Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче паян, акан 18-мӗшӗнче, «Чӑваш халӑхӗпе чӗлхемӗре упраса хӑварас тесен мӗн тумалла?» ҫавра сӗтел иртрӗ. Унта институтра вӑй хуракан ӑсчахсемсӗр пуҫне МИХ ӗҫченӗсем, ытти хастар ҫынсем хутшӑнчӗҫ. Тухса калаҫакансен йышӗнче Алос и Фонт Эктор, Александр Васильевич Блинов, Геннадий Анатольевич Дегтярёв, Александр Валерьянович Кузнецов, Николай Иванович Егоров пулчӗҫ.
Калаҫӑва пӗтӗмлетнӗ май ҫак сӗнӳсене палӑртас килет:
◇ чӑваш чӗлхине аталантарма чӗлхеҫӗсене кӑна мар, ытти отрасльсенче ӗҫлекенсене те явӑҫтармалла;
◇ патшалӑх тытӑмӗнче чӗлхе политикипе ӗҫлекен пай йӗркелемелле;
◇ чӗлхене хӳтӗлес тӗлӗшпе граждан обществине ӗҫлеттерме тӑрӑшмалла, унпа тӑтӑш ҫыхӑну тытмалла;
◇ чӗлхеҫӗсене хатӗрленӗ ӗҫре паянхи студентсене ытти аслӑ вӗренӳ заведенийӗсене те унти опытпа паллашма яма тӑрӑшмалла;
◇ ачана чӑвашла вӗрентесси кашнин тивӗҫӗ пулмалла («ӑнланать» тенипе ҫырлахмалла мар);
◇ чӑваш чӗлхине документлас ӗҫе хутшӑнтармалла;
◇ чӑваш чӗлхине хӳтӗлес тӗлӗшпе ирттерекен ҫавра сӗтелсене ҫулталӑкне пӗрре мар, сахалтан та тӑватӑ хут йӗркелемелле;
◇ тата ытти тӗрлӗ сӗнӳсем.
Акан 18-мӗшӗнче Чӑваш халӑх сайчӗпе «Хавал» пӗрлешӳ Чӑвашла терминсем ӑсталама хатӗрленӗ сайтӑн хӑтлавне ирттереҫҫӗ! Эпир чӑваш чӗлхипе тачӑ ӗҫлекен пур ҫынна та йыхравлатпӑр — ӑсчахсене, студентсене, хаҫатҫӑсене тата терминологипе кӑсӑкланакан ыттисене те. Хӑтлав гуманитари институчӗн Ӑслӑлах канашӗн пӳлӗмӗнче иртӗ.
Ҫак кун маларах ҫав пӳлӗмрех Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ Чӑваш чӗлхи кунне халалласа тӑй те «Чӑваш халӑхӗпе чӗлхемӗре упраса хӑварас тесен мӗн тумалла?» ятлӑ ҫавра сӗтел ирттерет. Вӑл 10 сехетре пуҫланӗ, вӗҫленсен пирӗн хӑтлав иртӗ.
Ҫавра сӗтелте ҫак ыйтусене сӳтсе явӗҫ: чӑваш тӗнчи тата паянхи лару-тӑру; чӑваш чӗлхипе культури аталанӑвӗн стратегийӗ; чӑваш чӗлхине документлас ӗҫ; хальхи хаҫат-журнал чӗлхи; чӑваш чӗлхипе анлӑрах усӑ курасси; чӑвашла терминсем тӑвас ӗҫ; электронлӑ кӑларӑмсем хатӗрлесси тата ытти те.
Унсӑр пуҫне вӑл кунах, апата каяс умӗн, «Хавал» пӗрлешӳ тӑрӑшнипе тухнӑ «Пин те пӗр сӑмах» ӳкерчӗклӗ сӑмах кӗнекин хӑтлавӗ иртӗ — сирӗн ӑна туянма, унпа тӗплӗнрех паллашма май пулӗ.
Кӑрлачӑн 24-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче Лидия Филипповӑн «Ылханлӑ хура ҫӗмӗрт» кӗнекен хӑтлавӗ иртӗ, пуҫламӑшӗ 15 сехетре.
Лидия Филипповӑн ҫӗнӗ кӗнеки — хальхи ҫамрӑксем ҫинчен. Мӗнлерех вӗсем? Ура ҫинче ҫирӗп тӑма хӑнӑхнӑскерсем, аслисен сӑмахне хӑлхана чикме юратманскерсем. Ҫав вӑхӑтрах йӑнӑш ҫине йӑнӑш туса инкек-синкек час-часах кураҫҫӗ вӗсем. Чылай чухне ултавпа сутӑнчӑклӑх та вӗсемпе юнашар ҫӳрет.
Пӗр пинлӗ тиражпа Чӑваш кӗнеке издательствинче тухнӑ кӗнекере шӑп та лӑп ҫавӑн пек лару-тӑрусене ҫутатса панӑ та ӗнтӗ. Хальхи чӑваш литературипе кӑсӑкланатӑр пулсан — хӑтлава пыма чӗнетпӗр!
Раштавӑн 19-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх филармони залӗнче «Ай юрлар-и» курмаюрӑсен хӑтлавӗ иртет. Кунашкал хӑтлав пӗрремӗш хут Шупашкарта чӳкӗн 15-мӗшӗнче иртнӗччӗ. «САЛАМ» студи «Тӑвансемӗр пӗрле чухне, ай, юрлар-и юррине» ятпа 100 чӑваш халӑх юррине ӳкерме палӑртнӑ. Ҫитес хӑтлавра паллӑ чӑваш юрӑҫисем хӑйсен 25 курмаюррипе паллаштарӗҫ. Ҫавӑнпа пӗрлех концертра иккӗмӗш диска кӗрекен юрӑсем те янӑрӗҫ.
Чӳкӗн 15-мӗшӗнче «Салам» студи «Тӑвансемӗр, пӗрле чухне, ай юрлар-и юррине» ҫӗнӗ курмаюрӑсен дискӗ тухнӑ ятпа хӑтлава чӗнет, вӑл Чӑваш патшалӑх филармонийӗнче иртӗ. Пуҫламӑшӗ 18 сехет ҫурӑра.
Ку диск — пысӑк проектӑн пӗр пайӗ ҫеҫ. «Салам» студи 4 ҫул хушшинче 100 юрӑн клипне ӳкересшӗн, вӗсене халӑх патне ҫитересшӗн. «Тӑвансемӗр, пӗрле чухне, ай юрлар-и юррине» дискра пурӗ 25 юрӑ вырнаҫнӑ — кашни ҫул ҫапла май студи 25-шер курмаюрӑ кӑларасшӑн. Ку ӗҫе вӗсем пӗччен мар, йышпа тӑваҫҫӗ — проекта чылай режиссер хутшӑнма тӗв тунӑ.
Филармонири хӑтлавра эсир ҫак дискри юрӑсемпе паллашма пултаратӑр. Куракансем умӗнче концертпа «Шуҫӑм» ансамбль, Куславкка районӗнчи (Хурамал) «Эткер» ушкӑн, «Кӑмӑл» фольклор ансамблӗ хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштарӗҫ. Ҫавӑн пекех ҫак концерта ытти юрӑҫсем те хутшӑнӗҫ: Василий Раймов, Валентина Михайловӑпа Вячеслав Александров, Владимир Чекушкин, Тамара Гурьева, Иван Христофоров, Сергей Кувшинов, Типшӗм Сашук, Августа Уляндина, Нинӑпа Анатолий Еграшкинсем (Чӗмпӗр облаҫӗ), Надежда Заводскова, Малинасем, Иосиф Дмитриев, Тая Смирнова, Альбина Пӑрчӑкан, Андрей Шадриковпа Пётр Ермолаев, Светлана Савельева, Ольга Осипова, Аня Егорова, Людмила Семёнова, Лариса Васильева.
| АКА | 24 |
Акан 26-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче Чӑваш чӗлхи кунне халалласа «Тӑван чӗлхен кун-ҫул хевти» ятпа ҫавра сӗтел иртет. Унта чӑваш халӑхӗн чӗлхипе культурине упраса аталантарассипе ҫыхӑннӑ ҫивӗч ыйтусене сӳтсе явма палӑртнӑ. Ҫавра сӗтеле йӗркелекенсем (Патшалӑх Канашӗн социаллӑ политика тата национальноҫсен ыйтӑвӗсен комитечӗ, вӗренӳ тата ҫамрӑксен политикин министерстви, культура, национальноҫсен ӗҫӗсен, информаци политикипе архив ӗҫӗн министерстви, ЧПГӐИ) тӗп вырӑнта ӗҫлӗ калаҫу, уҫӑмлӑ та мал курӑмлӑ сӗнӳсем пуласса шанаҫҫӗ.
Ҫавра сӗтел умӗн нумай томлӑ «Чӑваш чӗлхин ӑнлантаруллӑ сӑмах кӗнекин» тин ҫеҫ тухнӑ I томӗн хӑтлавӗ пулать.
Сире институтӑн вулав залӗнче 10 сехетре кӗтеҫҫӗ!
| НАР | 07 |
Ҫак кунсенче Хӗрлӗ Чутай вулавӑшӗнче Галина Зотова ҫырнӑ «Штанашский край. Краткая энциклопедия Штанашского сельского поселения» кӗнеке хӑтлавӗ иртрӗ.
Пухӑннисем автор кун-ҫулне сӑнлакан презентаципе паллашрӗҫ. Галина Зотова шкулта акӑлчан чӗлхи вӗрентет, пушӑ вӑхӑтра халап-юмах хайлать, шкул ачисене пултарулӑх ӑмӑртӑвӗсене явӑҫтарать. Вӑл 2008-мӗш ҫултанпа писательсен Союзӗн пайташӗ, нумаях пулмасть ӑна республикӑри чӑваш халӑх ӑсчахӗсем хӑйсен ретне йышӑннӑ. Галина Зотова — «Хатӗр пул» журналӑн 2006 ҫулхи Марфа Трубина ячӗллӗ преми лауреачӗ.
Кӗнеке авторӗ ун пирки каласа пачӗ: «Штанаш салин кун-ҫулӗ питех те интереслӗ, кӗнекере ку тӑрӑхра ҫуралса ӳснӗ 8 ӑсчах, вун-вун ҫар ҫыннин пултарулӑхӗ, орден-медаль илме тивӗҫ пулнӑ 180 ҫын пирки каласа кӑтартнӑ. Ял, шкул, колхоз, пульница, чиркӳ историйӗсемпе, ку тӑрӑхри паллӑ вырӑнсемпе паллаштарнӑ». Вӑл ҫавӑн пекех вулавӑшҫӑсене Николай Плотников пухса хатӗрленӗ «Асамлӑх ҫулӗ» (2010) тата «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса» (2011) кӗнекесем пирки те сӑмах хушрӗ, чӑваш халӑх сайчӗ ирттерекен ӑмӑртусене хастар хутшӑнма чӗнсе каларӗ, вулавӑша асӑнмалӑх икӗ кӗнекине те парнелерӗ.
Ҫак кунсенче Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Штанашри шкулта Галина Зотова пухса хатӗрленӗ «Штанашский край Краткая энциклопедия Штанашского сельского поселения» кӗнеке хӑтлавӗ иртрӗ.
Зотова Галина Вячеславовна ҫак шкулта 1980 ҫултанпа акӑлчан чӗлхи вӗрентет. Раштавӑн 17-мӗшӗнче Илья Николаевич Ульянов шкула тӗрӗслеме килнӗренпе 140 ҫул ҫитет, тата ҫак кунсенче Галина Вячеславовна хӑйӗн 55 ҫулхи юбилейне паллӑ турӗ. Шӑпах хӑй ҫуралнӑ кун тӗлне авторӑн ҫӗнӗ кӗнеки кун ҫути курчӗ.
Юбиляра саламлама унӑн Етӗрне районӗнчи ентешӗсем — Пӗрҫирлан шкулӗнчи вӗрентекенсенчен тӑракан «Илем» ансамбль (ертӳҫи Иван Любимов композитор), Кӑкшӑм ял администраци пуҫлӑхӗ, пӗрле вӗреннӗ Константин Михайлов, тӑванӗсем Ирина, Валентина тата Людмила учительсем, Штанаш ял администрацинче вӑй хуракансем килнӗ. Уява Штанаш шкул директорӗ В.Н. Парикова уҫрӗ, Галина Вячеславовнӑн кун-ҫулӗпе паллаштарчӗ. Вӗренекенсем Галина Вячеславовнӑна халалласа презентаци хатӗрленӗ. Персирлан шкулӗн пуҫламӑш класс вӗрентекенӗ Ирина Вячеславовна Григорьева уява ертсе пычӗ.
Шӑматкун, раштавӑн 3-мӗшӗнче, Шупашкарти Чӑваш Республикин наци библиотекинче пирӗн пӗрлӗх пухса кӑларнӑ «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса» кӗнекен хӑтлавӗ иртрӗ.
Кӗнекене 2010 ҫулта ирттернӗ «Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса...» интернетри литература ӑмӑртӑвне хутшӑннӑ хайлавсем кӗнӗ. Ҫак конкурссен тӗллевӗ — яш-кӗрӗмӗн литература пултарулӑхне аталантарасси, ҫут ҫанталӑкри тата кулленхи пурнӑҫри пулӑмсене илемлӗ ҫырулӑх мелӗпе уҫса пама хӑнӑхтарасси.
11 сехетре пуҫланнӑ мероприятие шкул ачисемпе вӗрентекенсем Республикӑн тӗрлӗ районӗсенчен самаях пухӑнчӗҫ. Кӗнеке пирки ӑна пухса кӑларакан Николай Плотников, ачасене ӳкерчӗксем ӑсталас ӗҫе явӑҫтаракан Станислав Юхтар ӳнерҫӗ, текстсенчи йӑнӑшсене тӳрлетнӗ Алина Сосаева каласа пачӗҫ, хӑйсен шухӑшӗсене пӗлтерчӗҫ. Кӗнекене кӗнӗ ӳкерчӗксемпе вара кунтах паллашма май пурччӗ — ятарлӑ курав ӗҫлерӗ.
«Урхамахсем тӑраҫ тапӑртатса» кӗнеке хӑтлавне ҫавӑн пекех чӑваш халӑх ҫыравҫи Юхма Мишши те килнӗччӗ — вӑл ачасене чӑваш чӗлхине юратма, тӑрӑшса вӗренме сунчӗ. Юрӑпа вара пухӑннӑ халӑха Альбина Пӑрчӑкан савӑнтарчӗ.
Сӑнсем (40)
Тунтикун, юпан 31-мӗш кунӗнче, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче «Художник Анатолий Миттов. Дорога в гору» (чӑв. Анатолий Миттов ӳнерҫӗ. Тӑвалла ҫул) кӗнеке хӑтлавӗ иртӗ. Пуҫламӑшӗ 14 сехетре.
Ку кӑларӑм (208 стр.) паллӑ чӑваш ӳнерҫин пурнӑҫне тата унӑн пултарулӑхне сӑнласа кӑтартать. Статьясенче эсир хальхи куҫпа пӑхса унӑн ӗҫӗсене ҫыракансем епле хак панипе паллашайратӑр. Кӗнеке ӳкерчӗксемпе те пуян. Хӑшне-пӗрне пӗрремӗш хут пичетленӗ.
Анатолий Миттов — чӑвашсен паллӑ ӳнерҫи. 1932 ҫулхи раштавӑн 13-мӗшӗнче (тепӗр ҫул 80 ҫулхи юбилейне паллӑ тӑвӗҫ) Канаш районӗнчи Сиккасси ялӗнче ҫуралнӑ. 1971 ҫулхи юпан 31-мӗшӗнче Шупашкарта вилнӗ.
1952 ҫулта Шупашкарти ӳнер училищине вӗренсе пӗтернӗ. 1961 ҫулта И. Е. Репин ячӗллӗ живопись, скульптура тата архитектура институтӗнче пӗлӗвне ӳстернӗ.
-5.7 °C