Электронлă вулавăш

— Халь ăçта каятпăр эпир? — ыйтрĕ Санька чылайран. — Киле-и? («Кил» тесе вăл отряда каланă)

— Хуть те ăçта пултăр, — терĕ ăна хирĕç Ванюшка, — çак вырăнтан инçерех каясчĕ кăна. Ку таврара вĕсем халь пĕтĕмпех кутăн-пуçăн çавăрттарма тытăнаççĕ ĕнтĕ.

Çав вăхăтра малта ĕне мĕкĕрнĕ сасă илтĕнчĕ.

— Пеструшкăпа мĕн тăвăпăр? — ыйтрĕ Санька. — Пăрахса хăварма шел...

— Хăварма шутламастăп та эп ăна, — терĕ Ванюшка. — Хамăр пата çитиччен пирĕн такама та тĕл пулма тӳр килĕ-ха, темле те суймалла пулĕ. Ĕне шырарăмăр теме пит ансат...

Малалла вĕсем паçăр кунта мĕнле килнĕ, çавăн пекех кайрĕç. Ванюшка ĕне çавăтса утрĕ, Санька ăна хыçалтан хăваласа пычĕ. Анчах халь вĕсем питĕ хăвăрт, тӳрĕрен тӳрĕ, ним çине пăхмасăр утрĕç.

— Йытăсемпе йĕрлеме ан тытăнччăрах! — шиклĕн шухăшласа пычĕ Ванюшка, анчах кун çинчен тусне нимĕн те каламарĕ.

Вĕсем темле ансăр çул çине тухрĕç. Вăл вăрман хушшипе çип çапнă пек тӳп-тӳрĕ тăсăлса выртнă, проççек йышшискер пулнă пулмалла. Ванюшка ун тăрăх каллĕ-маллĕ уткаласа пăхрĕ те:

— Ку паçăр хамăр килнĕ çулах, — терĕ. — Кайма юрамасть кунпа. Шоссе çине пырса тăрăнатпăр та тӳрех лексе ларатпăр. Унта вĕсем халь шуйттан чухлех пулĕ-ха, хускатнă кăткă йăви пекех йăшаланаççĕ пулĕ. Шоссе çывăхне пырасси çинчен шухăшламалли те çук...

Вăл хăй куçĕпе курса тăнă пекех тĕрĕс каланă. Кĕпере сиктерсе яни çинчен телефонпа унта-кунта пĕлтернĕ хыççăн ун патнелле нимĕçсен тĕрлĕ начальникĕсем ыткăннă, хăйсемпе пĕрле вĕсем машинĕ-машинĕпе салтаксем илсе кайнă, çул çинчи хурала пĕтĕмпех ура çине тăратнă. Халĕ те, Ванюшка хăй шухăшĕсене каласа панă-паманах, шоссе тăрăх кĕпер еннелле темиçе машина ыткăнса иртни илтĕнчĕ.

— Авă епле хыпăнса чупаççĕ вĕсем... — аллипе сулахаялла тĕллесе кăтартрĕ Ванюшка. — Пулмастех унта пуçа кайса чикме...

Вĕсем каллех вăрманалла кĕрсе кайрĕç.

Чылай хушă утсан, ывăннипе, çав тери çывăрас килнипе, вĕсен пынă çĕртех куçĕсем хупăнма тытăнчĕç. Юлашкинчен шухăшсем те темле пăтранма пуçларĕç. Малта утакан Ванюшка пĕр-икĕ хутчен йывăç çумне пырса çапăнчĕ.

— Кăштах канса илетпĕр, — терĕ вăл чарăнса тăрса. — Пурпĕрех эпир кĕçĕр ниçта та çитес çук...

— Юрĕ ара, — килĕшрĕ Санька.

— Тупата, ураран ура иртмест.

— Ман хамăн та çавах.

— Анчах çĕре ларма юрамасть... — Ванюшка каллех нимĕçсем вăрман тăрăх йытăсемпе çӳреме пултарасси çинчен шухăшларĕ. — Пеструшкăна ярса хăваратпăр та хамăр йывăç тăрне хăпаратпăр...

— Çывăрса кайсан — ӳкмĕпĕр-и?

— А эс хăвна пиçиххипе турат çумне çых. Астумастăн-им Михаç епле вĕрентнине?

— Темиçе минутран вĕсем пĕр çăра туратлă, çӳллĕ йывăç тăрне улăхса вырнаçса ларчĕç.

— Ну, мĕнле? — ыйтрĕ çӳлерех хăпарнă Ванюшка.

— Чиперех, — терĕ Санька.

— Асту, лайăхрах кăкарăн...

Урăх вĕсем пĕр сăмах та каламарĕç, вилнĕ пек çывăрса кайрĕç те çутăличчен те хускалмарĕç.

Малтан Санька картах сиксе вăранса кайрĕ.

— Вăт, шуйттан! — терĕ вăл куçне уçнă-уçман. Çавăнтах хăйĕн сылтăм хулне те, урисене те хускатма çуккине туйрĕ. Алли унăн çĕрĕпех туратран çакăнса тăнипе ыратакан пулнă, урисем кукленсе тăнипе çывăрса ларнă. Ал-урине тӳрлетес тесе хускалкалама тытăнсан, туратсем сулкаланнипе Ванюшка та вăранчĕ.

— Мĕн пулчĕ? — ыйтрĕ вăл, аялалла пăхса.

— Пĕтĕмпех хытса ларнă-ха эпĕ. Тата шутсăр усал тĕлĕк курнă...

— Мĕнле тĕлĕк?

— Мана леш ĕнер сĕт ĕçесшĕн пулнă фриц тытрĕ те... çанна хул кăкĕ таранах хăпартса, çĕçĕпе касма тытăнчĕ. Сĕрет çав çĕçĕпе, сĕрет, анчах хăй нимĕн те тăваймасть, ман юн та тухмасть. Çапах та шутсăр ыратать. Вĕçерĕнсе тарма тăтăм — урасем иккĕшĕ те чĕркуççи таран хуçăлса ӳкрĕç. Вăранса кайрăм вара...

— Юрать-ха, тарма хăтланса, çĕре начлатман, — пуçĕпе аялалла кăтартрĕ Ванюшка. — Урусене чăнах хуçаттăн вара...

Вăл çавăнтах унăн-кунăн пăхкаласа илчĕ те тĕлĕннипе çăварне карсах пăрахрĕ:

— Тусăм, ара, эпир вăрман хĕрринчех çĕр каçнă вĕт... Пăх-ха эсĕ —ял!..

Санька, вăл кăтартнă еннелле пăхса, сайра йывăçсем хушшипе инçетре те мар улăм витнĕ çуртсене асăрхарĕ. Вĕсенчен кăшт леререхре чус витнисем те, тимĕр витнисем те курăнаççĕ.

— Чăнах та-çке...

— Çакăнта чарăнса тăман пулсан — пырса лекеттĕмĕр кашкăр çăварне. Тем тесен те, нимĕçсем пурах ĕнтĕ унта. Çĕрле вĕсем пирĕнпе калаçсах тăмастчĕç. Пуринчен ытла кĕпере сиктерсе янă каç...

— Кунта пĕлеççĕ-ши вара ун çинчен?

— Ухмах... Ун çинчен кунта çеç мар, Германие те пĕлтернĕ пуль кĕçĕр! Ну, ан!

— Ăçта каятпăр ĕнтĕ халь? — ыйтрĕ Санька, çĕре анса тăрсан.

— Халь-и? Манăн çак яла кĕрсе тухас шут пур-ха...Санька хăйĕн тусĕ çине шанмасăртарах пăхрĕ.

— Шӳт тăватăн пуль эсĕ...

— Тĕрĕснех калатăп.

— Мĕн тума кĕресшĕн вара эс кунта?

— Хырăм выçă. Тен, пĕр-пĕр инке, хĕрхенсе, мĕн тепулин çитерсе ярĕ. Ку — пĕрре. Унтан... Ялта кам, мĕн пуррине пăхкалăпăр, çынсем мĕн калаçнине итлĕпĕр. Астумастăн-им Михаç мĕнле вĕрентнине? Хуть те ăçта пулсан та, ытларах пĕлме тăрăш, куçу куртăр, хăлху илттĕр тетчĕ.

— Вăл тĕрĕс, анчах...

— Мĕн тата? Хăрушă тетĕн-и? Ним те хăрушă мар. Сăн-сăпатран эпир — ялти ачасемех. Çумра нимĕн те çук: ни пăшал таврашĕ, ни ĕнерхи хутаç... Ĕне пур та ĕнтĕ, вăл хăрушă япала мар...

Ванюшка çаксене пĕтĕмпех лăпкăн, пăлханмасăр калани Санькăна та лăплантарчĕ.

— Кĕрер эппин...

Вĕсем çывăхрах курăк çисе çӳренĕ Пеструшкăна ĕнерхи пекех çавăтрĕç те вăрман хĕрринелле утрĕç.

— Кам пĕлет, — терĕ Ванюшка кăшт кайсан, — тен, эпир тата пĕр-пĕр усăллă ĕç туса хурăпăр...

Сасартăк сылтăм енче, вĕсенчен маларах, вăйлă взрыв кĕрслетрĕ те, пĕтĕм вăрман кĕрлесе кайрĕ. Ачасем пĕр-пĕрин çине пăхса илчĕç.

— Мĕн пулчĕ-ши ку?

— Мина пулмалла...

— Кам сиктерет-ши?

— Ăçта пĕлен ăна...

Чăнах та, çурăлаканни çул çине лартнă мина пулнă, ачасем ун çинчен каярахпа пĕлчĕç.

XXXII

Яла вĕсем анкарти хыçĕпе пĕр ансăр тăкăрлăкпа пырса кĕчĕç. Те ытла ир пулнипе, те урăх сăлтавпа, урамра пĕр çын та курăнмарĕ, сас-чĕв те илтĕнмерĕ. Ку ялта никам та пурăнман пекех туйăнса кайрĕ. Ванюшка тӳрех нимĕçсем хăйсен ялĕнчи халăха хире хăваласа тухса персе пăрахнине аса илчĕ. Ирĕксĕрех ун чĕри шиклĕн тапма пуçларĕ.

— Мĕн пулнă вара кунта?..

Вĕсем хӳмесем çуммипе ерипĕн утса, унталла-кунталла пăхса пычĕç. Чылайран тин урама тăрăх ларакан пĕр самаях пысăк, илемлĕ пӳрт мăрйинчен çинçе кăна тĕтĕм йĕрĕ тухса тăнине асăрхарĕç. Ванюшка вара çавăнталла пăрăнса утрĕ.

Ку килĕн хапхине питĕрмен пулнă, çавăнпа та ачасем ĕни-мĕнĕпех килкартине кĕрсе тăчĕç. Ванюшка Санькăна крыльца умне хăварчĕ те хăй пӳрте кĕчĕ. Алăк сассине илтсе пулас, чăлантан шап-шурă çӳçлĕ, курпунтарах, юмахри пек карчăк пуçне чĕтретсе тухрĕ те аллипе икĕ хут сулчĕ.

— Килте никам та çук!

— Пире никамах та кирлĕ мар, кинемей, — терĕ Ванюшка йăвашшăн, ун çине тĕлĕнсе пăхса. — Эпир пĕрер стакан шыв ĕçес те кăштах канас тенĕччĕ кăна... Юрать-ши?

— Ма ыйтан? — карчăк тăруках пуçне Ванюшка еннелле çавăрчĕ. — Халь кам ыйтса тăрать? Халь вĕт килсе кĕреççĕ, мĕн пуррине ĕçсе-çисе яраççĕ, юлашкинчен хуçисене те хăваласа тухса каяççĕ. Атту тата, спаççипă калас вырăнне, ак... хапха каштинчен çакса хăвараççĕ.

— Эпир ун пеккисем мар ĕнтĕ, кинемей, эпир хамăр çынсем, вырăс ачисем. Пирĕн хамăрăн атте-аннесене те фашистсем вĕлернĕ...

Çак юлашки сăмахсем карчăк кăмăлне тăруках çемçетрĕç пулас. Вăл Ванюшка çине тата тепĕр хут тин-керсе пăхрĕ те, унăн куççулĕсем шăпăртатса анчĕç.

— Мана та ватлăхра пĕр-пĕччен тăратса хăварчĕç... Пӳрт тулли йышчĕ — пурне те пĕтерчĕç... Пурăнатăп халь уй тăмани пек, ни вилĕм килмест...

Ванюшка Санькăна чĕнсе кĕртрĕ те майĕпе карчăкран ыйтса пĕлме тытăнчĕ. Питĕ нумай тӳссе ирттернĕ иккен вăл. Пĕр эрне маларах гитлеровецсем ялти ĕçлеме пултаракан çынсене пурне те Германие хăваласа кайма тытăннă. Çав шута унăн икĕ хĕрĕ те, пĕчĕк ачаллă кинĕ те лекнĕ. Кинĕ, каторгăна каясран хăтăлас тесе, вăрмана тарнă, анчах ăна тытнă та хăйсен хапхинченех çакнă, унăн ывăлне, ик уринчен тытса, йăмра çумне çапса вĕлерсе хăварнă. Карчăк çавна пĕтĕмпех курса тăнă, тăрук чĕлхесĕр пулса ларса, ик-виç кун калаçайман. Вăл малтанах хăйне вĕлерме шутланă, анчах Хĕрлĕ Çарти ывăлне аса илсе пурăнас тенĕ.

— Питĕ хастарлăскер вăл манăн, пысăк начальник. Çавна кĕтетĕп. Нимĕçсем ун çемйине мĕн тунине эпĕ ăна хам каласа парас тетĕп — лайăхрах тавăртăр...

— Тĕрĕс шутлатăн, кинемей, тĕрĕс, — терĕ Ванюшка.

— Пуçĕ сывă пулсан, паллах, таврăнать... — хушса хучĕ Санька.

— Сывах вăл, — терĕ карчăк ĕненӳллĕн. — Тĕлĕкне хам куртăм. Тем пулсан та килетех.

Ачасемпе калаçнă май вăл сĕтел çине пысăк тăм чашăкпа пăсланса тăракан çĕрулми пырса лартрĕ.

— Çийĕр, ывăлăмсем... Ан ятлăр, урăх нимĕн те çук. Сĕт пулсан аванччĕ те, ĕнене те илсе кайрĕç вĕт эсрелĕсем.

— Ĕне пирĕн пур! — тăрук персе ячĕ Санька. — Сăвас ăна.

— Мĕнле ĕне вара вăл сирĕн, ăçтан тупрăр? — тĕлĕнсе ыйтрĕ карчăк. — Ку таврара ĕне хăварман пуль вĕсем?

— Эпир ăна пĕр çĕрте пытарса усранăччĕ. Халь киле илсе каятпăр, — кил хуçи çине пăхмасăр мăкăртатса илчĕ Ванюшка. — Ĕнертенпе суман.

— Сăвар эппин...

Карчăк чăлантан тăм чӳлмек илсе тухрĕ те, вĕсем виççĕшĕ те килкартине тухрĕç. Ĕнен çилли карăнса чăрлатсах юхса тăнă. Пысăках мар чӳлмек тулнăçемĕн тулса пычĕ.

Çак вăхăтра урамра машинăсем иртсе пынă сасă илтĕнчĕ. Ванюшка вĕсене шăтăк витĕр пăхса юлас шутпа хапха патнелле чупрĕ, анчах вăл унта çитиччен калинккерен кил хушшине икĕ фашист кĕрсе те тăчĕç. Вĕсем, автомачĕсене хатĕр тытса, чăн-чăн вăрăлла йăлт-ялт пăхкаласа илчĕç, унтан, кунта хăйсемшĕн нимĕнле хăрушлăх та çуккине кура, тӳрех кил хуçи карчăкĕ ĕне суса ларнă çĕре пырса тăчĕç.

— Млеко? — терĕ пĕри, пӳрнипе чӳлмек çине кăтартса.

Вăл çапла каласанах, Ванюшкăпа Санька ăна палласа илчĕç: ку — ĕнер шоссе çинче сĕт ĕçме ĕмĕтленнĕ фриц иккен. Вăл хăй те ачасене палларĕ пулас... Малтан ĕнене мăйракинчен тытса тăракан Санька çине, унтан Ванюшка çине пит те тинкерсе пăхса илчĕ, анчах нимĕн те шарламарĕ, чӳлмек сĕтпе тулса пынине сăнама тытăнчĕ.

— Ăçтан килсе тухрĕ-ха ку мур? — шухăшларĕ Ванюшка хăй ăшĕнче. — Ĕнер ĕçейменнине паян ĕçетех пулас-ĕнтĕ, йытă...

Санька та çав майлах шухăшларĕ:

— Ахальрен мар тĕлĕкре курăнчĕ вăл мана!

Юлашкинчен карчăк ĕне суса пĕтерчĕ те чӳлмеке йăтса крыльца еннелле кайма тăчĕ. Анчах гитлеровец ун çулне пӳлчĕ:

— Млеко... Дай! —терĕ вăл хăйăлтатакан сасăпа.

— Хама кирлĕ! Ав, ман ачасем выçă! — пуçĕпе хаяррăн чĕтретсе илчĕ карчăк.

— Дай! — терĕ нимĕç тепĕр хут.

— Памастăп!

Вăл нимĕçрен иртсе кайма тăчĕ, анчах лешĕ чӳлмеке ун аллинчен вăштах туртса илчĕ те хăйне пĕррех урипе тапса ячĕ.

Карчăк ӳкрĕ.

— Эх, йытă! Мĕн питпе тиветĕн эсĕ ват çынна, намăссăр!.. — макăрса ячĕ вăл.

— Молчайт!

Санькăпа Ванюшка пĕр харăсах карчăк патне чупса пырса ăна çĕклесе тăратма пикенчĕç.

— Ан чĕн, асанне... Ан çыхлан, тӳс, тем туса хурĕç тата...

— Хăрамастăп! Вĕлерччĕр! Анчах вилсен те кураймастăп вĕсене... леш тĕнчере те канăç памăп...

Вĕсем ăна крыльца çинелле çавăтса хăпарчĕç. Фашист, чӳлмекри сĕте çурри ытла ĕçсе, юлашкине юлташне пачĕ. Юлташĕ вара пĕтĕмпех ĕçсе ячĕ те, чӳлмеке пуçĕнчен те çӳле çĕклесе, çĕре персе ватрĕ.

— Санăн хăвăн пуçна çавăн пек персе салатасчĕ, çынçиен! — кăшкăрса ячĕ карчăк. — Урнă йытăсем, çĕленсем эсир! — чышкине çĕклесе юнарĕ вăл.

Фашист ăна автомачĕпе тĕллерĕ. Тен, перетехчĕ пулĕ вăл, анчах шăп çав вăхăтра урам хапхинчен тепĕр гитлеровец кĕчĕ. Вăл аслăраххи пулчĕ пулмалла, ăна курсан, кусем йăрстах тăчĕç. Вĕсем хăйсем хушшинче тем çинчен мăкăл-мăкăл калаçса илчĕç, унтан халь килни пӳрте кĕрсе çаврăнса тухрĕ.

— Матка! Здесь сегодня пудет шивьот гросс... Польшой начальнак, — терĕ вăл, карчăк умне пырса тăрса. — Надо метать... — Вăл аллипе урай шăлнă пек туса кăтартрĕ. — Чисто!

Карчăк ним те чĕнмерĕ. Вăл пуçне чĕтретсе илчĕ кăна.

— Сам не можешь — вот есть киндер... малшик. Скоро!

Вăл тек калаçса тăмарĕ, тӳрех калинкке патнелле утрĕ, ун хыççăн малтанхи нимĕçсем те тухса кайрĕç.

— Мĕн терĕ вăл йытă, ăнланса юлтăр-и эсир? — ыйтрĕ карчăк, пӳртне кĕрсен.

— Ăнлантăмăр, — терĕ Ванюшка. — Кунта вĕсен пысăк начальникĕ пурăнма килет терĕ. Урай шăлса тасатма хушрĕ.

— Çапса пăрахсан та вырăнтан хускалмастăп вĕсемшĕн...

Ачасем тинех çиме ларчĕç. Карчăк та, майĕпе кăштах лăпланса, вĕсемпе пĕрле сĕтел хушшине ларчĕ.

— Эсир çийĕр, çийĕр...

Санька Ванюшкăн куçĕнчен пăхса илчĕ:

— Эпир час каятпăр-и?

— Тек тăмастпăр ĕнтĕ. Урама тухса кăштах куркаласа çӳретпĕр те — каятпăр, — терĕ Ванюшка.

Анчах ĕçсем сасартăк улшăнса тăчĕç. Ачасем çисе тăраничченех пӳрте хайхи урай шăлса тасатма хушса хăварнă нимĕç ефрейторĕ икĕ чăматан çĕклесе пырса кĕчĕ, ун хыççăнах хулпуççийĕнчен хура çутă плащ уртса янă, çӳллĕ карттус тăхăннă вăрăм хыткан офицер кĕрсе тăчĕ.

Вăл пӳрт ăшчиккине пăхса çаврăнчĕ те, плащне вăшт кăна хывса, ефрейтора тыттарчĕ. Çав самантрах унăн кăкри çинче пысăк ылтăн вăчăра йăлтăртатрĕ. Ванюшкăпа Санька, сасартăк çав тери тĕлĕнсе, хытнă пек пулчĕç. Вĕсен куçĕсем чарăлса, сăнĕсем улшăнса, шуралса кайрĕç. Вĕсем Генрих Шварца палласа илчĕç...

XXXIII

Генрих Шварц ку яла сăлтавсăр килсе кĕмен иккен. Каçхине, шоссе çинчи кĕпере сиктерсе яни çинчен пĕлсенех, вăл часрах унта ыткăннă, хăйне пуринчен те ытларах пултаракан сыщик пек шутласа, кĕпере сиктерсе яракансене йĕрлесе тупма ĕмĕтленнĕ, анчах нимĕн тума та пултарайман. Икĕ взвод салтакпа темиçе йытă ярса ухтарттарнă вăл таврари вырăнсене — усси пулман. Кĕпере сиктерсе яракансем çĕр айне анса кайнă пекех пулнă. (Анчах вулакан пĕлет: вĕсем чип-чиперех йывăç тăрринче çĕр каçнă...) Юлашкинчен, çурăлса каяс пек тарăхса çитнипе, ним тума аптранипе, вăл кĕпер патĕнчи караул начальникне хĕнесе тăкнă та, ăна «службăна начар туса пынăшăн» суда парассипе хăратса, каялла кайма тухнă. Малта та, кайра та салтаксем тиенĕ грузовиксем пынă, Шварц машини — вĕсем хушшинче. Вăрмантан тухас умĕн малти грузовик сасартăк сывлăшалла сирпĕннĕ: вăл мина çине пырса тăрăннă. Взрыв хумĕ ун хыççăн пыракан Шварц машинине те çĕклесе çапнă. Грузовик çинчи салтаксем чылайăшĕ вилнĕ, чĕрĕ юлнисем аманса пĕтнĕ, анчах Шварц хăй, машина тӳнсен, çамкине шăйăрса пăрахнă çеç.

Çак пачах та кĕтмен çĕртен пулса иртнĕ ĕç ăна тата ытларах тарăхтарса, ăнран тухса каяс патнех çитернĕ.

Темиçе сехет маларах çеç çак çулпа чиперех иртсе кайнă вĕт-ха вăл, çул çинче нимĕн те пулман. Ку минăна çĕрле, Шварц кĕпер патĕнче пулнă чух, килсе лартнă. Эппин, такам пур кунта... Камĕ, паллах — партизансем... Халь унăн кун çинчен васкаса хăйĕн аслă начальникĕсене пĕлтермелле пулнă. Лешсем, паллах, ăна хăйне айăплаççĕ ĕнтĕ: мĕншĕн хăвна шанса панă районра партизансене çак таранччен пĕтерейместĕн? Начар ĕçлетĕн теме пултараççĕ... Вĕсене приказсем çырса ларма лайăх унта, анчах кунта ĕçлесе пăхтарасчĕ... Партизансем çумăр хыççăн кăмпа шăтнă пекех ӳссе пыраççĕ. Пуринчен ытла Хĕрлĕ Çар наступленийĕ пуçланнăранпа...

Генрих Шварц вилнĕ салтаксене пытармашкăн шăтăк алтма, аманнисене яла илсе кĕртсе хума приказ панă та хăй çав хушăра кăштах апатланса канса илме шут тунă. Денщикĕ ăна Ванюшкăпа Санька кĕнĕ карчăк патне илсе пынă, мĕншĕн тесен карчак пӳрчĕ ыттисенчен аслăрах, тасарах пулнă,

...Плащне денщике тыттарсанах, вăл сĕтел хушшинче ларакансем çине тĕллесе ыйтрĕ:

— Камсем?

— Килйыш, — терĕ денщик.

— Тухчăр!

Денщик, сĕтел патнелле пырса, аллиие алăк еннелле сулса кăтартрĕ.

— Пошель!

Ванюшкăпа Санька пĕр сăмахсăрах килкартине тухрĕç. Вĕсем халь иккĕшĕ те хăйсене сивĕ чир тытма пуçланă пек чĕтрерĕç. Анчах ку вĕсем хăранипе мар, çав тери пăлханса кайнипе пулчĕ.

— Палларăн-и? — пăшăлтатса ыйтрĕ Ванюшка.

— Палларăм...

— Çавă вĕт?

— Çавă...

— Отряда санăн пĕчченех каймалла пулать, — терĕ Ванюшка. — Эпĕ юлатăп...

— Мĕн тума?

— Мĕн тăвассине... пĕлместĕп, анчах юлатăп. Хăрамалли çук, вĕсем пире çак карчăкăн ачисем вырăнне шутлаççĕ. А эс ĕне çавăт та — чуп часрах, командира çитсе пĕлтер... Тен, заданирен таврăннă çынсем пур пулĕ. Ванюшка пыма ыйтрĕ те... Шварц кунтине пĕлсен — яратех вăл...

Ванюшка ăна отряда мĕнле çитмелли çинчен васкавлăн ăнлантарма тытăнчĕ.

— Анкарти хыçне тухсан сулахаялла пăрăн, унтан вăрмана, ĕнер хамăра леш хĕрлĕ сухал илсе пынă вырăна, пыратăн. Унта проççек пур. Тӳп-тӳрех вара...

— Пĕлетĕп...

— Вĕçтер эппин халех. Урампа мар, ак, пахчапа тухса кай.

Санька васкасах ĕнене çавăтрĕ. Лупасайĕнчен анкартинелле тухмалли алăка уçсан, вăл Ванюшка çине тархасланăн пăхса илчĕ.

— Асту эсĕ... Ытлашши ан вĕрилен... Темрен тем пулĕ...

— Юрĕ, хамах пĕлетĕп, — аллипе сулчĕ Ванюшка. Вăл килкартине каялла кĕрсен, ăна крыльца çине тухса тăнă ефрейтор чĕнчĕ:

— Малшик! Гей, сюда! Ванюшка ун патнелле пырса тăчĕ.

— Где есть другой малшик?

— Вăл ĕне çитерме кайрĕ, — терĕ Ванюшка пĕр тытăнмасăрах.

Гитлеровец ăна халех шыв ăсса килсе ăшăтма хушрĕ, хăйĕн начальникĕ çăвăнасшăн терĕ. Ванюшка вăл хушнине тума пĕр сăмахсăрах килĕшрĕ.

— Халех ăсса килетĕп, пан...

Тĕрĕссипе, Ванюшка малашне хăй мĕн тăвассине те, мĕн пулма пултарассине те пĕлмен-ха, анчах темле шалти сасă ăна пĕрмай хушса тăрать. «Эсĕ тахçантанпах ăна тавăрасшăн пурăнатăн. Ак халь эсĕ ăна тĕл пултăн. Эсĕ унпа пĕр пӳртре. Тухса ан кай. Мĕн те пулин тăватăнах... Анчах çирĕп пул. Нимĕн те ан палăрт...» Çавăн пирки вăл çак çуртран тухса каясшăн пулмарĕ.

Пӳрте витресем илме кĕрсен, вăл Генрих Шварц сĕтел хушшинче мундирне вĕçертсе ярсах васкавлăн çырса ларнине курчĕ. Çырнипе чĕтреннĕ май унăн кăкри çинче ылтăн вăчăра сулкаланса тăнă. Ана курсан, Ванюшкăн каллех сывлăшĕ пӳлĕнсе ларнă пек пулчĕ.

Вăл чăланта карчăкран вĕсем шыв ăçтан ăсни çинчен ыйтрĕ те, витресене чăнкăртаттарса, урама чупса тухрĕ. Çăл ялăн анат вĕçĕнчех пулнă иккен. Унта çитсен, Ванюшка укăлча хыçĕнче нимĕç салтакĕсем палканине илтрĕ те, витресене лартса хăварса, хӳме урлă кармашса пăхрĕ. Вĕсем масар шăтăкĕсем алтаççĕ иккен. Инçетре те мар сахалран та пĕр вунă хурăн хĕрес выртать...

— Кусем мина çине тăрăннисем пулмалла ĕнтĕ... — шухăшларĕ Ванюшка.

Каялла таврăннă чух вăл урамăн сылтăм енче, ватă хурама айĕнче, çиелтен брезент витнĕ пысăк грузовик тăнине асăрхарĕ. Унăн малти кустăрмисене иккĕшне те кăларса пăрахнă, моторĕ патĕнче темиçен тăрмашаççĕ — юсаççĕ пулас. Юнашар кил хушшинчен тĕтĕм тухса тăрать, нимĕçле пакăлтатни илтĕнет. Унта салтаксем апат пĕçереççĕ пулас.

— Халех тухса кайма шутламаççĕ курăнать-ха, — шухăшларĕ Ванюшка. — Кусем ĕçлеççĕ, леш кашкăрĕ çăвăнма хатĕрленет, унтан апатланатъ пулĕ-ха, кайран канать... Унччен, тен, каç та пулса ларĕ... Санька отряда чипер çитсен — каçчен хамăрăнниеене ертсе килме пултарать... Эх, аван пулĕччĕ!..

Шыв ăсса таврăнсан, Генрих Шварц денщикĕ Ванюшкăна шанкă хатĕрлеттерчĕ, шыв ăшăттарчĕ, унтан Шварц пилĕкĕ таран хывăнса çăвăннă хыççăн унăн урайне те çуса тухмалла пулчĕ. Ванюшка хăйне мĕн хушнине пурне те пĕр хирĕçмесĕрех турĕ, анчах ĕçлессе питĕ вăраххăн, васкамасăр ĕçлерĕ. Денщик ун çине тек-текех кăшкăркаласа васкатрĕ, анчах Ванюшка хăй çеммине улăштармарĕ. Вăл епле те пулсан вăхăта ытларах тăсма тăрăшрĕ...

Юлашкинчен Шварц апат çиме ларчĕ. Малтан вăл эрех ĕçрĕ: пысăк кĕмĕл черккене умлăн-хыçлăн, умлăн-хыçлăн ӳпĕнтерчĕ, денщикĕ ярса парса тăма та ĕлкĕреймерĕ. Ванюшка ун çине чăлантан хушăк витĕр çав тери тĕлĕнсе пăхса тăчĕ.

— Вăт кӳпет! Лаша пек... Тьфу! Наркăмăш ярса парасчĕ! — мăкăртатса илчĕ те Ванюшкăпа юнашар хушăк витĕр пăхса тăнă карчăк, сура-сура, тулалла тухса кайрĕ.

Анчах çиме тытăнсан та тĕлĕнтерсе пăрахрĕ вăл: тутисене чаплаттарса, чĕлхине тем тăршшĕ кăларса ярса, асав шăлĕсене кăтартса, питне пăркаласа, куçсене чарса пăрахса çирĕ... Çиет-çиет те ĕçет, ĕçет те — каллех кавлеме тытăнать. Ванюшкăна вăл нихçан та тăранас çук пекех туйăнчĕ.

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн