Электронлă вулавăш

— Ăçта илсе каяççĕ-ши?

— Мĕн тума?

— Германие ăсатма шухăшламаççĕ-ши кусем пире? — тăшмансем илтесрен хăраса, хуллен пăшăлтатса пычĕç çынсем.

Ванюшка пуçне те çав шухăшсемех çĕмĕрчĕç, вăл та халь çавăн çинченех шухăшласа, çав тери пăшăрханса, пăлханса пычĕ. Анчах чĕрине лăплантарма вăл нимĕнле татăклă ответ та тупаймарĕ.

— Ваня, ăçта каятпăр эпир? — ыйтрĕ унран кĕçĕн йăмăкĕ Сима.

— Вăрмана пулас, — терĕ Ванюшка.

— Çырла тататпăр-и унта?

— Пулсан татăпăр... Пĕлместĕп-ха...

— Нимĕçсем те пыраççĕ-и? — çаплах ыйтрĕ йăмăкĕ.

— Пыраççĕ çав...

— Пире тивмеççĕ-и вĕсем?

— Тивмеççĕ, тивмеççĕ... Ма тивччĕр? Эпир вĕсене нимĕн те туман вĕт... — лăплантарчĕ йăмăкне Ванюшка.

— Эсĕ мана мăйăр татса пар, — терĕ вĕсен калаçăвне итлесе пынă пĕчĕк Саша. — Мăйăр çиес килет...

Урам вĕçнелле çитнĕ чух Ванюшка патне таçтан Илька Кузин пырса тухрĕ. Паçăр, чиркӳ тăрринче хуралта тăнă чух, унăн этем сăнĕ пурччĕ, анчах та халь вăл вилнĕ çын тĕслех пулса кайнă.

— Эсĕ, мĕн, чĕтретĕн пулас? — пăхса илчĕ ун çине Ванюшка.

— Хăратăп, — терĕ Илька. — Вĕлерме илсе каяççĕ вĕсем пире... Курăн акă.

— Ан хăра, пурне те вĕлерсе пĕтереймĕç, — пӳлчĕ тусне Ванюшка. — Сăлтав çук вĕсен пире вĕлерме.

Çак самантра вăл хăй те Илька пекех иккĕленсе пычĕ, анчах та, чирлĕ юлташне хĕрхенсе, унăн кăмăлне пусарма тăрăшрĕ.

— Сăлтав çук тетĕн? Эпир — вырăс... — терĕ Илька. — Гитлер кашни вырăсах вĕлерме хушнă, тет...

— Ытлашши пăлханатăн эсĕ, Илька...

— Вилес килмест манăн... — Илькăн куçĕсем шывланчĕç. — Питĕ кӳренмелле вилĕм пулать. Усăсăр... Малтан пĕр-ик нимĕçе шаккаса хунă пулсан татахчĕ хăть...

— Чим акă, хăтăлса юлар çеç, малашне мĕн тумаллине пĕлĕпĕр!

...Халăх уй хапхинчен хирелле тухрĕ. Кунта вара хайхи юланутлă офицер, лашине сасартăк тытса чарса, кайри урисем çине тăратрĕ те, аллине çĕклесе, хăйĕн салтакĕсене темскер кăшкăрса каларĕ.

— Стой!

— Хальт! — тесе кăшкăрчĕç ун хыççăн темиçе нимĕç пĕр харăс.

Халăх итлерĕ, чарăнчĕ.

Чăн та ĕнтĕ, итлемесĕр тăма та май çук, — кашни фашист аллинчех автомат пулнă, вĕсенчен кашниех — офицер пĕрре куç хĕснипех — хӳтлĕхсĕр, хĕçпăшалсăр çынсене персе пăрахма хатĕр пулнă.

Офицер лаши ташласа кăна тăчĕ. Ун чĕрнисем айĕнчен тăпра та тусан сирпĕнчĕ. Офицер кăкăре çинчи ылтăн вăчăра хĕвел çутинче куçа йăмăхтармаллах çутăла-çутăла илчĕ...

— Вперьед! На лес! — çухăрса ячĕ офицер, аллипе вăрман çинелле кăтартса. — Бистро, всем!..

Çак таранчченех нимĕн те ăнланман халăх, вырăнтан хускалса, ыраш хăмăлĕ тăрăх вăрман еннелле утрĕ. Ваттисем туясем çине таянса, пĕчĕккисем амăшĕсен аркисенчен тытса, хĕрарăмсем алăри ачисене кăкрисем çумне пăчăртаса утрĕç... Ванюшка хăйĕн йăмăкĕсене çавăтса пычĕ. Унпа юнашарах амăшĕ нăшăкласа утрĕ. Хытнă хăмăл урасене тирчĕ, пĕчĕкреххисем такăна-такăна ӳкреç, анчах та халь ĕнтĕ пурте хытăрах утма тăрăшрĕç, пурин те чĕрисенче пĕчĕк шанчăк çуралчĕ: кам пĕлет, тен, вăрманалла кĕрсе кайсан, нимĕçсем хыçранах пымĕç, кашни самантрах вилсе выртас хăрушлăх та иртсе кайĕ?

Хăвăрт утакан Ванюшка самантлăха каялла çаврăнса пăхрĕ. Нимĕç салтакĕсем чăнахах та униче карти лаптăкне тăрса юлнă иккен. Вĕсем халь, пĕр шеренга пулса, автомачĕсене паçăрхи пекех малалла тытса тăнă.

— Мĕне пĕлтерет ĕнтĕ ку? — каллех пăлхануллăн шухăшларĕ Ванюшка. — Мĕн пулать капла?

Анчах та ответне вăл тупаймарĕ...

IV

Ответ вырăнне хыçалтан сасартăк нумай автоматсенчен пĕр харăс персе яни илтĕнчĕ. Çутăлакан пульăсем хаяр сăпсасем пек шăхăра-шăхăра иртрĕç. Вĕсем пĕр тăруках вăтăр-хĕрĕх çынна çулса тăкрĕç. Çынна тивейменнисем çинçен шăхăрса иртсе кайрĕç, хăмăл ăшне çумăр çунă пек тăкăнса, тусан кăларчĕç...

Тахăш самантра Ванюшка йăпăрт кăна каялла пăхрĕ те нимĕç салтакĕсем пурте чĕркуçленсе ларса автоматсенчен халăх çинелле таттисĕр пенине курчĕ. Юланутлă офицер тем пирки аллипе сулчĕ, — татах команда пачĕ пулас.

Ванюшка ӳкрĕ. Самантранах йăмăкĕ — Марина та хăрăлтатса, урисемпе тăпăлтатса выртнине курчĕ. Чĕререн хĕртнĕ тимĕрпе чикнĕ пекех туйăнса кайрĕ Ванюшкăна. Вăл часрах йăмăкĕ патнелле шуса пычĕ, анчах шăп çав хушăра Маринăна ĕнсинчен тепĕр пуля пырса çапрĕ... Марина лăштах пулчĕ, урăх хускалмарĕ те вара.

Автоматсем вĕçĕмсĕр, чарăна пĕлмесĕр тăкăртатрĕç, пульăсем ывăçласа сапнă пек тăкăнчĕç. Ванюшка, çĕр çумне йăпшăнса, шăлĕсене çыртса, кăвар çинче выртнă пек выртрĕ.

— Пĕтрĕмĕр!.. Неушлĕ çак ĕнтĕ ман пурнăçри юлашки самант?..

Автомат сассисемпе хутăш халĕ ĕнтĕ хирте аманнă ял çыннисем асаплăн кăшкăрни, йынăшни, ачасем çухăрашни илтĕнчĕ; хăшĕсем ахлатса пулăшу ыйтрĕç, теприсем, юлашки хут тапаланса илсе, юнпа чыхăнса выртрĕç... Çĕкленмесĕрех Ванюшка пуçне сулахаялла çавăрса пăхрĕ. Тата хытăрах пăчăртанчĕ вара унăн чĕри: кĕçĕн йăмăкĕ Сима та вилĕ выртать иккен, — çурăмĕ çинчи кĕпи чĕп-чĕр юн, пульăсем çурăмран пырса лекнĕ пулмалла. Вăл пичĕпе хăмăл ăшне тăрăннă та алли-урине аманнă кайăк чĕппи пек саркаласа пăрахнă... Сывламасть...

Ванюшка асăрханасси çинчен те манса кайрĕ. Пульăсем шăхăра-шăхăра иртнине пăхмасăрах, вăл ура çине сиксе тăчĕ те темиçе утăм каялла чупса кайрĕ. Вăл амăшĕпе пĕчĕк шăллĕне курасшăн пулчĕ: чĕрĕ-ши вĕсем?

Çук иккен... Амăшĕпе пĕчĕк шăллĕ те вилсе выртнă. Амăшĕ ӳппĕн ӳкнĕ. Çурăлакан пуля унăн ĕнсинчен кĕрсе çамкинчен тухнă чух стакан пек шăтăк туса хăварнă. Пĕчĕк Саша месерле выртать — пульăсем унăн кăкăрне темиçе çĕртен шăтарса кĕнĕ... Ванюшка вĕсем çине юпа пек хытса пăхса тăчĕ. Куçĕсем сасартăк ăнран тухса кайнă çыннăнни пек чарăлса кайрĕç, темиçе самант хушши чĕри те тапмарĕ пулас.

Талккăшпех вилнĕ çын выртакан хир варринче пĕр-пĕччен çын тăнине фашистсем çавăнтах асăрхарĕç пулас. Ванюшка çинелле вĕсем автоматсенчен темиçен пĕр харăс персе ячĕç. Ванюшка ӳкрĕ, — унăн урипе сулахай аллине çутăлакан пульăсем шăтарса кайрĕç.

«Вилетĕп... — пăтранчăк шухăшсем вĕçсе иртрĕç Ванюшкăн пуçĕнче. Пур çĕртен те вĕри юн юхма пуçларĕ унăн. Куçĕсем темле кăвакрах тĕтрепе хупланма тытăнчĕç. — Пурте вилнĕ... Эпĕ те вилетĕп... Халь пурĕпĕр ĕнтĕ...»

Сасартăк ял енче питĕ вăйлă взрывсем илтĕнчĕç. Умлăн-хыçлăн темиçе хут кĕмсĕртетрĕç вĕсем.

— Ку тата мĕн-ши? — терĕ хăй ăшĕнче Ванюшка, юн кайнипе вăйсăрлансах пыраканскер.

Вăл, юлашки чун хавалне пухса, пуçне çĕклесе ял еннелле пăхрĕ те пĕтĕм яла вут-çулăм хыпса илнине курчĕ.

«Пĕтĕмпех пĕтересшĕн ĕнтĕ... Нимĕн те хăварасшăн мар...» —шухăшларĕ те Ванюшка, вăйсăрланса çитсе, ăнран кая пуçларĕ.

Нумай выртрĕ вăл.

Хире хăваласа тухнă пĕтĕм ял халăхне персе пăрахнă фашистсем, кăшт тăхтасан, хăйсен тискер те хăрушă ĕçне мĕн тери тĕплĕ тунине тĕрĕслеме тытăннă. Икшерĕн-виçшерĕн уйрăлса, хирте юн юхтарса выртакан çынсем хушшинче çӳренĕ вĕсем. Вилсех çитеймен çынна асăрхасан, вăл йынăшнине илтсен е сывланине сиссен, ăна çавăнтах тепĕр хут пенĕ. Ванюшка тĕлĕпе икĕ хутчен те иртсе кайнă вĕсем, анчах вăл чĕп-чĕр юн пулса, ним хускалмасăр выртнине кура ăна вилнĕ тенĕ пулас. Тек тивмен.

Чăнах та, Ванюшка вилнĕ пекех пулнă çав. Юн нумай кайнипе унăн сăнĕ шурса, кăвакарсах кайнă, чĕри те аран çеç тапнă, кĕлеткинче пĕр вăй та юлман. Ял çунма тытăнни çине пăхса илнĕ хыççăн вăл часах ăнран кайнă та çĕрлечченех выртнă. Анчах тăна кĕрсен те нумай вăхăт хушши хускалмасăр выртнă. Фашистсем халĕ те çав таврарах тăнă пек, пуçа çĕклесенех хăйне тепĕр хут персе вĕлерессĕн туйăннă ăна. Вилес килмен унăн... Ниепле те вилес килмен!

— Тен, хăтăлăп-и... Тен, çăлăнса тухăп-и... — Хăй халь тем пек вăйсăр пулин те, суранĕсем çав тери ыратнă пулин те, унăн чĕринче тăшмана тавăрас кăмăл, нихăçан сӳнмелле мар тарăху тулса, вĕресе хăпарнă.

— Кăтартăп-ха... сываласчĕ кăна...

...Майĕпе тул çутăлма пуçларĕ. Ванюшка хуллен кăна пуçне çĕклесе унталла-кунталла пăхрĕ, унтан вара чавсаланса ерипен çĕкленчĕ. Таврара шăпах. Çырмаран хăпаракан нӳрлĕхпе пĕрле ял енчен тĕтĕм, ĕнĕк шăрши туртăнать... Ванюшка, тинкеререх пăхсан, тĕтĕм витĕр ялта темиçе çĕрте те кăвайт хунă пек çулăм йăлкăша-йăлкăша илнине асăрхарĕ.

— Яла та çунтарса ячĕç. Эх, хăйсене вутта пăрахса çунтарасчĕ! — терĕ вăл хăйне хăй, унăн шăлĕсем шатăртатса илчĕç.

Ванюшка майĕпен çĕкленсе чĕркуççи çине тăчĕ. Хирте пĕр чĕрĕ çын та çук. Нимĕçсем те кайнă пулас. Паллах ĕнтĕ, хăйсен тискер ĕçне тунă хыççăн мĕн туса тăччăр вĕсем кунта?

Темиçе хут сăсăпах йынăшса ярса, вăл аран-аран ура çине тăркаларĕ. Тарăннăн сывласа илсе, тавралла пăхса çаврăнчĕ.

Анлă хирте вилесем выртаççĕ... Хăшĕ ӳппĕн, хăшĕ месерле, тĕрлĕ майлă авăнса, алли-урисене саркаласа... Ĕнер кăна вĕсем пурте сывă пулнă, кашнин чĕринчех çутă ĕмĕт — çитес çывăх вăхăтрах чуралăхран хăтăлса ирĕке тухас шухăш пулнă, çав шухăш кашнин кăмăлнех çĕкленĕ, анчах халь... вĕсем пурте вилĕ, тискер тăшман вĕсен чĕрисене тапма чарнă. Мĕншĕн? Мĕн айăпшăн? Ванюшка, аманнă урине аран шутарса, малтан амăшĕ патне пычĕ. Ун умне пĕшкĕнсе, аллине тытрĕ. Вăл сип-сивех... Унтан йăмăкĕсене, пĕчĕк шăллĕне тĕрĕслесе пăхрĕ. Хăшĕ те пулин чĕрĕ мар-ши, çăлма май пулмĕ-ши тесе шухăшларĕ, анчах вĕсенчен пĕри те сывламан.

— Пĕчченех эппин эпĕ... Никам та çук халь манăн... — йывăррăн сывласа илчĕ Ванюшка. Куçĕсенчен шултра вĕри куççулĕ шăпăртатса анчĕ.

— Мĕн тăвас пулать халь?.. Ăçта каяс?..

Вăл çак вилĕм хирĕ варринче чылайччен юпа пек хытса тăчĕ. Салху та йывăр шухăшсем çĕмĕрчĕç унăн пуçне. Унтан йĕпе куçĕсене шăлса типĕтрĕ те, тата тепĕр хут тарăннăн сывласа илсе, ирхи тĕтре витĕр вăрман еннелле утрĕ. Анчах темиçе утăм тусанах, вăл хăйĕн тусĕ — Илька Кузин выртнине курчĕ. Ыттисем пекех, Илька та вилнĕ. Темшĕн вăл месерле выртнă. Кам пĕлет, тен, чĕри яланлăхах тапма чарăнас умĕн вăл юлашки хут çак çут тĕнчен илемĕ çине пăхса юлас-шăн пулнă-и?..

Ванюшка, ун умне кукленсе ларса, питĕнчен пăхрĕ. Юлташĕн пичĕ çинче çав тери пысăк асап палăрнă. Вилнĕ чух ĕнтĕ çав тери хĕн курнă пулас — ӳт-пĕвĕпе те, чунĕпе те, — вăл пурнăçа калама çук хытă юратнă вĕт!..

— Сыв пул, тусăм... — пăшăлтатса илчĕ Ванюшка. — Пуçăм сывă пулсан, саншăн тавăрăп-ха эпĕ... Хаяррăн тавăрăп!

Куна вăл пĕртте ача пек мар, чăн-чăн мăн çын пекех каларĕ. Ку сăмахсем унăн юнпа тулнă чĕринчен пăчăртанса тухрĕç.

Унтан вăл каллех вăрманалла утрĕ. Халран кайнипе аран-аран, кăшт çеç çил вĕрес пулсанах кайса ӳкес пек сулăнкаласа утса пычĕ. Вăл юлашки вăйне пухрĕ.

— Каясах пулать кунтан... ах, хăтăласчĕ...

Анчах темĕнле тĕрекленме тăрăшсан та, вăрман ăшнелле пĕр икçĕр метр пек кĕрсен, унăн пуçĕ тӳсме çук çаврăнма тапратрĕ, пĕтĕм ăшчикĕ пăтранса килчĕ те — вăл çӳллĕ те çемçе курăк çине ласт! ӳксе каллех ăнран кайрĕ.

Ванюшкăна кайран партизансем тупнă. Вĕсен ялĕнче çав харушă та тискер ĕç пулса иртни çинчен Чапаев ячĕпе хисепленекен партизансен отрядне хыпар тепĕр куннех çитнĕ. Отряд командирĕ вара, чи маттур партизансене пухса, çав хыпара тĕрĕслес шутпа Ванюшкăсен ялне кайнă. Отрядри партизансем питĕ пăлханнă. Ăçтан-ха лăпкă пулан? Вĕсенчен нумайăшĕн вăл ялта ачи-пăчисем, ашшĕ-амăшĕсем, тăванĕсем пулнă-çке...

— Нивушлĕ çав териех? Нивушлĕ пурне те вĕлерсе пĕтернĕ? — çула май пăшăрханса, кулянса пынă вĕсем.

Вырăна çитсе тăшмансем мĕн-мĕн тунине хăйсен куçĕпе курсан, партизансем тăван-пĕлĕшĕсен виллисем умĕнче Гитлер хурахĕсене малашне тата хытăрах тавăрма тупа тунă, юнлă фашист йыттисене ăçта тĕл пулнă — çавăнта пĕтерсе пыма сăмах панă.

Вĕсене сасартăк гитлеровецсем пырса тапăннă. Вĕсем партизансене юриех кĕтсе сыхласа тăнă пулмалла çав. Хурахсем йышлăн пулнă, партизансем — сахаллăн, çавăнпа та партизансен тăванĕсене этемле пытараймасăрах вăрманалла чакса кĕме тӳр килнĕ. Çак вăхăтра ĕнтĕ партизансенчен пĕри ватă юман айĕнче юнланса пĕтнĕ арçын ача йынăшса выртнине асăрханă. Ăна вара часрах иккĕн-виççĕн çĕклесе хăйсен лагерьне илсе кайнă.

Ку ача Ванюшка Долбин пулнă.

...Пĕр талăк ытла тăна кĕреймерĕ вăл. Отрядри фельдшер ăна çав тери тăрăшса пăхрĕ, çĕрĕпех ун вырăнĕ патĕнче ларчĕ. Тепĕр кунне каçалапа тин Ванюшка куçĕсене уçрĕ. Малтанах вăл хăй ăçта иккенне те тавçăрса илеймерĕ. Вăл темĕнле çĕрпӳртре, çемçе утă сарнă сарлака сак çинче, выртать иккен. Хăй ăçта выртнине пĕлес шутпа тавралла пăхкаласа илнĕ хушăра вăл алăк хыçĕнче такамсем хуллентерех калаçнине илтрĕ.

— Вĕсем ĕнер тата икĕ яла çунтарса янă, тет, — терĕ пĕри.

— Мĕнле ялсене-ши?

— Пĕри — Погодино, тепри — Зайцево, тет... Çыннисене пере-пере пăрахнă, тет. Çӳç-пуç вирелле тăмалла... Нумайăшне вутта пăрахса çунтарнă, теççĕ...

— Кам каларĕ?

— Разведчиксем. Халь çеç заданирен таврăнчĕç.

— Эх!.. Хăçан шăпи тулĕ...

— Пирĕн хулара халь ятарласа янă карательнăй батальон тăрать, тет. Çавсем ашкăнаççĕ. Командирĕ питĕ юншăн антăхаканскер, тет. Генрих Шварц ятлăскер, обер-лейтенант.

— Шварц... Хура тени пулать вăл... Хура юн!

— Темиçе тимĕр хĕреслĕ, теççĕ.

— Ну, паллах ĕнтĕ, Гитлерăн шанчăклă йытти. Май килсенех хурăн ::хĕрес:Нимĕçсем хăйсен масарĕсем çине яланах хурăнран тунă хĕрес-сем лартатчĕç. —Л. А.:: лартса парăпăр-ха эпир ăна. Лекетех вăл пирĕн алла!

Ванюшка ăнланса илчĕ: кусем вăл пĕлекен нимĕç офицерĕ çинчен калаçаççĕ! Куçĕ умне тӳрех хăй курни тухса тăчĕ: вăрăм та хыткан, çутă кокардăллă карттус тăхăннă нимĕç офицерĕ, куçĕсем пăтранчăк шыв тĕслĕ, кăкри çинче, «тимĕр хĕреепе» юнашар, ылтăн вăчăра йăлтăртатать... Акă вăл, уя тухсанах, лашине чĕвен тăратрĕ те салтакĕсене темĕнле команда пачĕ... Унтан автоматсем шатăртатрĕç... Юн, вилĕм, темĕн чухлĕ вилĕм!

Çак асаилӳсем капланса хăпарма пуçласанах, Ванюшкăн ăшчикки тепĕр хут пăтранса кайрĕ. Вăл, вăрăммăн йынăшса илсе, куçĕсене хупрĕ. Каллех аташма тытăнчĕ. Куç умне тепĕр хут Генрих Шварц тухса тăчĕ, анчах халь ĕнтĕ унăн кăкри çинче тимĕр хĕрес мар, хурăн тураттинчен тунă хĕрес. Унпа юнашар, ылтăн вăчăра вырăнне, ункăланă тачка пăяв...

— Мĕнле, самайланать-и кăшт? — тĕлĕкри пек илтĕнчĕ тахăшĕн сасси.

— Йывăр аманнă. Виçĕ çĕртен, — терĕ тепри, — анчах сывалатех пулĕ тетĕп-ха... Шанатăп, ачи тĕреклĕ, аптрасах çук...

Ванюшка каллех куçĕсене уçрĕ.

Ун умĕнче хăйсен ялĕнчи фельдшер Федор Иванович тăрать. Вăл шĕвĕр пит-куçлă, сайра сар уссиллĕ, мăтăкрах сухаллă пĕчĕк çын. Унпа юнашар тăраканни — сарлака хулпуççиллĕ, тĕреклĕ, аллă çулсене çитнĕ çын. Ванюшка ăна та палларĕ: вăл кӳршё ял çынни, Смелов Иван ятлă тимĕрçĕ, пулнă.

Федор Иванович Ванюшка умне пĕшкĕнчĕ.

— Ну, герой, чун кĕчĕ-и? Ай-ай, хăратсах пăрахрăн эсĕ мана... Юрамасть апла, тăванăм, юрамасть...

— Шыв парăр, — терĕ Ванюшка, вĕрипе типсе ларнă тутине çуласа илсе.

— Аха, шыв-и? Питĕ аван! —хыпăнса ӳкрĕ Федор Иванович. Вăл стена çумĕнчи туратран çакса янă флягăна вĕçертсе илчĕ. — Сан валли хатĕрленĕскер ку, тутлă чей...

Çур фляга таранах ланкăртаттарса ĕçсе ячĕ Ванюшка. Унтан, хаштах сывласа илсе, Федор Иванович çине кăмăллăн пăхрĕ.

— Спаççипă...

— Спаççипине кайран, сывалсан, калăпăр, — аллипе сулчĕ фельдшер. — Хăвна спаççипă сывă юлнăшăн. Шуткă-им çавнашкал тамăкрак чĕррĕн тухасси? Телейлĕ пулнă эсĕ...

Ванюшка пĕр хушă нимĕн те чĕнмерĕ, унтан хуллен кăна ыйтрĕ:

— Ăçта лекнĕ вара эпĕ?

— Питĕ шанчăклă вырăна, тăванăм. Пăшăрханмалли çук.

— Çапах та...

Федор Иванович сасартăк ун çине куçлăхне хывса пăхрĕ.

— Мана паллатăн-и? —ыйтрĕ вăл, уссисене шăлкаласа. Унăн сăнĕнче çемçе кулă палăрчĕ. — Ну, пăх-ха лайăхрах, кам эпĕ?

— Паллатăп...

— Мĕн кирлĕ тата сана урăх? Ют çынсем патĕнче мар эппин. Хамăр ялта тес пулать. Тăванусем те пур санăн кунта.

— Кам? — тăрук çĕкленме пикенчĕ Ванюшка, анчах, суранĕсем ыратнипе йынăшса ярса, часрах каялла выртрĕ.

— Ой-ой-ой, тăванăм, халех кун пек физкультура тума юрамасть сана! —пӳрнипе юнаса илчĕ фельдшер. — Юн кайма пултарать.

Ванюшка ыратни иртсе кайиччен ним чĕнмесĕр маччаналла пăхса выртрĕ, унтан каллех ыйтрĕ:

— Мĕнле тăван çинчен калатăр эсир? Кам пур кунта манăн?

— Кукку.

— Мĕнле кукка?

— Мĕнле кукка пултăр? Аннӳн шăллĕ...

— Манăн виçĕ кукка. Иван кукка, Павăл кукка, Çемен кукка...

— Пĕлетĕп, пит лайăх пĕлетĕп, тăванăм. Анчах кунта Çеменĕ çеç...

— Апла, партизансем патĕнче эп?

— Тĕп-тĕрĕс. Чапаев ячĕпе хисепленекен партизансен отрячĕн лагерĕнче. Санăн кукку — Семен Петрович Коробов — пирĕн отряд штабĕн началышкĕ. Калас цулать — паттăр çын!.. Килмелле-ха вăл кунта...

Çакна илтсен, Ванюшкăн чĕри çав тери çăмăллăн тапма тытăнчĕ, куçĕсем хавассăн çутăлса илчĕç.

«Питĕ аван-ха ку... — шухăшласа выртрĕ вăл... — Питĕ аван... Мĕн пулса иртни çинчен куккана пĕтĕмпех каласа паратăп, хама отрядрах хăварма ыйтатăп. Нимĕн те мар, çав ылтăн вăчăраллине çаклатасчĕ...»

Федор Иванович тем ĕçпе çĕрпӳртрен тула тухрĕ. Ванюшка умне ку таранччен калаçăва хутшăнман мăн сухаллă тимĕрçĕ пырса тăчĕ.

— Ыратать-и, ачам? — ыйтрĕ вăл йăвашшăн.

— Хускалман чух ыратсах каймасть, — терĕ Ванюшка.

— Калаçмалăх вăй пур-и сан?

— Пур...

— Эпĕ санран кăштах ыйтса пĕлесшĕнччĕ...

— Мĕн çинчен?

— Сирĕн ялта ман хĕрĕм пурăнатчĕ. Пĕртен-пĕр хĕрĕм. Икĕ ачаччĕ унăн... Пĕтнĕ ĕнтĕ вĕсем пурте. Мĕнле асапланса вилчĕç-ши, мĕскĕнсем, çавна пĕлес килет... Ĕмĕрлĕх астуса юлам, вара мĕн чĕре тапма пăрахиччен тавăрам тетĕп-çке...

Малтан вăл Ванюшка çине хуйхăпа тулнă пысăк та кăвак куçĕсемпе пăхса тăчĕ. Анчах кăшт тăрсан унăн сăнĕ улшăнчĕ, куçĕсем курайманлăх вучĕпе йăлкăшса илчĕç. Унăн чунĕ çав тери вĕчĕхсе, кутсе çитни, вăл хăйĕн мăнукĕсемшĕн тавăрма хуть те епле вут ăшне те кĕме хатĕрри сăнран пăхсанах курăнчĕ.

— Эпир Илька Кузинпа чиркӳ тăрринче хуралта тăраттăмăр, — тесе пуçларĕ Ванюшка хăйĕн калавне. — Сасартăк пирĕн ял çине икĕ «рама» вĕçсе пычĕç те бомбăсем пăрахма тытăнчĕç. Кĕçех яла юланутсем пырса кĕчĕç. Вара...

Тулта лаша ури сассисем илтĕнчĕç. Ванюшка самантлăха калама чарăнчĕ. Унччен те пулмарĕ — çĕрпӳрте Ванюшкăн куккăшĕ, Семен Коробов, чупса кĕчĕ. Ванюшка ăна тăруках палласа та илеймерĕ: ун çийĕнче нимĕç тумĕ, кăкăрĕ умĕнче нимĕçсен хура автомачĕ çакăнса тăнă. Сухалĕ те, чылайран вара хырмасăр пурăннăран, хура шăрт пек ӳссе ларнă. Ванюшка чăрлаттарсах пăхса выртнине курсан, вăл çăмăллăн сывласа ячĕ.

— А-а, тинех çут тĕнче çине пăхакан пултăн-и?! — терĕ вăл. — Ну, мĕнле?

— Ачи аптрамастъ-ха вăл. Маттур, — Ванюшка вырăнне ответ пачĕ тимĕрçĕ.

— Ну, пит аван апла пулсан. Сывалсанах, фашистсене тӳпелеме илсе кайăп сана. Пыратăн пулĕ? Мĕншĕн чĕнместĕн? Хăратăн-и-мĕн? Çук, ан хăра, шӳт туса çеç эпĕ. Пĕчĕккĕ вĕт-ха эс.

— Пĕчĕккĕ мар эпĕ, çапăçма вăй çитет манăн, — терĕ Ванюшка.

— Сывал эппин хăвăртрах...

Коробов тимĕрçĕ еннелле çаврăнчĕ.

— Халь çеç соединени штабĕнчен килтĕм-ха эпĕ, Иван Васильч. Пысăк операци хатĕрлетпĕр. Çав карательнăй батальона пĕтерсе хурасшăн.

— Нимĕнрен ытла вĕсен командирне тытасчĕ, кукка, — терĕ Ванюшка ерипен. — Чăн усалли çавă, ылтăн вăчăраллăскер. Халăха персе пăрахма та çавă хушрĕ.

— Пĕлетпĕр эпир вăл йытта...

Хăй сисмесĕрех Ванюшка çав хăрушă ĕç епле пулса иртни çинчен тĕпĕ-йĕрĕпе каласа пачĕ. Куккăшĕпе тимĕрçĕ ăна ним чĕнмесĕр итлесе ларчĕç. Итленĕçемĕн вĕсен сăнĕсем тĕксĕмленсе, хаярланса пычĕç. Хушăран вĕсем йывăррăн сывла-сывла илчĕç...

— Ну, ан хыпăн, Ванюшка, — терĕ куккăшĕ, ура çине тăрса. — Хамăр тăвансен айăпсăр тăкăннă юнĕшĕн эпир вĕсен хура юнĕпе тавăрăпăр... Часрах сывалма тăрăш. Халь каям-хă эпĕ, каçалапа кĕрĕп. Пăртак шоколад пурччĕ-ха манăн, çавна илсе килĕп. Чирлĕ çыннавăй кӳртет вăл...

— Юрĕ, — терĕ Ванюшка.

Куккăшĕ, кайма хатĕрленсе, пиçиххине тӳрлетрĕ, пилоткине майлăрах пусса лартрĕ, унтан чĕлĕм чĕркеме тытăнчĕ.

— Федор Иванович, штаб начальникне курман-и эсĕ? — илтĕнчĕ тултан тахăшин сасси.

— А-а, кунтах-çке вăл, ман пата кĕчĕ, — терĕ ăна фельдшер.

Çĕрпӳрте отряд командирĕн ординарецĕ — цыган евĕрлĕрех тĕксĕм сăнлă, хура кăтра çӳçлĕ çамрăк йĕкĕт чупса кĕчĕ. Чеç парса илсенех, вăл питĕ васкавлăн, хашка-хашка пĕлтерчĕ:

Ят:
Хăвăр шухăша çырса пĕлтерĕр:

Ă ă Ĕ ĕ Ç ç Ÿ ÿ Ӳ ӳ « ... » —

Хаклав:

Шухăшĕ: --...вăйсăр...мухтамаллах   мар...вăйлă
Чĕлхе илемлĕхĕ: --...илемсĕр...чаплах   мар...илемлĕ
Содержанийĕ: --...ăшах...вăтам...тарăн