Мускав облаҫӗн сывлӑх сыхлав министрӗн пӗрремӗш ҫумӗ пулма Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ врачне шаннӑ. Ҫак должноҫе 43 ҫулхи Дмитрий Марков йышӑннӑ. Мускав облаҫӗнчи яваплӑ ҫав вырӑна куҫиччен вӑл Шупашкар хулин сывлӑх сыхлавӗпе социаллӑ политика управленийӗн пуҫлӑхӗнче тӑрӑшнӑ.
Дмитрий Сергеевич ҫак тарана ҫитсе 138 ӑслӑлӑх ӗҫӗ ҫырма ӗлкӗрнӗ иккен. Вӑл Шупашкар хулинче ҫуралнӑ. 1994 ҫулта Чӑваш патшалӑх университетне пӗтернӗ. Медицина ӑслӑлӑхӗсен докторӗ. 2009 ҫултанпа вӑл асӑннӑ аслӑ шкулӑн сиплев факультечӗн деканӗнче тӑрӑшнӑ.
Ҫӗртмен 21-мӗшӗнче Шупашкарта пӗтӗм тӗнчери ортопед-хирургсен 5-мӗш конференцийӗ иртнӗ. Унта ют ҫӗршывран тата Раҫҫейрен 150 ытла тухтӑр килсе ҫитнӗ. Вӗсен шутӗнче — Итали, Франци, Швейцари хирургӗсем. Унччен вара пӗр кун маларах ортопедипе эндопротезировани центрӗнче Францирен тата Америкӑран килнӗ хирургсем мастер-класс ирттернӗ.
Шӑмӑ ыратма пуҫлани ҫамрӑксене те пӑшӑрханарать иккен. Пӗҫӗ сыппи тӗрӗс мар аталаннипе ҫыхӑннӑ ҫак чире ытларах чух хӗрарӑм йывӑр ҫын пулнӑ чух ҫеҫ тупса палӑртаҫҫӗ-мӗн. Хӗрӗх чӗрнеллисен кӗлетке йывӑрӑшӗ ӳснӗ май амак ҫивӗчленет-мӗн, шӑмӑ ыратма пуҫлать.
Асапа ирттермелли меслете Швейцари ученӑйӗсем 1983 ҫултах ҫирӗплетнӗ иккен. Анчах капла операцие 2004 ҫултан ҫеҫ тума пуҫланнӑ. Ку меслет сыпӑна тӗрӗс аталантарма пулӑшать тесе ӗнентереҫҫӗ иккен шурӑ халатлисем. Операцие пӗрремӗш хут Раҫҫейре пӗлтӗр Питӗр хулинче ирттернӗ. Шупашкарти мастер-класс вӑхӑтӗнче 26-27 ҫулсенчи хӗрарӑмсене операци сӗтелӗ ҫине вырттарнӑ. Операци тутарнӑ хыҫҫӑн ҫынсем 10-15 ҫул чиперех пурӑнӗҫ. Кайран тухтӑрсенчен тепӗр хут пулӑшу ыйтма тивӗ.
Ҫӗртмен 26-мӗшӗнче, пӗтӗм тӗнче наркоманипе тата наркобизнеспа кӗрешекен кунта, Шупашкар хулинче «Сывлӑх троллейбусӗ» ятпа акци иртӗ.
Асӑннӑ акци пирӗн республикӑра пӗрремӗш хут иртмест. Иртнӗ ҫулсенче вӑл ӑнӑҫлӑ пулнине шута илсе ҫак япалана йӑлана кӗртме палӑртнӑ. Акци тӗллеве — хула халӑхне наркоми проблемипе паллаштарасси, усал лару-тӑрӑва хирӗҫ епле кӗрешмелли пирки каласа парасси.
Акци Хӗрле тӳремре 10:00 сехетре пуҫланать, 1, 15 тата 17-мӗш троллейбуссенче иртӗ. Хутшӑнакансем: Ачасен полици академийӗн вӗренекенӗсем, ҫамрӑксен «Сталь» патриотла юхӑмӗпе «Чӑваш Ен» фондӑн хӑйсен ирӗкӗпе ӗҫлекен яш-кӗрӗм.
Мероприятие йӗркелесе пыракансем — Раҫҫей Федераллӑ службин Чӑваш Енри наркомани ҫаврӑнӑшне тӗрӗслекен управлени, Чӑваш Республикин прокуратури тата Шупашкарти Калинин районӗнчи наркоманипе кӗрешекен комисси.
Раҫҫейри сывлӑха сыхлакан министерстви ҫӗртмен 1-мӗшӗнче йышӑннӑ саккун юрӑхлӑ пулманнине туйрӗҫ пулин те, ҫапах пуҫӗсене усса ларасшӑн мар-ха — пирус туртакансене хирӗҫ тата ҫирӗпрех саккун йышӑнасси ҫинчен калаҫаҫҫӗ. Сывлӑха сыхлакан тӗнчери организаци пирус таврашӗ ҫине акциз ставкине ӳстереме ыйтать, министерство вара ҫак сӑмахсенче усси пуррине кура ҫӗнӗлӗхе пурнӑҫа кӗртесси ҫинчен шухӑшлать. Федераллӑ чиновниксем те ҫӗнӗ йышӑнӑва хирӗҫ мар.
— 2020 ҫул тӗлнелле пӗр пачка пирус паянхи хакран ҫичӗ хут ӳсме пултарӗ. Ҫапла вара унӑн вӑтам хакӗ чӗлӗм туртакана 238 тенкӗлӗх ларӗ, — пӗлтерет сывлӑха сыхлакан министерствин пресс-секретарӗ Олег Салагай.
Шупашкарта ку лару-тӑрӑва ҫынсем ытлах ырласа каясшӑн мар-ха. Вӗсен шухӑшӗпе пирус хакне ӳстерсен те чӗлӗм туртакансен йышӗ ҫапах та пӗлтерӗшлӗ чакмасть. Паклатарма юратакансен хӑйсен «чун канӑвӗшӗн» укҫи-тенкине те шӗлемест, тӑкаклама хӑяйманнисем вара йӳнерех пирусем ҫине куҫма пуҫлӗҫ. Пӗр хушӑ ӳҫтерме пӑрахнӑ тапак культури те тен, каллех, пахча йӑранӗсем ҫине таврӑнӗ.
Хӗрлӗ хӗрес обществи пирки маларах вӗҫӗмех аса илтеретчӗҫ-ха. Халӗ темӗнле ыркӑмӑллӑх фончӗ те пур та, вӑл хӑлхаран кайман сӑмах тееймӗпӗр. Ҫапах та Хӗрлӗ хӗрес обществи халӗ те ӗҫлет иккен. Ытларикун Чӑваш Ен Элтеперӗ Раҫҫейӗн Хӗрлӗ хӗрес обществин председателӗпе Раиса Лукутцовӑпа тӗл пулнӑ. Сӑмах май, Чӑваш Ене вӑл кунти халӑха гуманитари пулӑшӑвӗ мӗн чухлӗ кирлине пӗлессишӗн килсе ҫитнӗ иккен.
Раиса Лукутцкая сӑнанӑ тӑрӑх, Чӑвашра инкексем сахал пулаҫҫӗ иккен. Вӑл республикӑн Сывлӑх сыхлавӗпе социаллӑ аталану министерстви Хӗрлӗ хӗрес обществипе килӗштерсе ӗҫленине те палӑртнӑ.
Михаил Игнатьевпа Раиса Лукутцкая инфекци чирӗсем, туберкулёз, ВИЧ-инфекци сарӑласран туса ирттермелли ӗҫсем пирки те калаҫу пуҫарнӑ.
2013-2015-мӗш ҫулсенче республикӑра 100 фельдшерпа акушер пункчӗ хута яма палӑртнӑ. Вӗсене пурне те хӑвӑрт купалакан меслетпе хӑпартаҫҫӗ. 100 пунктран ҫиччӗшне кӑҫалхи пӗрремӗш ҫур ҫулта ӗҫлеттерсе ярасшӑн.
Ҫывӑх кунсенче уҫма палӑртнӑ тухтӑр ҫурчӗсенчен пӗринче — Ҫӗрпӳ районӗнчи Старак ялӗнчинче — паян тӗплӗ шайри пуҫлӑхсем: район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Сергей Артамонов, Чӑваш Енӗн Сывлӑх сыхлав тата социаллӑ аталану министерствин элчи Сергей Судьбин, Ҫӗрпӳ районӗн тӗп тухтӑрӗ Ольга Ермакова пулнӑ.
Хальхи вӑхӑтра ҫуртӑн кӑшкарне ҫӗклесе лартнӑ. Унта шыв тата газ кӗртмелле, канализаци тумалла. Ҫӗрпӳ район администрацийӗн официаллӑ сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, тухтӑр ҫуртне хӑпартассипе район пуҫлӑхӗн асӑрхаттармалли те тупӑннӑ. Строительсем ӗҫе ҫак уйӑхра вӗҫлеме шантараҫҫӗ иккен.
Ҫу уйӑхӗн 31-мӗшӗ пирус туртнипе кӗрешмелли пӗтӗм тӗнчери кун шутланать. Ҫавна май Ҫӗмӗрлере ӗнер «Туртни — наркӑмӑш» акци йӗркеленӗ. Унта хулари 8-мӗш гимназире вӗренекенсем хутшӑннӑ.
«Пирус сӗрӗмне туртса илнӗ чух хӑвна вӗлеретӗн, ӑна сывласа кӑларнӑ чух ыттисене вӗлеретӗн» шухӑша палӑртакан хутсене ачасем пирус туртакансене валеҫсе ҫӳренӗ, ҫак самантранах туртма пӑрахма чӗнсе каланӑ. Алӑри пируса ҫамрӑксем «Туртни — наркӑмӑш» тесе ҫырса хунӑ савӑта яма сӗннӗ. Акцие йӗркелекенсем пӗлтернӗ тӑрӑх, хирӗҫлекенсем пулман. Унтан та ытларах — аслисем: «Ҫывӑх вӑхӑтра туртма пӑрахӑп», — тесе сӑмах панӑ-мӗн.
Ҫуллахи шӑрӑх кунсене нумайӑшӗ чӑтӑмсӑр кӗтеҫҫӗ ӗнтӗ. Хӗвеллӗ кунсене, лӑпкӑ каҫсене, ем-ешӗл симӗс тавралӑха илсе килет пире ҫу «хӑни». Анчах та ӑҫта канлӗх, лӑпкӑллӑх — ҫавӑнта вара кӑмӑла хуҫакан пулӑмсем те ҫумрах. Ҫуллахи чи тӑтӑш тӗл пулакан йывӑрлӑх вара — вӑрӑм туна амакӗ. Кӑнтӑрлахи кунсенче ҫынсем хӗвелтен пытанаҫҫӗ, каҫ еннелле вара вӑрӑм туна хурт-кӑпшанкинчен тараҫҫӗ.
Шупашкарта кӑҫал пӗлтӗрхи пекех вӑрӑм тунасене пӗтерес тӗллевпе дезинсекци ирттереҫҫӗ. Паянхи куна ЖКХ ӗҫченӗсем Шупашкарта 18 хула объекчӗсенче дезинсекци тума та ӗлкернӗ. Вӗсем шутне Чапаев сквере, Хӗрлӗ тӳрем, Мускав тата Ленин проспекчӗсем кӗреҫҫӗ. Ҫитес кунсенче дезинсекци Калинин районӗнче тата Ачасен медицина центрӗн лаптӑкӗсенче ирттерме палӑртнӑ. Пурӗ пӗрле 334 тӑваткал метра вӑрӑм тунасенчен тасатӗҫ.
Вӑрӑм тунасене хирӗҫ «кӗрешӗве» парк, сквер, кану зонине тухаҫҫӗ. ЖКХ ӗҫченӗсем сапнӑ эмел тупӑшӗ виҫӗ уйӑхлӑха тӑсӑласси ҫинчен шантарсах калаҫҫӗ.
Вара ҫакӑн майлӑ ӗҫ-пуҫ хула халӑхӗшӗн самаях усӑллӑ пулӗ.
Чӑваш Енӗн культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх ытларикун Шупашкарта, ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗнче республикӑра ӗҫлекенсен шалу укҫийӗ мӗнле шайра тӑнине сӳтсе яврӗҫ.
Республикӑра ҫак хушӑра медицина тата социаллӑ енпе ӗҫлекенсен шалу укҫине хӑпартмалли программӑна пурнӑҫлама пуҫланӑ. 2012 ҫулта тухтӑрсен вӑтам ӗҫ укҫи 25 784 тенкӗпе танлашнӑ. Кӑҫал вӗрентекенсемпе ача пахчи ӗҫченӗсем шалӑва пӗлтерхи ҫулсенчен ытларах илме пуҫланине палӑртнӑ. Вӗрентекенсен уйӑхне вӑтамран 17 363 тенкӗ, шкул ҫулне ҫитмен ачасен учрежденийӗсенче ӗҫлекенсен вӑтамран 14 420 тенкӗ тухнӑ иккен.
Культура министерствинче шантарнӑ тӑрӑх вӗсене пӑхӑнакан учрежденисенче халӑхӑн шалу укҫине виҫӗ хутччен ӳстерме палӑртнӑ. Паянхи куна илсен унти халӑх вӑтамран 9 пин илет иккен. Кусем малашне тухтӑрсенчен те ытларах илме пуҫлӗҫ тесе шутларӑр пулсан — йӑнӑшатӑр, виҫӗ хутччен тени кунта ӗҫ укҫине кӑҫал ака, утӑ тата юпа уйӑхӗсенче хӑпартассине ҫеҫ пӗлтерет. Юпа уйӑхӗ алӑкран шаккама пуҫласан вӗсен вӑтам ӗҫ укҫийӗ 10 пине ҫеҫ ҫитет имӗш.
Паянхи куна пуҫа минретекен, сывлӑха хавшатакан эрех-сӑрасемпе лавккан ҫӳлекӗсем самаях пуян. Сӑра, Эрех, Шампань, Водка — тем кӑна шутласа кӑлармаҫҫӗ ӗнтӗ чуна «лӑплантарма».
Хӑш асӑннӑ шӗвӗксенчен сиенли-ши? Хӑшӗ ытларах кӑмӑла пӑтратать. Ку ыйту чӑнахах та кӑсӑклӑ. Медиксем вара ӗҫсӗр лармаҫҫӗ, ҫак енпе ятарлӑ тӗпчев ӗҫне ирттерме шутланӑ. Тӗп ыйту «хаяр» шӗвӗксенчен хӑшӗ чи сиен кӳрекен, пӑхӑну туйӑмне ҫуратакан шӗвӗк? Вара тӗпчев ӗҫне ирттернӗ хыҫҫӑн медиксем сӑрана чи сиенлӗ тесе пӗтӗмлетнӗ. Тухтӑрсен шухӑшӗпе сӑрана ӗҫне чухне ҫын ӗҫнин виҫине манать, пӗрре-иккӗ ӗҫсенех тепӗр хутӗнче сӑран «пылак» туттине туяс кӑмӑл ҫыннӑ ҫуралать. Медиксен шухӑшӗпе сӑра алкоголизмӗ те пур имӗш.
Тухтӑрсемпе специалистсем ҫынсене «пачах ӗҫмелле мар» тесе каласшӑн мар, «ӗҫнин виҫи пулмалла» тесе асӑрхаттараҫҫӗ. Сӑра вара чӑнипех те тейӗн ӗҫекенсене хӑйӗн «ытамне» туртать, ахальтен мар пуль ҫамрӑксене нумай чухне сӑра кӗленчипе «туслине» асӑрхама пулать.
+21.3 °C