Шупашкарта ҫывӑх вӑхӑтра харӑсах икӗ культура ҫуртне юсаса ҫӗнетме палӑртаҫҫӗ. Тулаш тата шалаш енчен илемлетнипе пӗрлех вӗсене пысӑклатӗҫ.
Республикӑн тӗп хулин архитектурӑпа хула тӑвӑм управленийӗ культура учрежденийӗсене сармалли проектсене пӑхса тухса «Салают» тата Хусанкай ячӗллӗ культура ҫурчӗсене пысӑклатма йышӑннӑ. «Салют» калӑпӑшӗ 3 800 тӑваткал метр чухлӗ сарӑлӗ. Хусанкай ячӗллин — 5300 тӑваткал метр.
Хусанкай ячӗллӗ культура ҫуртне картиш еннелле пысӑклатӗҫ. Ҫак тӗллевпе ун ҫумне виҫӗ хутлӑ хушма ҫурт хӑпартса лартӗҫ. Ҫӗнӗ лаптӑка хореографи пӳлӗмӗсене тата унта ӗҫлекенсене ӗҫ пӳлӗмӗсем туса пама шухӑшлаҫҫӗ иккен. Курав залӗн калӑпӑшӗ те сарӑлӗ те ним мар пин ҫынна вырнаҫтарма май килӗ. «Салюта» вара урам енчен пысӑклатмалла. Унта та курав залӗ пин ҫын таран вырнаҫмалӑх сарӑлӗ. Унсӑр пуҫне ӑна ҫак культура учрежденине тӑватӑ хутлӑ тӑвӗҫ.
Сӑмах май, Трактор тӑвакансен культура керменӗ юсав списокне кӗмен курӑнать. Унта Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ хӗсӗнсе ӗҫлет.
Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ ачасен театр студине йӗркелесси пирки хӑй вӑхӑтӗнче эпир хыпарланӑччӗ. Ҫапла ирттерме театр ушкӑнӗсен «АВАНсцена» конкурсне ирттернӗ хыҫҫӑн Иосиф Дмитриев режиссер шут тытнӑ иккен.
Ача-пӑча театр студийӗ асӑннӑ театрта иртнӗ ӗмӗрӗн 70-мӗш ҫулӗсенче пулнӑ-ха, кайран ӑна Шупашкарти музыка училищи ҫумӗнче йӗркеленӗ. 1999 ҫулта ҫамрӑксен театрӗ каллех студи уҫнӑ.
Пӗчӗккисен ушкӑнне Чӑваш Республикин халӑх артистки Светлана Савельева, аслисенне Иосиф Дмитриев-Трер ертсе пыраҫҫӗ. Студине пурӗ 25 ача ҫӳрет иккен. Театр ӑсталӑхне вӗсене тӳлевсӗр хӑнӑхтараҫҫӗ.
Раштавӑн 22-мӗшӗнче пӗчӗк артистсем спектакльсем лартнӑ: кӗҫӗннисем — Ҫӗнӗ ҫул умӗнхи курав, аслӑраххисем — Корней Чуковский «Муха-цокотуха» юмаха.
Сӑнсем (30)
Чылай вӑхӑт юсавра пулнӑ хыҫҫӑн Чӑваш патшалӑх пукане театрӗ пысӑк зала уҫма хатӗрленет. Кун пирки республикӑн Культура министерстви пӗлтерет.
Театра юсама 2012 ҫулта 8 миллион тенкӗ уйӑрса панӑ. Ҫав укҫана ӑшӑтмалли тытӑма, канализаци, шыв пӑрӑхӗсене, ҫивиттие ылмаштарма янӑ. Кӑҫал та юсав ӗҫӗсем малалла пынӑ май пысӑк зала юсаса пӗтернӗ. Ҫак тӗллевпе хыснаран 10 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. «Кӗмӗл» курав залне те пысӑклатма май панӑ.
Ҫапах та театра пӗтӗмӗшле ҫӗнетсе пӗтермен-ха — ӑна ҫитес ҫул та юсӗҫ. Ҫак тӗллевпе Чӑваш Ен хыснинче 2014 ҫул валли тепӗр 10 миллион тенкӗ пӑхса хӑварнӑ. Апла пулин те вӑл тупра та ҫитмест. Мӗнпур ӗҫе тӗплӗн пурнӑҫлама 32 миллион тенкӗ кирлӗ иккен.
Тӳррипе, Нарспи кӑна мар. "Айтарти" Пинерпи, "Хумсем ҫырана ҫапаҫҫӗ"-ри Улине, "Хӳхӗм хӗрӗн хӳхлевӗнчи" Эрнепи тата ытти рольсем. Кунсӑр пуҫне вырӑс классикӗсен мӗн чухлӗ хайлавӗнчи миҫе тӗп сӑнара калӑпламан-ши? Чӑваш театрӗн сцени ҫинче Нарспие нумай артист вылянӑ, анчах Нина Григорьева пекки пулманнине палӑртрӗ паян театрӑн илемлӗх ертӳҫи Валерий Яковлев. Тата вӑл кассӑна пырса "Паян Григорьева вылять-и?" - тесе ҫынсем ыйтнине, вӑл мар тӑк ҫаврӑнса кайнине аса илчӗ. "Сӗртӗнсе кӑна пӑхам-ха", - текенсем те пулнӑ иккен куракансем хушшинче халӑх юратнӑ артистка пирки. Е тата тупса илме ҫук вӑхӑтра Нина Григорьевӑна пӗр куракан Ӗренпур тутӑрне парнеленине аса илчӗ вӑл. Ҫак аса илӳсен авӑрне Валерий Яковлев Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче Раҫҫей тата Чӑваш Республикин халӑх артисткин Нина Григорьевӑн пултарулӑх каҫӗ иртнӗ вӑхӑтра путрӗ.
Нина Григорьева 1938 ҫулхи раштавӑн 7-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ районӗнчи Чиричкасси ялӗнче ҫуралнӑ. 23-ре чухне вӑл Мускаври А.В. Луначарский ячӗллӗ театр институтне вӗренсе пӗтернӗ, К.
Театрсен хӑйсен кун-ҫулӗ,
Хӑй пурнӑҫпе вӑл пурӑнать.
Ялан малти ретре вӑл пулӗ,
Ялан пурнӑҫа вӑл ҫутатать.
Артист — театрӑн пӗр пӗрчи вӑл,
Анчах та унсӑр ним те ҫук.
Артист — хӗвел, вӑлах ҫут ҫӑлтӑр,
Вӑл ҫутатать хӑй ҫуннӑ чух!
Раштавӑн 7-мӗшӗнче Орининти информаципе культура центрӗнче халӑх йышлӑ пухӑнчӗ. Кунта паян пурте пӗлекен, халӑх юратакан Оринин халӑх театрӗ 95 ҫулхи юбилейне паллӑ турӗ.
Хӑйӗн тахҫанхи йӑли-йӗркипе Оринин — чӑннипех те театр сали. Оринин халӑх театрӗ ял историйӗнче темӗнле уйрӑм, пысӑк вырӑн йышӑнса тӑрать. Ӗлӗкех, кино та, телевизор та пулман чухнех этемлӗх театр енне туртӑннӑ. Мӗншӗн тесен театр — илӗртӳ тӗнчи, театр — туйӑмлӑх тӗнчи, театр — асамлӑх тӗнчи. Шекспир каланӑ сӑмахсене аса илсе «Оринин ялӗ вӑл хӑй театр» тесе калас килет. Чӑн та, Оринин ялӗнче театр ӗҫне хутшӑнман ҫынна тупма та йывӑр. Театр чапӗ вара тахҫанах тӑван Муркаш районӗнчен тухса пӗтӗм Чӑваш Республикипех сарӑлнӑ.
Паян Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче «Чӗрӗ сӑмах» спектакль премьери иртнӗ. Шел те, вӑхӑт хӗсӗккипе ҫитме май килмерӗ. Унта пулса курнисем вара премьера кӑмӑла кайнине палӑртрӗҫ.
Пьеса авторӗ тата режиссёрӗ — тӗлӗнмелле пултаруллӑ та ӑслӑ-тӑнлӑ чӑваш Иосиф Дмитриев (Трер). Музыкӑпа поэтика ревю ҫирӗммӗш ӗмӗрти поэзин классикӗсен — Ҫеҫпӗл Мишшин, Петӗр Хусанкайӑн, Митта Ваҫлейӗн тата Геннадий Айхин — хайлавӗсенчен никӗсленнӗ. Вилӗмсӗр поэтсен сӑнарне туртса кӑларма пултаракан роле кама выляттарасси пирки Иосиф Трер пуҫ ватнине хам та ас тӑватӑп-ха. Кун пирки вӑл пӗр калаҫура палӑртнӑччӗ. Ҫапла вара Поэт рольне Сергей Никитина шанса панӑ. Спектакле Чӑваш патшалӑх культурӑпа ӳнер институчӗн вӗренекенӗсене те явӑҫтарнӑ. Премьерӑна Чӑваш Республикин Элтеперӗн гранчӗпе лартнӑ. Ӑна СССР халӑх артисткин пултарулӑхне тата Ҫамрӑксен театрӗ кӑҫалхи ҫуркунне сакӑр теҫетке ҫул тултарнине халалланӑ.
«Шӑплӑхра сасӑ илтӗнет.
Ӗнер Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче премьера пулнӑ. Хальхинче Арсений Тарасовӑн «Мунча кунне» лартнӑ. Тӳрех каласа хӑварам — тӗрлӗ сӑлтава пула ӗнер ҫитсе курайманнисем паян кайма пултараҫҫӗ: репертуара ӑна икӗ кун умлӑ-хыҫлӑ кӗртнӗ.
Асӑннӑ театрпа унӑн кураканӗсемшӗн асӑннӑ автор ячӗ ҫӗнӗ мар. Пытармасӑр каласан, Арсений Тарасов писатель-журналистӑн пьеси тӑрӑх лартнӑ «Инҫет телей ҫути» драмӑна кайса курнӑ хыҫҫӑн 11 ҫулти ывӑлӑм чӑваш театрне юратса пӑрахнӑччӗ те ҫавӑнтанпа пӗр спектакле сиктерми пулнӑччӗ. Сӑмах май, 2003 ҫулта «Инҫет телей ҫути» Раҫҫей Федерацийӗн литературӑпа ӳнер енӗпе патшалӑх премине тивӗҫнӗччӗ. Шел те, тӗлӗнмелле тарӑн шухӑшлӑ ҫав спектакль паян — репертуартан кӑларнисен шутӗнче (нимӗн те тӑваймӑн, 2001 ҫулта лартнӑскерӗн театрти ӗмӗрӗ иртнӗ пуль ҫав ӗнтӗ…) Каярах Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ Арсений Тарасовпа Ольга Туркай ҫырнӑ «Вӗҫсе иртеҫҫӗ кайӑксем» спектакле, 2009 ҫулта авторӑн тата тепӗр хайлавӗ тӑрӑх «Салтак шӑпи» спектакле лартрӗ.
Хальхи те драма.
Театр ӗҫӗ пирки калаҫнӑ чух эпӗ, паллах, специалист пек хаклама пултараймастӑп — ун валли ман ятарлӑ пӗлӳ ҫук-ҫке. Анчах куракан евӗр хаклама ирӗк пур-тӑр. Ку вӑл Пукане театрӗн Сургут тӑрӑхӗнче иртнӗ гастролӗ пирки пӗлтерес умӗнхи хӑйне евӗр ум сӑмах вырӑнне тейӗпӗр ӗнтӗ. Тепӗр умсӑмах та пултӑр-ха эппин. Шел те, пукане театрне ятарласа хӑҫан кайнине те манма ӗлкӗрнӗ эпӗ. Анчах хӑш-пӗр уявра вӗсем вылянине курма май килет те унти артистсемпе режиссерсен пултарулӑхӗ пирки иккӗленӳ ҫук. Ӗҫе чунпа тунӑн туйӑнаҫҫӗ мана унта. Е юратса темеллеччӗ-ши?..
Ҫак кунсенче чӑваш пуканисен инҫе ҫӗрти гастролӗ вӗҫленнӗ. Сургут тӑрӑхӗнче артистсем 10 спектакль кӑтартнӑ. Унти ыркӑмӑллӑх фончӗ тата ачасен реабилитаци центрӗ пулӑшнипе сусӑр ачасем валли тӳлевсӗр спектакльсем лартса панӑ. Кашни спектакле Сургут хулипе вӑл тӑрӑхри куракансем ура ҫине тӑрса тӑвӑллӑн алӑ ҫупса йышӑннӑ. Вӑл енчи артистсем вара иртнӗ уйӑхӑн 11–16-мӗшӗсенче Шупашкарта гастрольпе пулнӑччӗ.
Сӑнсем (7)
Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче шӑматкун тата тепӗр премьера лартрӗҫ. Вырӑс классикине сцена ҫине лартма театр Раҫҫей Культура министерствин 300 пин тенкӗ укҫине выляса илни пирки маларах эпир пӗлтернӗччӗ.
Тупрана театр «Лир патша» тата «Кураж инкепе унӑн ачисем» хайлавсене лартма уйӑрнӑ. Вӗсенчен пӗри, «Лир патша» ҫамрӑксен театрӗнче кӑҫалхи ҫӗнӗ сезона уҫрӗ. Ик кун каялла «Кураж инкепе унӑн ачисене» куракан патне ҫитерчӗҫ. Ҫирӗп кӑмӑллӑ хӗрарӑм рольне Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисткине Ирина Архипована шанса панӑ. «Пурнӑҫра вӑйлӑ хӗрарӑм тесе шутламастӑп эп хама. Ытла та ҫепӗҫ кӑмӑллӑ, ытлашши чунлӑ хӗрарӑм эпӗ тесе шухӑшлатӑп. Кураж инке вара – вӑйлӑ хӗрарӑм. Унӑн кашни утӑмӗ — шутласа тунӑ утӑм. Вӑл ачисемпе те ахальтен кӑна уйрӑлмасть», — тет актриса.
Премьера 30 ҫул пынӑ вӑрҫӑ ҫинчен. Юрӗ, содержание каласа памӑпӑр. Хӑвӑр кайса курса хаклӑр.
Тӑван халӑхӑмӑрӑн ламран лама куҫса пыракан йӑли-йӗркине, кӑмӑл-сипет пуянлӑхне капашсӑр хаклакан мӗнпур ҫыншӑн пысӑк уяв пулчӗ тенине ӳстерсе каланӑн йышӑнмасса шанатӑп. Ара ӗнер СССР халӑх артистки Вера Кузьмина 90 ҫулхи юбилейне палӑртрӗ-ҫке.
Пӗр шутласан, тӑхӑр теҫетке ҫула кам ҫитнине пӗлмесен тем тӗлӗнмелли ҫук та пек туйӑнӗ. Калӑн, юбилей. Калӑн, 90 ҫул. Турра шӗкӗр, ҫав ҫула ҫитекенсем ҫук мар-ха. Анчах ӗнерхи юбилей хӑватлӑран та хӑватлӑ, мухтавлӑран та мухтавлӑ, пысӑкран та пысӑк ҫыннӑн — СССР халӑх артисткин Вера Кузьминан пулчӗ-ҫке. Календарьпе пӑхсан унӑн ҫуралнӑ кунӗ чӳк уйӑхӗн 16-мӗшне тивет. Тӑван, Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗн сцени ҫинче, юбилей каҫне ӗнер, чӳкӗн 23-мӗшӗнче, ирттерчӗҫ.
Этем тени хӑй пурнӑҫне тӗрлӗрен пурӑнса ирттерет. Ҫук, ҫакна эпӗ начар тесшӗн мар-ха. Ачамӑрсемпе тӑванӑмӑрсен асӗнче ятӑмӑра хӑварни те паха. Ҫапах та тепӗр ҫын, тен, ҫак тӗнчери эпир ӑнланма пултарайман хӑват пил панипе-ши, кун-ҫулне ытти пин-пин ҫынтан расна ирттерет. Халӑхшӑн тейӗттӗм те, анчах теприсем кӑна сӑмах илемӗшӗн калани вырӑнне хурса йышӑнасран шикленетӗп.
+23.3 °C