Ҫурхи хӗвеллӗ кунсем кӗҫех таврана ӑшӑ пархатарпа тултарчӗҫ. Шӑпах ҫак чуна ҫупӑрлакан ҫурхи кунсенче, ҫу уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетри чӑваш филогийӗпе культура факультечӗн вӗрентекенӗсемпе хастар студенчӗсем Чӑваш чӗлхин эрни вӗҫленнӗ ятпа Хусан хулине ҫул тытрӗҫ. Вӗсем И.Я. Яковлев пурӑннӑ, ҫӳренӗ вырӑнсене ҫитсе курчӗҫ. Тата ҫавӑн пекех Г. Камал ячӗллӗ Тутар патшалӑх академи театрӗнче Туфан Миннуллин пьеси тӑрӑх лартнӑ «Кӗркури кӗрӗвӗсем» ятлӑ спектакль пӑхрӗҫ. Юнашар пурӑнакан халӑх культурипе паллашни пуриншӗн те усӑллӑ пулчӗ.
Ҫӗртмен 5-мӗшӗнче Константин Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх драма театрӗ Тӗрӗк халӑхӗсен пӗтӗм тӗнчери «Науруз» театр фестивальне хутшӑнӗ. Вӑл кӑҫал 11-мӗш хут иртет. Фестивале Хусан хулинче йӗркелӗҫ.
К. Тинчурин ячӗллӗ Тутар патшалӑх драмӑпа камит театрӗн сцени ҫинче Чӑваш Енӗн артисчӗсем Николай Коляда пьесипе лартнӑ «Шинель пике» спектакле кӑтартӗҫ. Ӑна Наталия Сергеева лартнӑ (сӑмах май, вӑл хӑй те театр артисчӗ). Сценарине Валерий Яковлев тӗп режиссёр ҫырнӑ. Тумӗсене Галина Герасимова художник шухӑшласа кӑларнӑ.
ЧР Культура министерстви Чӑваш патшалӑх драма театрӗ кун пек пек фестивале пӗрре кӑна мар хутшӑнса ҫӗнтерӳҫӗ пулса тӑни пирки аса илтерет. 1998 ҫулта Николай Сидоров пьесипе лартнӑ «Хӳхӗм хӗрӗн хӳхлевӗ» спектакле «культурӑллӑ лартнӑшӑн» Валерий Яковлев режиссёр диплома тивӗҫнӗ. Тепӗр тӑватӑ ҫултан Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ артистки Светлана Андреева «Иккӗмӗш планри чи лайӑх хӗрарӑм ролӗ» номинацире, Раҫҫей тава тивӗҫлӗ, Чӑваш халӑх артисчӗ Геннадий Большаков вара актёр ӑнӑҫлӑхӗшӗн парнеллӗ пулса тӑнӑ.
Илле Иванов журналист пӗлтернӗ тӑрӑх паян каҫхине ҫут тӗнчерен Борис Борлен сӑвӑҫ уйрӑлса кайнӑ. Сывпуллашу ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, ытларикун, унӑн килӗ патӗнче 9 сехет ирхине иртӗ — Шупашкар, Иван Яковлев проспекчӗ, 8 ҫурт, 185 хваттер. Ваҫлей Митта премийӗн лауриатне (ытти чыслӑ ятсене паман ӑна) тӑван ялӗнче, Елчӗк районӗнчи Кивӗ Арланкассинче пытарӗҫ.
Борлен Борис Леонтьевич 1934 ҫулхи раштавӑн 20-мӗшӗнче ҫуралнӑ. Аслӑ пӗлӗвне Чӑваш педагогика институтӗнче илнӗ. Пушкӑрт Республикин шкулӗсенче ачасене вӗрентнӗ, «Хыпар» хаҫатӑн Пушкӑртстанри ятарлӑ корреспонденчӗ вырӑнӗнче самай хушӑ тӑрмашнӑ. Хусанта тухакан «Сувар» хаҫат редакторӗн ҫумӗ пулса ӗҫленӗ. Борис Леонтьевич тӑрӑшнипех Пушкӑртри Стерлӗ хулинче чӑваш ачисем валли ятарлӑ курссем, педагогика училищинче чӑваш уйрӑмӗ уҫалнӑ.
Унӑн ҫак кӗнекесем пичетленсе тухнӑ: «Асатте ялӗнче» (П. Ҫӑлкуҫпа пӗрле, 1994); «Пӑрттас патшапа Сӑвар Турханӗ» (1998); «Кӗсменрен тӑкаҫҫӗ кӗмӗл» (1999); «Ҫӗнӗ ӗмӗр, ҫӗнӗ ӗмӗт, ҫӗнӗ самана» (2001) тата ыттисем.
Нумай пулмасть, пушӑн 23-мӗшӗнче, Тутарстанри Пӳркел ялӗнче Иван Юркинӑн 150 ҫулне паллӑ турӗҫ. Шавлӑ иртрӗ уяв — унта тӗрлӗ енчи чӑвашсем пухӑнчӗҫ — ял халахӗ, Хусанти, Шупашкарти хӑнасем. Чӗмпӗр, Мускав, Теччӗпе Пӑва тӑрӑхӗсенчен те ҫитрӗҫ.
Уяв ялти Культура ҫуртенче 11 сехетре пуҫланчӗ. Пухӑннӑ хӑнасене Пӳркел ял тӑрӑхӗн культура ӗҫченӗсем питӗ чаплӑ концерт йӗркелесе пултарулӑхне кӑтартрӗҫ. Уява Пӳркел шкулӗн вӗрентекенӗ Марина Вериялова ертсе пычӗ.
Хӑнасем Юркка Иванӗ пурӑннӑ ҫурт патне те ҫитсе курчӗҫ — кунта асӑну хӑми уҫрӗҫ. Иван Николаевич чул ҫурчӗ клубран инҫе мар вырнаҫнӑ, вӑл питӗ тирпейлӗ курӑнса тӑрать. 1988 ҫултанпа унта музей вырнаҫнӑ. Музее тытса, пӑхса, пуянлатса тӑраканни — чӑваш халӑх академикӗ Анатолий Малышев.
Сӑнсем (42)
Нарӑс уйӑхӗнче Хусанти федераллӑ (Атӑлҫи) университетра Атӑлҫи студенчӗсем хушшинче халӑх пултарулӑхӗн «Национальное достояние» I фестивалӗ иртрӗ. Унта Атӑл тӑрӑхӗнчи тӗрлӗ аслӑ шкулсенче вӗренекен 200 ытла студент хутшӑннӑ. Тӗрлӗ номинаципе ӑмӑртнӑ ҫамрӑксем хушшинче И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш филологийӗпе культура факультетчӗн маттурӗсем те вӑй виҫрӗҫ. Пӗрремӗш курс студенчӗ Владислав Московцев (ерт. — И. И. Иванов доцент) «Илемлӗ сӑмах-соло» номинацире тупӑшса пӗрремӗш вырӑн, тӑваттӑмӗш курс студенчӗ Константин Рязанов «Вокал-соло» номинацире виҫҫӗмӗш вырӑн ҫӗнсе илме пултарчӗҫ.
Эпир пултаруллӑ студентсене пӗтӗм ӑшӑ кӑмӑлпа саламлатпӑр, пултарулӑхра, вӗренӳре татах та пысӑк ҫитӗнӳсем тума сунатпӑр.
Шупашкар хула администрацийӗ чи лайӑх тӗп планӑн ӑмӑртӑвне пӗтӗмлетнӗ — конкурсра Питӗрти урбанистика институчӗ ҫӗнтернӗ.
Шупашкарӑн хальхи тӗп планне вунӑ ҫул каялла хатӗрленӗ. Унтанпа вӑл самай кивелнӗ тесе шутлаҫҫӗ, сӑмахран, ҫӗнӗ микрорайонсене шута илменнипе. Ҫӗннине хатӗрлес тӗлӗшпе ӑмӑртӑва ҫавӑн пекех Хусан, Ростов, Саранск ӑстисем хутшӑннӑ, анчах хакпа, пахалӑхпа тата хатӗрлес вӑхӑчӗпе вӗсем Питӗрти ӑстасенчен япӑхрах пулнӑ. Ҫӗнӗ плана ӑсталама пурӗ 6,2 миллион тенкӗ тӑкаклама шутлаҫҫӗ, ӑна 7 уйӑх хушшинче туса ҫитермелле. Паллах, хатӗрленӗ плана патшалӑх ӗҫченӗсем тата халӑх ырламалла.
Ҫӗнӗ тӗп плана Сосновка, Севернӑй, Ҫӗнӗ Лапсар посёлоксем тата Чантӑр ялӗ кӗмелле. Шупашкар хулин тӗп архитекторӗн Александр Шевлягин шухӑшӗпе тӗп хулапа Ҫӗнӗ Шупашкар ҫитес вӑхӑтра пӗрлешме пултарӗҫ. хальхинчи тӗп планпа мар пулин те, 15–20 ҫултан ку пулса иртмеллех.
Бакура (Азербайджан) иртнӗ шӑматкун, чӳкӗн 24-мӗшӗнче, Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк ҫамрӑкӗсен пӗрлӗхӗн офисне уҫрӗҫ. Вӑл тӗп хулан Ҫамрӑксен ҫуртӗнче вырнаҫрӗ.
Мероприятие Ҫамрӑксемпе спорт министрӗ Азат Рагимов хутшӑнчӗ, хӑйӗн сӑмахӗнче вӑл каларӗ: «Азербайджанта пурӗ 11 ҫамрӑксен ҫурчӗ ӗҫлет, тата 10 ҫурт хӑпартаҫҫӗ. Ҫак центрсенче ҫамрӑксем валли мӗн кирли пурте пур: конференц-залсем, вулавӑшсем, интернет пӳлӗмӗсем, тӗрлӗ тӗлпулусемпе тренингсем тата конференцисем ирттермелли кану пӳлӗмӗсем».
Пӗтӗм тӗнчери тӗрӗк ҫамрӑкӗсен пӗрлӗхне 1992 ҫулта Хусанта йӗркеленӗ. Унта 18 патшалӑхри 36 халӑх, 40 ытла организаци кӗрет.
Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сувар» пӗрлешӗвӗ утӑ уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче кашни ҫул Атӑлҫи Пӑлхар тӑрӑхне ҫула тухать. Пӗлтӗр вара Дагестана ҫул тытнӑ пулсан, кӑҫал Алтай тӑрӑхне ҫитсе килесшӗн.
Чунҫӳрев-2012 ҫӗртмен 25-мӗшӗнче пуҫланӗ. Маршрут: Шупашкар–Хусан–Ӗпхӳ–Курган–Омск–Барнаул–Горноалтайск — малалли ҫул каялла. Ҫӗр каҫма палӑртнӑ вырӑнсем: Пушкӑртстанра, Омск облаҫӗнче, Тутарстанри чӑваш ялӗсенче. Тутарстанри чӑваш ялӗсенче концерт та кӑтартма палӑртнӑ. Хальхи вӑхӑтра кайма шутлисен йышӗ — 45 ҫын. Хутшӑнма кӑмӑлланисем Тӗменпе Сарӑту облаҫӗсенчен те пур. Горноалтайск хулинчи чӑвашсем те пулӗҫ.
Горноалтайскра выранти халӑхӑн Эл-Ойын уявне хутшӑнӑпӑр, хулара уҫӑлакан пӗрремӗш этнопаркра юпа лартӑпӑр, така пусса чӳк тӑвӑпӑр, чӑвашла ятсем йышӑнӑпӑр.
Каяс кӑмӑл пулсан сирӗн карас телефонӗн 8-927-667-93-23 номерӗпе шӑнкӑравламалла (Олег Цыпленков). Ҫул хакӗ — 8 000 тенкӗ. Ҫынсен шучӗ нумайлансан икӗ автобуспа та кайма май пулӗ — кун пирки пӑшӑрханас ҫук.
Аслӑ Ҫӗнтерӳ кунӗ ҫывхарсах килет ӗнтӗ. Ҫак ҫутӑ та пархатарлӑ Куна чыслакан халӑх пур тӗнчипех кӗтсе илет. 2010-мӗш ҫулта «Ҫӗнтерӳ автобусӗ» ятлӑ пуҫару Петербург хулинче пуҫланнӑччӗ. Вӑл ҫул ҫак хула урамӗсем тӑрӑх Сталин укерчӗкӗпе унӑн вырӑс халӑхне халаланӑ мухтав сӑмахӗсем ҫырса вырнаҫтарнӑ автобус куҫса ҫӳренӗ теҫҫӗ. Пӗлтӗр, 2011-мӗшӗнче вара ҫакӑн евӗр «тумланнӑ» «сталинобуссем» 11 Раҫҫей хулисенче анлӑ сарӑлнӑ. Кӑҫал вара 40 хула ҫак пуҫарӑва хутшӑнма йышӑннӑ теҫҫӗ, вӗсемпе пӗрле — Белоруҫӗн тӗп хули Минск та.
Ҫулталӑк пуҫламӗшӗнче Хусанти «Вӑхӑт пӗлтерӗшӗ» ятлӑ пӗрлешлӗх те ҫак акцие йӗркелеме тытӑннӑ иккен. Сталин 1945-мӗш ҫулта: «Ҫак черккене совет халӑхӗн сывлӑхӗшӗн, уйрӑмах вырӑс халӑхӗшӗн, ӗҫсе пама сӗнетӗп сире», — тесе каланӑ сӑмахӗсем Хусан хули хуҫисене килӗшмен иккен. «Вӑхӑт пӗлтерӗшӗ» пӗрлешлӗх ҫынни Елена Балтина каласа панӑ тӑрӑх Хусан хулин правительствин пӗр ҫыннин Айдар Абдулхаковӑн шухӑшӗпе Сталин сӑнӳкерчӗкӗсем тата унӑн сӑмахӗсем Раҫҫей халӑхӗсем хушшинче харкашу пуҫласа яма пултараҫҫӗ. Ытти «сталинобуса» хирӗҫ тӑраканӗсем ку пуҫару политикӑлла реклама тесе хулара вырнаҫтарма ирӗк парасшӑн мар иккен.
Кашни ача хайӗн карточкипе шкул столовӑйӗнче апатланма тытӑнӗ. Паянхи куна 64 пин карточка туса хатӗрленӗ те ӗнтӗ. Хулари 40 шкулта ҫак йӗркепе паянах ӗҫлеме пуҫлама пултараҫҫӗ иккен, 26 шкулта вара ачасем ку меслетпе 2011 ҫултанах апатланаҫҫӗ имӗш.
Ҫӗнӗлле утма шкулсенче компьютерпа ӗҫлеме пултаракан ҫынсем ҫителӗксӗрри чарать иккен. Вӗрентекенсем нумайӗшӗ пенси патне ҫывхараҫҫӗ, ҫавӑнпа та ҫӗнӗлӗхе пит йывӑр ӑнкараҫҫӗ. Мӗнле пулсассӑн та карточка урла апатланас йӗркене Хусан ҫыннисен хӑнӑхма тиветех ӗнтӗ. Хӑнӑхнисем ашшӗ-амӑшне те ачисене те ку япала нумай ҫамӑллӑх парать теҫҫӗ. Ача аллинче укҫа пулманни, апат вырӑнне канихвет-премӗк туянма май памӗ тесе шанаҫҫӗ вӗсем. Столовӑйӗнче ачасене мӗнле ҫитернине те ашшӗ-амӑшӗн тӗрӗслесе тата пӗлсе тӑма канлӗ пулӗ.
Ача карточки ҫине укҫа хума вара почтӑра е шкулта вырнаҫнӑ банкоматсенче май пур иккен.
+18.3 °C