Раштав уйӑхӗн 8-9-мӗшӗсенче Мускавра «Языковая политика в Российской Федерации» (чӑв. Раҫҫей Федерацийӗнчи чӗлхе политики) VI форум иртнӗ. Унта пирӗн ҫӗршывра пурӑнакан халӑхсен чӗлхине упраса хӑварас, аталантарас, халӑхра сарас ыйтусене сӳтсе явнӑ.
Форума наци чӗлхисемпе ҫыракан блогерсем, чӗлхене аталантарассипе ӗҫлекен хастарсем, ученӑй-лингвистсем, инженер-лингвистсем, программистсем, IT-проектсене хатӗрлекенсем, массӑллӑ информаци хатӗрӗсенче ӗҫлекенсем, чӗлхе специалисчӗсем, ӗҫ тӑвакан влаҫ органӗсенче, ҫавӑн пекех общество организацийӗсенче тӑрӑшакансем пухӑннӑ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Мускаври ҫав мероприятие филологи енӗпе ӗҫлекен ӑслӑлӑх ӗҫченӗ Олег Студенцов хутшӑннӑ. Вӑл унта «Чӑваш Ен» телерадиокомпанийӗн чӑвашла информаци программисен онлайн-версийӗсене тишкернӗ.
Чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институтӗнче «Создание сценического танцевального костюма» кӗнекене пахалама пуҫтарӑннӑ.
Унӑн авторӗ — халӑх художество пултарулӑхӗн кафедрин доценчӗ, Чӑваш Енӗн культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Светлана Краснова.
Пособи сцена ҫине тухмалли ҫипуҫ епле йӗркеленнипе паллаштарать. Кӗнекене культура вӗрентӗвӗн заведенийӗсен преподавателӗсем, хореографи коллективӗсене ертсе пыракансем, студентсем валли тесе хатӗрленӗ.
Кӗнекене хаклама хутшӑннӑ Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӑслӑлӑх ӗҫченӗ, истори наукисен докторӗ Виталий Иванов та ӗҫе пысӑка хурса хакланӑ.
Юпа уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшӗнче «Академические исследования этнической самобытности чувашского народа» кӗнекене хӑтланӑ. Унӑн авторӗ — паллӑ этнолог, религиовед, истори наукисен докторӗ Антон Салмин.
Хӑтлава монографи авторӗ, Раҫҫейӗн наукӑсен академийӗн Аслӑ Петӗр ячӗпе хисепленсе тӑракан Антропологипе этнографи музейӗн (Кунсткамерӑн) аслӑ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ Антон Салмин олнайн-мелпе хутшӑннӑ. Унсӑр пуҫне Питӗрти чӑвашсен наципе культура автономийӗн хастарӗсем тата автономи ертӳҫи, экономика наукисен кандидачӗ Валериан Гаврилов та кӗнекене инҫет ҫыхӑну мелӗпе хӑтланӑ.
Антон Салмина ӑслӑлӑх тӗнчинче аван пӗлеҫҫӗ. Вӑл чӑвашсен тата чӑвашсен кӳршисемпе ҫыхӑннӑ халӑхсен этнологийӗпе тата историйӗпе ҫыхӑннӑ 270 ӑслӑлӑх ӗҫӗн авторӗ, ҫав шутра — 20 монографин.
Нумаях пулмасть «Ашмаринские чтения» (чӑв. Ашмарин вулавӗсем) Пӗтӗм Раҫҫейри ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ иртнӗ. Ӑна филологи наукисен докторӗ, профессор, Раҫҫейӗн наукӑсен тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн тава тивӗҫлӗ профессорӗ Виталий Родионов ҫуралнӑранпа 75 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Конференцие Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗпе И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗ ирттернӗ.
Юпа уйӑхӗн 13-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче «Проблемы этнографии и этнологии чувашского народа (середина XIX – конец XX в.)» (чӑв. Чӑваш халӑхӗн этнографийӗпе этнологийӗн ыйтӑвӗсем (XIX ӗмӗрӗн ҫурри — XX ӗмӗр вӗҫӗ) ятпа ҫавра сӗтел иртнӗ. Ӑна Пётр Фокин этнограф ҫуралнӑранпа 75 ҫул ҫитнине халалланӑ.
Мероприятие институтӑн истори, филологи тата искусствоведени енӗпе ӗҫлекен специалисчӗсем хутшӑннӑ.
Ларӑва институтӑн директорӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Геннадий Николаев (вӑл — истори наукисен кандидачӗ) уҫнӑ.
Пётр Фокин (1947–2007) – истори наукисен кандидачӗ, Чӑваш Республикин культурӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ. Мускаври патшалӑх университетӗнче историпе филологи факультетӗнче вӗреннӗ. Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхсен институтӗнче ӗҫленӗ. 90 ытла ӑслӑлӑх ӗҫӗн (монографисен, сборниксемпе статьясен) авторӗ.
Алина Аркадьевнӑна лайӑх пӗлекенсем – гуманитар-вӗрентекенсем, тӗпчевҫӗсем, тавра пӗлӳҫӗсем, студентсем, шкул ачисем тӑван енре те, республика тулашӗнче те, ют ҫӗр-шывсенче те (уйрӑмах Турцире) чылай пулнӑ. Вӑл кирек кампа та ҫӑмӑллӑн паллашма пултарнине пурте лайӑх пӗлеҫҫӗ. Унпа юнашар пӗр пӳлӗмре ларса ӗҫленӗ чух ҫакна эпӗ пӗрре кӑна мар асӑрханӑ. Института кашни ӗҫпе килекене хапӑл туса кӗтсе илмелле, май килнӗ таран пулӑшмалла, пит кирлӗ кӗнекисене тупса памалла, архив материалӗсемпе паллаштармалла, хаклав-рецензисем ҫырмалла, ырӑ канашсем сӗнсе хавхалантарма пӗлмелле… Йывӑррӑн пурӑннӑ 90-мӗш ҫулсенче каялла каймашкӑн билечӗсене те илсе хумалла пулнӑ. Ку пӗтӗмпех хӑйӗн тӗпчев ӗҫне савса-юратса пурнӑҫласа пынинчен те килнӗ пулӗ. Унӑн характерӗпе, кӑмӑлӗ-хавасӗпе, ӑнланӑвӗпе тӑван кӗтесе, тӑван чӗлхене, тӑван ӳнере «часрах сывалмалла» хӗрӳллӗн юратасси урӑхла пулма та пултарайман. Никам пирки те вӑл ӳпкевлӗн калаҫнине илтмен эпӗ (чун хӗсӗннӗ самантсем пӗрре кӑна мар пулнӑ пулин те).
Ӗнер те, паян та чунра пушӑ халь.
Чӑваш чӗлхи тӗпчевҫи Алина Аркадьевна Сосаева вилсе кайнӑ.
Надежда Григорьевна Иванова пӗлтернӗ тӑрӑх Алина Сосаевӑн виллине паян ирхине тупнӑ. Хваттерне чылай хушӑ телефон тытманран кӗме тивнӗ. Инкеке пула пурнӑҫӗ татӑлнӑ пулас.
Алина Аркадьевна чӑваш топонимикине тӗпчекен специалист пулнӑччӗ. Вӑл Элӗк районӗнчи Витеҫуч ялӗнче ҫуралнӑ. Чылай вӑхӑт хушши Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче вӑй хунӑччӗ.
Алина Сосаева пирӗнтен сарӑмсӑр уйрӑлнӑран редакци хурланни пирки пӗлтерет. Чӑваш халӑх сайчӗ ӗҫлеме пуҫланӑ ҫулсенче вӑл пире самаях пулӑшнӑччӗ.
Хушни. Алинӑпа эрнекун 14 сехет ҫурӑра республика больницин ритуал ҫуртӗнче (Мускав пр. 9В ҫурт) сывпуллашӗҫ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче «Чувашская археология» (чӑв. Чӑваш археологийӗ) статьясен пуххин 4-мӗш кӑларӑмӗ пичетленсе тухнӑ.
Кӗнекене Чӑваш Енри археологи палӑкӗсене тӗпчесси тата упраса хӑварасси ҫинчен ҫырнӑ статьясем кӗнӗ. Чул ӗмӗрӗнчен пуҫласа Ҫӗнӗ саманачченхи тапхӑр таранах.
Кӑларӑмӑн ӑслӑлӑх редакторӗсем — Н.С. Березина, Е.П. Михайлов.
Кӗнекене археологсем, историксем, краеведсем, студентсем тата археологипе кӑсӑкланакан ытти ҫын валли хатӗрленӗ.
Кӑҫалхи авӑн уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Шупашкарта Н.И. Ильминские халалланӑ конференци иртӗ.
Мероприятие Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ ирттерет.
Ӑслӑлӑхпа практика конференцийӗ регионсем хушшинче пулӗ.
«Н.И. Ильминский и этнокультурное развитие народов Поволжья» (чӑв. Н.И. Ильминский тата Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен этнокультура аталанӑвӗ) ят панӑ мероприятие паллӑ ученӑй ҫуралнӑранпа 200 ҫул ҫитнине халаллӗҫ.
Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхсен институтӗнче Виталий Ивановӑн «Очерки по истории этнографии Чувашии» кӗнеки пичетленсе тухнӑ.
Виталий Иванов — историк-этнограф, истори наукисен докторӗ. Кӗнекене авторӑн 2012-2022 ҫулсенче тӗрлӗ кӑларӑмра пичетленнӗ ӗҫӗсем кӗнӗ.
Кӗнеке тиражӗ пысӑк мар, пурӗ те 100 экземпляр ҫеҫ. Ӑна ӑслӑлӑх ӗҫченӗсем, преподавательсемпе студентсем, Чӑваш Ен историйӗпе тата этнографийӗпе кӑсӑкланакансем валли пичетлесе кӑларнӑ.
Кӑларӑмра чӑвашсен тата Чӑваш Енре пурӑнакан халӑхсен историйӗпе, этнос культурипе, этнографи тӗпчевӗсемпе паллаштарнӑ.
+15.3 °C