтартнӑ, иккӗмӗшӗнче вара вӗсене хӳтӗленӗ.

Татьяна Гурина икӗ тапхӑра та парӑнтарнӑ, финала хутшӑнма тивӗҫ пулнӑ. Конкурс нарӑс уйӑхӗн 22-27-мӗшӗсенче Мускавра иртӗ.

Ыран, кӑрлач уйӑхӗн 23-мӗшӗнче, Вӑрмар районӗнче хӑйне евӗр ӑмӑрту иртӗ. Ҫук, спортсменсем тупӑшмаҫҫӗ унта. Хальхинче ҫӑмӑл урапасем ӑмӑртӗҫ. Вӗсем кӑна мар, тракторсем те тупӑшӑва хутшӑнӗҫ.

Автоспортсменсем пилӗк класпа тупӑшӗҫ: малти привод, хыҫалти привод, тулли привод, ирӗклӗ класс тата «Тракторсем» класс.

Малтанах унта хутшӑнакансене регистрацилӗҫ. Вӑл 9 сехетре пуҫланӗ те 11-те пӗтӗ. Ралли кроса Энӗшпуҫ ял тӑрӑхӗ йӗркелет.