Телеграмра «Ҫӗнӗ Капкӑн» ятпа шӳтсемпе кулӑшсен каналӗ ӗҫлесе кайнӑ. Вӑл тинтерех кӑна ҫуралнӑ — ӗнер, пуш уйӑхӗн 17-мӗшӗнче.
Каналра чӑвашла анекдотсем, кулӑшла калавсем вырнаҫӗҫ. Ҫавӑн пекех ӗлӗк «Капкӑн» журналта тухнӑ материалсене те вырнаҫтарас шухӑшлӑ.
«Капкӑн» журнал 1925 ҫулта пуш уйӑхӗнче тухма тытӑннӑ. Ӑна никӗслевҫисенчен пӗри Иван Мучи шутланать. 1940 ҫулхи юпа уйӑхӗнче тухма чарӑнать те, ҫӗнӗрен вӑрҫӑ хыҫҫӑн, 1956 ҫулхи ҫурла уйӑхӗнче пичетленме пуҫлать. 2017 ҫулта «Хыпар» издательство ҫурчӗ, тӑкаксене чакарас шутпа, «Капкӑн» журнала кӑларма пӑрахнӑ.
Ҫӗнӗ канала «Ҫӗнӗ Капкӑн» ят парса ӑна пуҫаракансем Иван Мучин ӗҫне малалла тӑсас шухӑшлӑ.
«Хыпар» издательство Ҫурчӗ «Капкӑн» журнала хупма шутлани пирки Чӑваш халӑх сайтӗнче темиҫе хутчен те ҫырчӗҫ. Ҫыравҫӑсем чӑвашсен «кулӑш кушелне» ҫӳп-ҫап вырӑнне хурса кӑларса ывӑтассине хирӗҫ хӑйсен пухӑвӗнче пӗр сасӑллӑ пулса сасӑларӗҫ, Чӑваш Республикин информаци политикин тата массӑллӑ коммуникацисен министерствине ҫыру та ҫырса пӑхрӗҫ. Вӗсен сӑмахне хӑлхана чикмесӗр хӑвармарӗҫ, ҫак кунсенче асӑннӑ ҫырӑва алӑ пуснисенчен хӑшне-пӗрне «ҫӳллӗ» ҫурта пуҫтарчӗҫ.
Ларӑва А.С. Иванов министр уҫрӗ. Вӑл журнал хавшаса ҫитнишӗн пӑшӑрханнине пӗлтерчӗ. Унтан «Хыпар» издательство ҫурчӗн директорӗ — тӗп редакторӗ Т.Г. Вашуркина сӑмах илчӗ. Ун шучӗпе, журнал предприятие пысӑк тӑкак кӳрет. Ку лайӑх япала мар! Пӗртен-пӗр ҫӑлӑнӑҫ — «Капкӑна» «Тӑван Атӑлта» пӗчӗк кӗтес уйӑрса памалла.
Ҫак шухӑша сӳтсе явакансенчен пӗри те ырласа калаҫмарӗ. Ара, ку хитре кӗпе ҫине саплӑк лартса яниех пулать-ҫке. «Тӑван Атӑлта» унсӑрах вуншар ҫул «Кулӑш кӗтесӗ» ӑнӑҫлӑ тухса тӑрать. Кун пек чеелӗх мӗн патне илсе пынине пурте аван ас тӑваҫҫӗ.
Паян Чӑваш Енри хӑш-пӗр ҫыравҫӑпа журналист Чӑваш Енӗн Информаци политикин тата массӑллӑ коммуникацисен министерствинче «Капкӑн» журнал шӑпине сӳтсе явнӑ.
2017 ҫулхи иккӗмӗш ҫурҫултан, министерство пӗлтернӗ тӑрӑх, журнала «вӑхӑтлӑха кӑларма пӑрахӗҫ». Ансат мар йышӑнӑва «Капкӑна» кӑларса тӑракан «Хыпар» издательство ҫурчӗн коллективӗ йышӑннӑ. Журнал кашни кварталтах укҫа-тенкӗ енчен пысӑк тӑкак кӳрет иккен. Журналӑн аудиторине упраса хӑварас тесе «Тӑван Атӑл» журналта ятарлӑ полоса евӗр кун ҫути кӑтартма шухӑшлаҫҫӗ-мӗн. Хальхи вӑхӑтра «Капкӑн» 1200 экземплярпа тухса тӑрать.
Александр Иванов министр журнала хупиччен тепӗр хутчен лайӑх шухӑшласа пӑхма сӗннӗ. Кӑларӑмра вӑл анекдотсем вырӑнне фельетонсем, сатирикӑлла статьясем тата ҫивӗч карикатурӑсем кирлине палӑртнӑ.
Тӗлпулура литература журналӗсене уйрӑм редакцине уйӑрма сӗнекен те пулнӑ. Вӗсене культура министерствине куҫарсан аван пулни пирки каланӑ.
Шухӑшласа пӑхар-ха...
Кулӑш кустӑрмине кустаракансем нихҫан та ҫухалмаҫҫӗ. Кулӑш кустӑрмине хура халӑх та, ҫӳлти пусӑмри аристократи те яланах кустарнӑ. Кустарать те... Иртнӗ саманари чи йывӑр вӑхӑтсенче те пичет урлӑ шухӑшсӑр пулӑмсенчен тӑрӑхласа куласси ҫухалман. Ҫак ӗҫе ҫав тери пултаруллӑ, ҫивӗч ӑслӑ Иван Мучи пуҫласа янӑ чи малтан. Ҫынсен ҫӑткӑнлӑхне, ухмахлӑхне ҫав тери вичкӗн чӗлхепе тӑрӑхласа ҫыракансен ушкӑнӗ пӗчӗк пулман. Епле манса кайӑпӑр чӑваш халӑх поэчӗ Ҫемен Элкер ҫырса хӑварнӑ «Хыткукарсем», «Тамаша» ятлӑ сӑвӑлласа ҫырнӑ шӳтлӗ калавӗсене? Ҫав хушӑрах Шӑпчӑк Ҫӗпритунӗ, Марк Аттай, Петӗр Хусанкай, Митта Ваҫлейӗ, Ухсай Яккӑвӗ, Аркадий Эсхель, Стихван Шавлы, Леонид Агаков, Александр Артемьев епле вичкӗн те йӗплӗ чӗлхепе халӑх умне тухса халӑх кӑмӑлне ҫавӑрма пултарни ҫинчен пичетре сахал ҫырман. Акӑ мӗнле ҫырнӑ чӑваш халӑх поэчӗ хӑйӗн ҫул романӗнче автансем епле ҫапӑҫни ҫинчен йӑлтӑр! кулкаласа:
«Пур вӗсен хӑйне кура
Тактика манерӗ...»
Кулӑш жанрӗнчи автанлӑх тактики, тем тесен те, ӑслӑрах та ҫивӗчрех пулнипе ыттисенчен уйрӑлса тӑрать.
«Капкӑн» журнал пирки пуҫланнӑ калаҫӑва малалла тӑсатпӑр.
1970 ҫулта эпӗ тӑванла Пушкӑртстанри район хаҫатӗнче ӗҫлеме пуҫларӑм. Унта Николай Леонтьев тусӑм чӗннипе тухса кайрӑм. Унччен салтакра виҫӗ ҫул хӗсметре тӑнӑччӗ.
Пушкӑртсемпе тутарсем мана нихҫан та «кит манта!» (кай кутан!) тесе каламан. Калама ҫеҫ те мар, эпӗ Шупашкара «Капкӑн» журнала куҫнине пӗлсен хӑш-пӗрисем кӗҫ-вӗҫ куҫҫуль кӑлармарӗҫ.
Чӑвашсен кулӑшпа сатира журналӗн тиражӗ вӑл тапхӑрта сахалах марччӗ-ха, анчах ҫав тираж ҫултан ҫул ӳссе пыратчӗ. Паллах, эпир тӑрӑшмасӑр пулаймастчӗ ҫакӑ. Совет Союзӗнчи пур кӗтесӗнче пурӑнакан чӑвашсем те «Капкӑна» илсе тӑччӑр тесе тӑрӑшаттӑмӑр. Сӑмахран, казахсен «Ара» (Тӗкӗлтура) кӑларӑмӗсенче «Чӑвашсен «Капкӑн» журналӗ» ятпа темиҫе хутчен те ятарлӑ страницӑсем кӑлартӑмӑр. Ҫапла майпа журнал унта 3 пин экземпляр таранччен кайса тӑма пуҫларӗ. Тутарстан, Пушкӑртстан, Мускав, Чӗмпӗр, Самар облаҫӗсенче те нумайӑн хапӑл тӑватчӗҫ кулӑш ӑстисене. Кӗҫех «Капкӑн» 97 пин экземплярпа тухса тӑма тытӑнчӗ.
Кӑрлач уйӑхӗнче Чӑваш халӑх сайчӗ «Видеотавлашу» йӗркелерӗ. Унта та, кайран та, «Капкӑн» тавра сас-хура тухма пуҫларӗ — имӗш вӑл питӗ тӑкаклӑ, ӑна кӑларма укҫа-тенкӗ ҫителӗксӗр, ҫавна пула журнала кварталта пӗрре кӑларма пуҫлас шухӑшлӑ. Кунашкал сас-хура тавра чӑваш халӑхӗн пӑшӑрханмасӑр иртме май ҫук, ҫавна май ҫӗнӗ редактор ларнине кӗтсе илнӗ хыҫҫӑн эпир ятарлӑ статья хатӗрлес терӗмӗр.
«Капкӑн» журналӗн кун-ҫулне илес пулсан, вӑл 1925 ҫулта пуҫланнӑ. Пуш уйӑхӗнче пӗрремӗш кӑларӑмӗ пичетленсе тухнӑ. Никӗслекенӗ тата яваплӑ секретарӗ пулса 15 ҫул хушши Иван Мучи тӑрӑшнӑ. Малтанхи ҫулсенче уйӑхра икӗ хутчен тухнӑ, 1932 ҫултанпа — пӗр хут. 2004–2007 ҫулсенче журнала «Хыпар» издательство ҫурчӗ кӑларнӑ, кайран тепӗр 6 ҫул — «Хресчен сасси» издательство ҫурчӗ. 2013 ҫултанпа, чӑвашла кӑларӑмсене пӗр издательство ҫуртне пухсан, «Хыпар» ИҪ кӑларать.
Ытларах ӗнтӗ ҫак журнала, ытти хаҫат-журналсене пекех, тиражӗшӗн хурлаҫҫӗ. Тӗрлӗ ҫулсенче вал мӗнле пулнине тишкерес терӗм. Эп хам ҫак журнала 2008 ҫулта ҫырӑнма пуҫласа (Кунта — чӑвашлӑхпа кӑсӑкланма пуҫланӑ вӑхӑта калатӑп.
Ӗнер, чӳк уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, 90 ҫула кайса СССР журналистсен союзӗн пайташӗ, Чӑваш Республикинчи художниксен союзӗн пайташӗ, Чӑваш АССР культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Чӑваш Ен Халӑх академийӗн чӑн членӗ, график-сатирик, писатель-публицист, Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ варҫин участникӗ, Муркаш районӗн хисеплӗ гражданинӗ, районти «Ҫӗнтерӳ ялавӗ» хаҫатӑн штатра тӑман корреспонденчӗ Николай Лукич Яковлев вилнӗ.
Н.Л. Яковлев 1925 ҫулхи январӗн 31-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Актай ялӗнче колхозник ҫемйинче ҫуралнӑ. Шкултан вӗренсе тухсан хӑйӗн ӗҫ биографине Панкли ял Совечӗн секретарӗнчен пуҫланӑ.
Николай Лукич шкулта вӗреннӗ чухнех ӳкерме юратнӑ. Ҫавӑнпах ӗнтӗ хӑйӗн ӗмӗтне пурнӑҫа кӗртес шутпа 1950 ҫулта Шупашкарти художество училищине вӗренме кӗнӗ.
Н.Л. Яковлев пӗрмаях тӗрӗслӗхшӗн ҫуннӑ теҫҫӗ ӑна пӗлекенсем. 1956 ҫултан тытӑнса 1967 ҫулхи январь уйӑхӗччен республикӑра тухса тӑракан «Капкӑн» журналӑн ӳнер пайӗн заведующийӗнче, кайран журналӑн штатра тӑман художникӗнче тӑрӑшнӑ чухне те пурнӑҫри ҫитменлӗхе хӑйӗн ӳкерчӗкӗсенче питленӗ.
Ӗнер Вӑрнар районӗнчи Мӑн Явӑшри ял вулавӑшӗнче Герасим Харлампьев-Пилеш ҫуралнӑранпа 100 ҫул ҫитнӗ ятпа ятарлӑ вулав каҫӗ иртнӗ.
Э. Петрова вулавӑшҫӑ вӑтам классенче вӗренекен ачасем валли ятарласа «Ӳнерҫӗ те, ҫыравҫӑ та» ятпа литература куравӗ йӗркелерӗ. Пухӑннӑ ачасене вӑл ҫыравҫӑн кашни ҫынна, кашни ачан кӑмӑлне каякан хайлавӗсем пирки каласа пачӗ. Ачасем те хӑйсене маттур кӑтартрӗҫ: кӑмӑла каякан хайлавсене аса илчӗҫ, куравра вырнаҫтарнӑ кӗнекесен содержанине каласа кӑтартрӗҫ. Вӗсене ытларах Герасим Дмитриевичӑн «Илемлӗ ир» хайлавӗ килӗшни палӑрчӗ, ун тӑрӑх ятарлӑ викторина та ирттерчӗҫ. Чи маттурри Максим Шариков пулчӗ.
Герасим Харлампьев 1913 ҫулхи нарӑсӑн 25-мӗшӗнче халӗ Элӗк районне кӗрекен Мӑн Тукташра ҫуралнӑ. Пирӗнрен вӑл 1994 ҫулхи чӳкӗн 14-мӗшӗнче уйрӑлнӑ. Ялти пуҫламӑш шкулта вӗреннӗ, Хутарти шкулта пӗлӳ пухнӑ, Нурӑсри профшкулта, Чулхулари рабфакра, Мускаври ӳнер техникумӗнче ӑс пухнӑ.
Ҫук-ҫук, ку хутӗнче сӑмах-юмах Иван Яковлевич пирки мар (ара, кирек мӗнӗн те виҫи пулмалла-ҫке), Николай Лукич пирки. Э-э-эй, вӑл кам пулнине пурех тӗшмӗртеймерӗҫ-тӗр. Ҫулланнӑ ҫынсене аса илтеретӗп: иртнӗ ӗмӗрӗн 50-мӗш — 80-мӗш ҫулӗсенче “Капкӑн” журнала уҫаттӑмӑр та — Н.Яковлев текен карикатуристӑн шӳтлӗ ӳкерчӗкӗсене пӑхса вар хытиччен кулаттӑмӑр. “Ялавра” унӑнах тата ҫыравҫӑсенчен юлташла тӑрӑхласа ӳкернисем тухатчӗҫ... Ну вӑт, ҫав Николай Яковлевӑн тин ҫеҫ “Кун-ҫул эрешӗсем” ятлӑ кӗнеки ҫапӑнса тухрӗ. Атьсемри, 80 урлӑ каҫрӗ те ҫак маттур старик — кӗнеке хыҫҫӑн кӗнеке кӑларма пуҫларӗ. Ку ӗнтӗ виҫҫӗмӗш!
2006 ҫулта Николай Лукичӑн “Сурӑм ҫӑлтӑрӗсем” кӗнеки кун курнӑччӗ. Ҫӗнӗ ӗҫ ҫав кӗнекен хушӑмӗ евӗрлӗ туйӑнать. Унта 50 яхӑн очеркпа статья, кашнинчех пӗр-ик ҫын пирки каласа панӑ. Мӗн тӗрлӗ кӑна шӑпа ҫук пуль! Акӑ, тӗслӗхрен, Федор Ильин вӑрҫӑ вӑхӑтӗнче “Смерш” управленийӗнче отделени командирӗ пулнӑ — тӑшман шпионӗсене сиенсӗрлетнӗ. Вӑрҫӑ хыҫҫӑн ҫак ҫын пӑшалсӑр-мӗнсӗр 13 кашкӑр ҫури тытнӑ. Ҫакӑн хыҫҫӑн ӑна Кашкӑр Хӗветӗрӗ теме пуҫланӑ.
-2.7 °C