Ҫурла уйӑхӗн 26-мӗшӗнче К.В. Иванов ячӗллӗ Литература музейӗнче (Шупашкар хули) Альбина Юрату (Любимова) журналист, сӑвӑҫ 60 ҫул тултарнине халласа музыкӑпа литература каҫӗ ирттерӗҫ.
Альбина Юрату — Чӑваш Республикин культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Эмине ячӗллӗ пӗтӗм чӑвашсен хӗрарӑмсен наци премийӗн лауреачӗ, Ҫутҫанталӑка сыхлакансен пӗтӗм Раҫҫейри обществин республикӑри канашӗн премийӗн лауреачӗ, Чӑваш Енри журналистсен Н.В. Никольский ячӗллӗ премийӗн лауреачӗ. 20 ытла кӗнеке авторӗ. Унӑн сӑввисем турккӑ тата азербайджан поэчӗсен пуххисенче те пичетленнӗ. Альбина Юрату сӑввисемпе 500 ытла юрӑ хывнӑ.
Музыкӑпа литература каҫӗнче «Ҫак ҫӗр ҫине эп килнӗ юратма» курав уҫӑлӗ. Унта поэтпа паллаштаракан сӑнӳкерчӗксем, кӗнекесем, хутсем пулӗҫ.
Ыран, ҫурла уйӑхӗн 24-мӗшӗнче, Шупашкар хӑйӗн 550 ҫулхине савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уявлӗ.
Тем те пулӗ программӑра. Вӗсенчен хӑшӗсем пирки Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ ӗнтӗ. «Стрижи» (чӑв. Вӗршӗнсем) пилотсен ушкӑнӗ, сӑмахран, 11 сехетре Шупашкарти Юрӑ уйӗ патӗнчи лапамра хӑйӗн пултарулӑхӗпе тӗлӗнтерӗ. «Гостеприимная Чувашия» (чӑв. Тарават Чӑваш Ен) наци кухнин регионсем хушшинчи фестивалӗ Амӑш монуменчӗ патӗнче 10 сехетре уҫӑлӗ. 14 сехетре Республика лапамӗнче «Чебоксары — город славы трудовой!» (чӑв. Шупашкар — ӗҫ мухтавӗн хули) фестиваль Шупашкарти предприяти-организацисемпе паллаштарӗ.
Юрӑ уйӗнче 19 сехетре Петр Захаров юрӑҫ концертне йыхравлаҫҫӗ. Вӑл — Питӗр хулинчен. «Голос» (чӑв. Сасӑ) телешоу ҫӗнтерӳҫи. Питӗрти паллӑ бас-баритон Раҫсейри тата тӗнче шайӗнчи тӗрлӗ конкурсра палӑрнӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче Александр Артемьевӑн хайлавӗсен кӗнеки пичетленнӗ. «Пӗрле тӳснӗ тантӑшсем» кӑларӑма Чӑвваш Ен Информаци политикин министерствинче пысӑка хурса хакланӑ. «Тӑван чӗлхе илемӗ, ҫивӗч сюжетсем, вӑйлӑ геройсем, философи темисем – ҫӗнӗ кӗнекере пурте пур», — тесе хыпарланӑ ведомство хӑйӗн сайтӗнче.
Александр Артемьев хайлавӗсем лиризмпа тата этем психологине аван пӗлнипе уйрӑлса тӑраҫҫӗ. Ахальтен мар унӑн ӗҫӗсене литература критикӗсемпе литературоведсем пысӑка хурса хакланӑ.
«Пӗрле тӳснӗ тантӑшсем» кӑларӑма «Алтӑр ҫӑлтӑр (Ҫӑлтӑр ҫумӑрӗ)», «Симӗс ылтӑн (Пӗрле тӳснӗ тантӑшсем)», «Юлашки юрӑ» повеҫсем кӗнӗ. Геннадий Хлебников критикӑн «Ҫутӑ талант» тишкерӗвӗ тата Василий Кервен кӗнекене пӗтӗмлетсе хакланӑ «Тӳрлетӗвӗсем питӗ пӗлтерӗшлӗ» материалсемпе те паллашма кӑсӑклӑ.
Кӗнекене Василий Кервен пухса хатӗрленӗ, художникӗ – Ирина Калентьева. Ҫӗнӗ кӑларӑма 1000 экземпляр тиражпа пичетленӗ.
Ярухха Витти ҫырнӑ «Куншӑн намӑс пулмалла, е Никифор Мраннька ҫыравҫӑ вил тӑприйӗ ҫинче» статьяна (Тӑван Атӑл. 2017. №) вуланӑ хыҫҫӑн чунӑм хытах пӑлханса илнӗччӗ. Ҫыравҫа хӑй вӑхӑтӗнче аванах пӗлнӗрен (1970 ҫулта эпир, пӗрремӗш курс студенчӗсем, унпа Куславкка районӗнчи Муркар ял клубӗнче тӗл пултӑмӑр, ун чухне ӑна халалласа эпӗ сӑвӑ та хайланӑччӗ), ҫыравҫӑмӑр вил тӑпри юхӑнса кайнишӗн хама та айӑплӑн туйрӑм. Эпир астумасан, вӑл ҫырнӑ, ҫуралнӑ е пурӑннӑ вырӑнсене упрамасан камах тутӑр-ха ҫак сӑваплӑ ӗҫсене?
Мранькка йышши мухтавлӑ йӑхташӑмӑрсем, тӑван сӑмахӑмӑра унӑн лаҫҫинче шӑратса ӗмӗрне ӗмӗрленӗ паттӑрсем сахал мар чӑвашӑн. Тивӗҫлипе упратпӑр-ши эпир вӗсен ячӗсене чӗремӗрсенче, халӑхӑмӑра мӑнаҫланма пулӑшакан тӑванӑмӑрсене манса каймастпӑр-ши? Кунта пирӗншӗн тӗслӗх вырӑнне Андриан Николаев космосҫӑн тӑван ялӗнчи вил тӑприйӗ тата музейӗ пулса тӑрать. Ҫыравҫӑсем те тӑван сӑмах космосне уҫакансем пулнине манмалла мар. Вӗсем чӗлхемӗре хӑват кӗртекенсем-ҫке, малашлӑха ҫул уҫса пыракансем. Чӗлхемӗр аталанни вара халӑхӑмӑр малаллах утнине пӗлтерет.
Ҫурла уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Шупашкар ҫыннисем флайбордистсен пултарулӑхӗпе киленме пултарӗҫ.
Республикӑн тӗп хули 550 ҫул тултарнине халалласа ирттерекен тем тӗрлӗ мероприятисен шутӗнче флайбордистсен «Летающие люди» (чӑв. Вӗҫекен ҫынсем) шоу-ушкӑнӗн трюкӗсене те кӗртмелле.
Шыв тата пиротехника асамлӑхӗ, шыв ҫинчи акробатсем — ҫапларах пулӗ программа. Пилотсем 15 метра ҫӗкленсе илсе шыв авӑрне путӗҫ. Вӗсен хусканӑвне ҫутӑ вылявӗ илемлетӗ, пуянлатӗ, асамлатӗ.
Программӑна икӗ пая уйӑрӗҫ: кӑнтӑрлахине тата каҫхине. Куракансене шоу-ушкӑн ҫурла уйӑхӗн 204-мӗшӗнче кӑнтӑрла 10 сехет те 30 минутра савӑнтарӗ, каҫхине — 20 сехетре. Шоу-программа Шупашкарӑн Атӑл кӳлмекӗнче, Юрӑ хирӗ патӗнче, иртӗ.
Ҫурла уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкарти Чапаев скверӗнче концертпа кану программине йыхравлаҫҫӗ. Мероприятине Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗпе Шупашкарти Концертпа вӗрсе каламалли оркестр (ертӳҫи — Владимир Петров) йӗркелӗҫ.
«Поздравление любимому городу» (чӑв. Юратнӑ хулана саламлани) музыка марафонӗ иртӗ, вулавӑш вара тӗрлӗ ӑсталӑх сехечӗ йӗркелӗ.
Музыка марафонне тӑватӑ темӑпа ирттерме палӑртнӑ: тӑван кӗтеспе ҫӗршыв ҫинчен ҫырнӑ юрра-кӗвве РФ Патшалӑх ялавӗн кунне халалланӑ; тӗрлӗ ҫӗршыври тата халӑхсен джаз композицийӗсем; пурте пӗлекен юрра вокалистсем шӑрантарӗҫ тата ҫамрӑксем юратакан хальхи вӑхӑтри музыка.
Мероприяти ҫурла уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкарти И.Я. Яковлев скверӗнче 10 сехетре пуҫланӗ.
Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ «Нарспи» оперӑна ҫӗнетсе сцена ҫине кӑларӗ. Ӗҫе ҫурла уйӑхӗн 23-мӗшӗнче хаклама май килӗ.
Чӑваш Республикин Пуҫлӑхӗн гранчӗпе Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗ оперӑна ҫӗнетсе хатӗрленӗ. Ӑна унччен курнисем малтанхи ӗҫпе танлаштарма пултарӗҫ.
Оперӑра Нарспи сӑнарне Надежда Степанова артист калӑплӗ, Сетнер сӑнарне — Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Дмитрий Семкин. Театр ӳнерне кӑмӑллакансен пултаруллӑ ытти артист ӗҫӗпе те киленме май килӗ.
Режиссер-постановщикӗ — Раҫҫей искусство тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, Раҫҫей тата Чӑваш Республикин халӑх артисчӗ Борис Марков. Оперӑна Елена Лемешевская режиссер тата балетмейстер ҫӗнетнӗ.
«Нарспи» опера — чӑвашсен паллӑ композиторӗн Григорий Хирбюн вилӗмсӗр ӗҫӗ. Композитор пурӑннӑ ҫулсенчех ӑна ӳнер ӑстисем пысӑка хурса хакланӑ. Ҫавна май часах вӑл чӑваш опера классики пулса тӑнӑ.
Шупашкара йӗркеленӗренпе 550 ҫул ҫитнине халалласа ҫырнӑ гимнсен конкурсне ирттерессине Чӑваш халӑх сайчӗ маларах пӗлтернӗччӗ. Пурӗ 116 заявка пулнӑ.
Хайлава каярах «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи «Открытый город» (чӑв. Уҫӑ хула) ушкӑнра халӑхпа суйларӗҫ. Тӗнче тетелӗнче сасӑлакансем 10-мӗш номерлӗ хайлава килӗштернӗ. Унӑн авторӗ — Роман Сакулин. Ҫӗнтернӗшӗн ӑна 200 пин тенкӗ парса хавхалантарӗҫ. Роман — профессилле музыкант, композитор тата аранжировщик. Унӑн хайлавне тӗнче тетелӗнчисем пысӑка хурса хакланӑ: «Чунтан хатӗрленӗ ӗҫ. Итлерӗм, пӑхрӑм, питрен йӑл кулӑ каймарӗ!))»; «Ром, юрӑ супер! Геленджик саншӑн сасӑлать!» т.ыт.те.
Юрра ҫурла уйӑхӗн 24-мӗшӗнче Шупашкарти Юрӑ уйӗнче пуҫласа шӑрантарӗҫ. Ӑна «Русское радио» ирттернӗ «ХаРРошая премия» финалисчӗсем Турецкий хорӗпе юрлӗҫ.
Свердловск облаҫӗнче чӑваш юмахӗсем тӑрӑх лартнӑ «Иван батыр» (чӑв. Иван паттӑр) мультфильм кӑтартнӑ.
Ҫурла уйӑхӗн 15-16-мӗшӗсенче асӑннӑ тӑрӑхра «Чувашская книга на Уральской земле» (чӑв. Урал ҫӗрӗ ҫинче чӑваш кӗнеки) акци–тифлотурне иртнӗ. Ӑна «Екатеринбург – Билимбай – Сысерть — Екатеринбург» маршрутпа йӗркеленӗ. Сысерть районӗнчи П.Г. Зуев ячӗллӗ культура ҫуртӗнче Чӑваш Ен хӑнисене вырӑнти тутарсен йӑлипе —чак-чакпа — кӗтсе илнӗ.
Куҫ начар куракансене наци литературипе тивӗҫтерес тата Урал тӑрӑхӗнчи халӑхсен туслӑхне ҫирӗплетес тӗллевпе ирттернӗ турнене Чӑваш Ери Халӑхсен ассамблейин канашӗн ертӳҫин ҫумӗ, Елена Светлая ҫыравҫӑ; Куҫсӑррисен Пӗтӗм Раҫҫейри обществин пайташӗ, «Вокал» номинацире пӗтӗм ҫӗршыври тата тӗнчреи конукрссенче лауреат ятне тивӗҫнӗ Галина Никитина; Л.Н. Толстой ячӗллӗ республикӑри ятарлӑ вулавӑшӑн пай заведующийӗ Галина Афанасьева хутшӑннӑ.
Мероприятие «Иван батыр» мультфильм кӑтартнипе (тифлокомментаторӗ — Мария Белькова) вӗҫленӗ.
Чӗмпӗр хулине тӗрӗк ушкӑнне кӗрекен чӗлхесене тӗпчекен Синджаро Казама унти чӑвашсемпе тӗл пулма килсе ҫитнӗ. Токиори университет профессорне Чӑваш наци конгресӗн вице-президенчӗсем Олег Мустаевпа Тимӗр Хуначи кӗтсе илнӗ. Чӑваш халӑх сайтне Олег Мустаев пӗлтернӗ тӑрӑх, хӑнана вӗсем яраплансен портӗнче кӗтсе илнӗ.
Яппун профессорӗ Чӗмпӗре ҫитнӗ-ҫитмен Иван Яковлев патриарха пуҫ тайма кӑмӑл тунӑ.
Сӑмах май ҫакна та палӑртмалла: 2016 ҫулхи авӑн уйӑхӗнче Синджиро Казама Шупашкара, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университетне, килнӗ. Ун чухне профессор чӑваш диалекчӗсемпе те кӑсӑкланнӑ. Тӗрлӗ халӑх диалектне пухса профессор словарь кӑларасшӑннине пӗлтернӗ.
Хӑнана ЧПУн вырӑс тата чӑваш филологийӗпе журналистика факультетӗнче вӗренекен Анна Ижетникова пулӑшнӑ. Вӑл профессор ыйтнӑ 150 сӑмаха тури чӑвашсен диалекчӗпе куҫарса панӑ тата чӑвашла сӑмах ҫаврӑнӑшӗсене диктофон ҫине ҫырса илнӗ.
+2.3 °C