Чечек
Вĕрерĕ тивĕçлĕх; хăйне
Якур маттуррăн тыткаларĕ,
Пуçтарчĕ хăй халне, вăйне,
Мăн кăмăллăн пуçне çĕклерĕ,
Куçран чăр пăхрĕ Ишута, —
Çилленнĕ куçĕпе йĕплерĕ, —
Çунтарчĕ ăшĕнчи вутта.
Ишут хĕрет: чарма хăймасăр
Итлет хĕмленнĕ Якура,
Тăрать сăмах та калаймасăр,
Асра юлмалăх пухура.
Асать пурмис, шăлне вăл çыртрĕ,
Вăл Якура чăртмаххăн тытрĕ:
«Ĕçлесшĕн мар, лӳппер, юлхав,
Эсех пăтратрăн халăха!
Эс ухмаха перетĕн, кай,
Шутларăн пуль, вĕсем тăмпай.
Чее хăтланнине куратăп,
Сан вăрттăн шухăшна туятăп!»
Мĕн илтрĕ сисĕмлĕ хăлха?
Чуна лăплантарма пĕлеймĕн,
Ăсна шăрçа пек йĕркелеймĕн,
Илтсен çак ирсĕр сăмаха.
Ишут хăйне шеп тытаймарĕ —
Чĕтрет. Вăл кайрĕ тулхăрса, —
Тăртанчĕ пулĕ йăх тымарĕ, —
Эткерлĕх тухрĕ тăпăлса.
«Çук, çук, ман ĕмĕте салатĕ,
Ишсе антарĕ шанчăка,
Çурса суранлантарĕ, ватĕ,
Кăкармасассăн анчăка».
«Çитет! — уларĕ вăл, — эс тарçă!
Мĕнле хăятăн эс, каварçă?»
«Çук, тарçă мар — Якур сасси
Янрарĕ хыт. — Эс йыт асси!»
Тĕлĕннипе Ишут кăнн хытрĕ.
Вара самант патак вăл тытрĕ.
«Эс анчăк! — урипе тарс! тапрĕ, —
Эп, пĕл, сунарçă, эс — куян!»
Чупса пырса пуç урлă çапрĕ
«Ак ме!» Шат хуçăлчĕ туя.
Çук, хускалмарĕ ват Якур,
Каларĕ тивĕçлĕн: «Ан ур!»
Пĕл, халăх — шыв. Тен, эс сумламĕн,
Шыв пухăнать тумлам-тумламăн,
Ейӳ пулать те — вăйланать,
Вăл пĕвене татса каять»
«Мĕн ку?» Барон, çук, ĕненмерĕ
Хăй куçĕпе хăй курнине,
Вăл тавçăрса час илеймерĕ
Хĕр учĕ мĕншĕн урнине.
Ăна ытла та тĕлĕнтерчĕ:
Хĕр мĕншĕн кайрĕ-ха шурса?..
Чечек утне çапса сиктерчĕ,
Шăв-шав енне тӳр çул хывса.
Барон хĕр хыççăнах васкарĕ,
Вăл хăваларĕ хăй утне.
Сикет-сикет ут: пит хашкарĕ,
Илсе çитерчĕ шур патне.
Фон-Айсберг умĕнче уçланкă, —
Йĕри-тавра вăрман, ката, —
Ял-йыш та... тем пирки пăлханнă.
Ун патĕнче Ишут — патак
Ун аллинче... Самант çĕклерĕ...
«О, майн Гот!» Мĕн турĕ вăл?
Барон сăнать, пахать чăл-чăл -
Вăл витĕр куçĕпе йĕплерĕ.
Силленчĕ вăл: барон тем курчĕ:
Асамлă вăхăт! - Ишута
Хĕр çурăм урлă-пирлĕ çурчĕ
Тĕреклĕ, пиçĕх пушăпа.
«Чечек?»
«Ак ме!» Çапать татах...
Çĕлен пек пушă авкаланчĕ.
Ишут халь тĕлĕнчĕ шалтах,
Вăл такăнса çĕре йăванчĕ.
«Кăпшанкă...» — терĕ хĕр тути...
Тек пĕр сăмах та шарламарĕ.
Ик куçĕ, çăлтĕрăн çути,
Самантлăх сӳннĕ — палăрмарĕ.
Чĕвенчĕ ут, чул урлă сикрĕ,
Кăларчĕ çиçĕм таканпа.
Куçран çухалчĕ хĕр; каç витрĕ
Вăрман тăрне кăвак сăнпа.
XXVI
Салхуллă кун Ишутăн пулчĕ,
Çӳрерĕ кашкăр пек урса.
Пулса иртни асра ун юлчĕ —
Тăрать суран пек палăрса.
Вăл çех те мар, ах, намăс, намăс
Ăна барон, тус умĕнче.
«Суеçтерет çирĕпленмен ăс.
Эп халĕ мăшкăл айĕнче.
Ас çук так чăнлăха кураймăн,
Çук, ниепле те уйăраймăн
Чăн ыррине эс усалран...
Вĕçерĕнет телей алран».
Ишут шутларĕ те ăнкарчĕ,
Тин курчĕ пурнăç тумхахне,
Вăл тимлĕх юхăмне хăй чарчĕ,
Пĕлмесĕр улшăну хакне.
Ытла пăтраннă пĕтĕмпех
Ăшра халь унăн: намăс, эрлĕк —
Тăрать пит йӳçĕ тĕтĕм пек.
Вăл явăнать усал, тискеррĕн...
Тапранчĕç чĕрере хаяррăн
Курайманни те çилленни.
Куç умĕнче карма çăваррăн
Тăрать тин çеç йыш кĕрлени.
«Ман тусăм, — тет барон, — лăплан,
Ан шухăшла, ан асаплан.
Паян хам пурнăçа турттартăм,
Хама ют куçпала пăхтартăм:
Пĕри — барон, тепри — улпут.
Чысра пурнатпĕр çав ăнпа.
Анчах эпир, пĕл, сăрă хурт, —
Кам хисеплетĕр? Çавăнпа
Кунсем пырсан та пирĕн ыррăн,
Пĕл, ирттеретпĕр çех черет.
Анлантăм хам, мĕнле халь вырăн
Эп йышăнатăп тĕнчере.
Пăлхавлă вăхăт; патшана
Хăратмĕ Пугачев сăлтавсăр.
Эп вăл пĕтессине шанап,
Анчах бокал çĕклемĕн тавсăр,
Пулсан та, калăпăр, мужик.
Хăш чух эп хамран хам ыйтатăп:
«Ăçтан вăй-хал вăл тупнă-ши?»
Шутлаççĕ улпутсем: «Вăл катăк».
Вăл, ак, кăтартĕ «катăкне».
Вăл тăвăл пек — тытса чараймĕç.
Çитсессĕн тăвăл, пуçтараймĕç
Хăйсен ӳт-тирĕн татăкне.
Пĕл — иксĕмĕр те улталаннă,
Пĕлмесĕр чăн-чăн пурнăçа.
Шăпи те пирĕншĕн таланлă —
Ансаттине çех курнă çав.
Ӳсес тек, теççĕ, кирлĕ пиçĕм,
Вара пулать-тĕр ăс та тим.
Пĕлетĕн ху: çиçсессĕн çиçĕм,
Кĕтсех тăр, кĕрлĕ аслати.
Мĕн тес, эс кам тесе ыйтсассăн
Хĕвеллĕ кунсенчи хевте,
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp