Тутарстанра чӑвашла тухса тӑракан «Сувар» хаҫат Пӗтӗм Раҫҫейри конкурсра мала тухнӑ. Пӗрремӗш вырӑнах мар пулин те виҫҫӗмӗш йышӑнни те — пысӑк ҫитӗнӳ.

«Нумай енлӗ Раҫҫей» пӗтӗм Раҫҫейри конкурса 35 регион 750 ӗҫ тӑратнӑ. Вӗсем, Хусанти телерадиокомпани пӗлтернӗ евӗр, Раҫҫей пекех тӗрлӗ енлӗ пулнӑ.

Ҫак кунсенче Пӗтӗм ҫӗршыври ҫав конкурс ҫӗнтерӳҫисене савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура саламланӑ. Ҫӗнтерӳҫӗ шутне Тутарстанра чӑвашла тухса тӑракан «Сувар» хаҫат та кӗрейнӗ. Сӑмах май каласан, пӗрремӗш парнене «Пирӗн кил — Тутарстан» журнал тивӗҫнӗ. Федераци конкурсӗн Гран-прийӗ Курска ӑсаннӑ. Унӑн хуҫи — унти «Раҫҫей туризмӗ» информаци порталӗ. Чӑвашла хаҫат та сумлӑ конкурсра палӑрнипе пичет кӑларӑмне вулакансем те, ӑна кун ҫути кӑтартакансем те хӑпартланма тивӗҫ.

Чӑваш Енри 12 шырав отрячӗ «Чӗре астӑвӑмӗ» республика фестивальне хутшӑннӑ. Ҫамрӑксем виҫӗ кунра шырав методикине тӗпченӗ, туризмпа паллашнӑ. Ҫавӑн пекех пӗрремӗш медпулӑшу пама вӗреннӗ, тӗрлӗ конкурса хутшӑнса хӑйсен вӑйне тӗрӗсленӗ.

Акӑ Евгений Шумилов вӑрҫӑра вилнӗ салтаксен ӳтне шырас ӗҫе чылай ҫул хутшӑнать. Вӗсем вӗсен шӑмми-шаккине тупса ҫӗнӗрен, ҫынла, пытараҫҫӗ. Кӑҫал «Астӑвӑм вахти» акцие хутшӑннисем Смоленск облаҫӗнче пулнӑ.

Кӑҫал унта 316 салтакӑн ӳтне тупнӑ. Вӗсенчен 308-шне вӗсем тӑванлӑх вилтӑприне хӑйсем антарнӑ. Ку ӗҫ пӗрре те ансат мар. Шырав вырӑнӗсенчен вӗсем музейсем валли экспонатсем илсе килеҫҫӗ.

«Чӗре астӑвӑмӗ» республика фестивалӗ ҫамрӑксем ҫар археологине мӗнле пӗлнине тӗрӗслеме май парать. Халӗ вӗсем ҫитес ҫул экспедицие ӑҫта каяссине палӑртнӑ. Тверь облаҫне ҫитӗҫ вӗсем. Унта 1942 ҫулта стрелоксен 139-мӗш дивизийӗ ҫапӑҫнӑ.

Наци вулавӑшӗнче паян Пӗтӗм чӑвашсен «Асам» пӗрремӗш кинофестивалӗ уҫӑлчӗ. Зал лӑк тулли пухӑннӑран чылайӑшӗ валли вырӑн та ҫитмерӗ — вӗсем тӑрса итлерӗҫ.

Фестивале уҫнӑ май чи малтанхи сӑмаха культура министрӗн ҫумӗ Казакова Татьяна Васильевна тухса каларӗ. Вӑл ҫак кинофестивалӗн пӗлтерӗшӗ пирки чарӑнса тӑчӗ, Шупашкарта иртекен тепӗр кинофестивальпе ҫыхӑнтарчӗ. Ҫитес ҫул Раҫҫейре кино ҫулталӑкӗ пулнӑ май «Асам» кинофестиваль килес ҫулхи мероприятисене ҫул парӗ тесе хакларӗ.

Кинофестивале уҫнӑ май Чӑваш Республикинчи кинематографистсен пӗрлешӗвӗн пайташӗсене удостоверенисем пачӗҫ. Пӗрремӗш тата иккӗмӗш номерсене Иоаким Степанович Максимов-Кошкинскийпе Тани Юна парассине пӗлтерчӗҫ. Пӗрремӗшне илме Тутарстанри Теччӗ районӗнчи делегаци килнӗччӗ (паллӑ режиссёрӑн тӑванӗ те пурччӗ), иккӗмӗшне Етӗрне тӑрӑхӗнчен килнӗ элче пачӗҫ. Ҫавӑн пекех вӗсене кинофестиваль кӳлеписене те парнелерӗҫ. Иккӗшне те вырӑнсенчи музейсене вырнаҫтарма шантарчӗҫ.

«Асам» кинофестиваль уҫӑлнӑ май мероприятие килнисене икӗ фильм кӑтартрӗҫ.

Малалла...

Шӑматкун, чӳк уйӑхӗн 14-мӗшӗнче, Шупашкар хулинчи Трактор тӑвакансен культура керменӗнче шкул ачисемпе вӗрентекенсен «Шкул шӑпчӑкӗ» республика конкурсӗ иртнӗ. Конкурса йӗркелекенсем шутӗнче Чӑваш наци конгресӗпе Чӑваш Республикинчи учительсен ассоциацийӗн чӑваш чӗлхипе литератури вӗрентекенсен секцийӗ те пулнӑ.

Чӑваш халӑх юррисене юрлакансен ӑмӑртӑвне Элӗк, Патӑрьел, Вӑрнар, Йӗпреҫ, Куславкка, Канаш, Хӗрлӗ Чутай, Комсомольски, Муркаш, Елчӗк районӗсенчен, Шупашкарпа Ҫӗнӗ Шупашкар тата шкул Ҫӗpпӳ хулисенчен ачасен 11 фольклор ушкӑнӗ, 28 солист, учительсен 6 фольклор ушкӑнӗпе 9 солист хутшӑннӑ.

Солистсемпе фольклор ушкӑнӗсем чӑваш халӑхӗн хӑна, салтак, вӑйӑ, ӗҫ, лирика юррисене шӑрантарнӑ. Уяв каҫӗнче сюжетлӑ вӑйӑсемпе юрӑсем, такмаксемпе ташӑсем пӗp-пӗринпе ылмашса пынӑ.

Чӳкӗн 12-мӗшӗнче Чӑваш кӗнеке издательстви 95 ҫул тултарнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Издательство кӗнеке хыҫҫӑн кӗнеке кӑларать. Кӑшт маларах кӑна «Пӗчӗк чӳречеллӗ пӳрт» (редакторӗ — Галина Антонова, ӳнерҫи — Иван Алексеев) кӗнеке кун ҫути курнӑ.

1000 экземплярлӑ тиражпа тухнӑскерӗн авторӗ — Александр Миллин (1927–1978). Издательствӑра тӑрӑшакан Ольга Австрийская ун пирки «журналист, писатель, куҫаруҫӑ» тесе хыпарлать.

Александр Миллин Елчӗк районӗнчи Патреккел ялӗнче ҫуралса ӳснӗ. Тӗрлӗ жанрпа ҫырнӑ хайлавӗсене республикӑра тухса тӑракан хаҫат-журналта пичетленӗ. «Пӗчӗк чӳречеллӗ пӳрт» — А.Миллинӑн ачасем валли кӑларнӑ виҫҫӗмӗш кӗнеки. Малтанхисем «Вӑлта» (1979) тата «Мухтанчӑк» (2014) ятсемпе кун ҫути курнӑ.

Чӳк уйӑхӗн 11-мӗшӗнче республикӑра «Хунав» фестиваль иртнӗ. Унта ача пахчинчи шӑпӑрлансем хутшӑннӑ.

Фестивале ачасене чӑваш наци культурипе, йӑли-йӗркипе ҫывӑхрах паллаштарас, пултаруллӑ шӑпӑрлансене тупса палӑртас, хастар вӗрентекенсене пулӑшас тӗллевпе ирттернӗ.

Муркашсем унта хутшӑннӑшӑн савӑнаҫҫӗ. Районти 8-мӗш ача пахчинчи «Веселушки» театр кружокӗн ушкӑнӗ фестивальте пултарулӑхне кӑтартнӑ. Муркаш районӗн ачисем 2-мӗш вырӑнпа таврӑннӑ.

Театр кружокне Вера Макарова ертсе пырать. Унта ҫӳрекен ачасем фестивале тӑваттӑмӗш хут кӑмӑлпа хутшӑнаҫҫӗ. Ачасем вӗренӳ ҫулталӑкӗ пуҫланнӑранпа «Айван чӗрӗп», «Ҫулла ӑҫта кайнӑ-ши?», «Автанпа тилӗ» спектакльсем лартнӑ.

Вырӑс патшалӑх драма театрӗ ҫак кунсенче Иваново облаҫӗнче спектакльсем кӑтартнӑ. Шупашкара вара Кинешмари Островский ячӗллӗ драма театрӗ килнӗ.

Кӑҫал Кинешмари театр 118 ҫул тултарнӑ. Артистсем паян юлашки спектакльне кӑтартаҫҫӗ. Пӗтӗмпе вӗсем Шупашкара 5 спектакльпе килнӗ. Хӑнасем пӗрремӗш Алексей Рыбниковӑн тата Андрей Вознесенскин «Юнона и Авось» рок-оперине кӑтартнӑ.

Ку спектакле вӗсем Мускаври Маяковский ячӗллӗ театрта та кӑтартнӑ. Унтан вӗсем тӳрех Шупашкар сцени ҫине тухнӑ. Постановкӑра кӗвӗ «чӗрӗ».

Тӗлӗнмелле те, Дева Марийӑн арине Кинешмари вӑтам шкулта вӗрентекен калӑплать. Хормейстр тивӗҫне чиркӳ хорӗн регенчӗ Светлана Фокина пурнӑҫланӑ. Кӗвве рок-ушкӑн юрлать.

Рыбниковӑн кӗвви тата Вознесенскин поэзийӗ классика пулса тӑнӑ. Кинешма артисчӗсен «Юнона и Авось» спектакльне курма ҫын лӑк тулли пухӑннӑ.

Паян, чӳк уйӑхӗн 13-мӗшӗнче, Пӗтӗм тӗнчери ырӑлӑх кунӗ. Ҫак кун 1998 ҫулта Токиора Ырӑлӑхшӑн пӗтӗм тӗнчери юхӑмӑн пӗрремӗш конференцийӗ иртнӗ. Унта чылай ҫӗршыв хутшӑнма кӑмӑл тунӑ.

«Ырӑ тума йывӑр-и? Паллах, ҫук», — тесе ӑнлантарнӑ Етӗрнери ача-пӑча вулавӑшӗнче ӗҫлекенсем асӑннӑ хулари 2-мӗш вӑтам шкулта 3-мӗш «б» класра вӗренекенсемпе курнӑҫсан.

Тӗлпулӑва вӗсем виҫӗм кун йӗркеленӗ.

Ыркӑмӑллӑх урокӗнче ырӑ туни пӗр-пӗрин кӑмӑлне ҫӗклени, хавас кӑмӑл парнелени пирки калаҫнӑ. Ачасене вӗсем «ырӑ кӑмӑл» сӑмахпа ҫыхӑннӑ ваттисен сӑмахӗсене аса илме ыйтнӑ. Ӑшшӑн йӑл кулнин пӗлтерӗшне те уҫса панӑ. Унтан пурте пӗрле пулса «День рождения кота Леопольда» (чӑв. Леопольд кушакӑн ҫуралнӑ кунӗ) мультфильмри «Если добрый ты» (чӑв. Эсӗ ырӑ пулайсан) юрра аса илнӗ.

«Про Город» архивӗнчи сӑн

Ҫӗнӗ Шупашкарта пӗртен пӗр «Атӑл» кинотеатр хупӑнсан ҫынсем пӑшӑрханса ӳкнӗччӗ. Ара, кино курма ӑҫта ҫӳремелле? Шупашкара ҫӳреме меллех мар.

Халӗ Ҫӗнӗ Шупашкарта ырӑ хыпар сарӑлнӑ. Кӗҫех «Атӑл» кинотеатр ӗҫлесе каймалла-мӗн. Унӑн алӑкӗсем кӗҫех уҫӑлӗҫ. Ҫур ҫул хушшинче унта кино кӑтартма тытӑнӗҫ.

Хула администрацийӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх, кун тӗлӗшпе аукцион ирттернӗ. Унта «Атӑл» кинотеатра тара илекене палӑртнӑ. Пӗтӗмпе аукциона виҫӗ арендатор хутшӑннӑ.

Малтанах 900 пин тенкӗ палӑртнӑ. Аукцион 1260 000 тенкӗ ҫинче чарӑннӑ. Унта ҫӗнтернӗ арендатора кинотеатра уҫмашкӑн срок панӑ: ҫур ҫултан кая мар.

«Вӗри чунлӑ ҫемҫе чун» спектакльти сыпӑк

Элӗк районӗнчи Тенири пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулта вӗрентекенсем Чӑваш патшалӑх академи драма театрне И.С. Максимов-Кошкинский ҫырнӑ «Вӗри юнлӑ ҫемҫе чун» спектакле кайса курнӑ. Кун пирки вырӑнти район хаҫатӗнчех ҫырса кӑтартнӑ.

«Малтан спектакль «К.В. Иванов» ятлӑ пулнӑ. «Нарспи» поэмӑри юмӑҫ Сетнер амӑшне ывӑлӗ пирки: «Панӑ ӑна пӳлӗхҫӗ вӗри юнпа ҫемҫе чун. Пӳрнӗ ӑна пӳлӗхҫӗ кӗске ӗмӗр, йывӑр кун», — тесе каланӑ. Ҫакӑн тӑрӑх панӑ та ӗнтӗ ҫӗнӗ спектакль ятне», — ӑнлантарнӑ районти хаҫатҫӑсем.

Аса илтеретпӗр, «Вӗри чунлӑ ҫемҫе чуна» театрӑн тӗп режиссерӗ, СССР халӑх артисчӗ В.Н. Яковлев лартнӑ.

Унта «Нарспи» поэмӑн авторӗн сӑнарне Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артисчӗ Валерий Карпов калӑплать.

Спектакльти ӗҫсем 1906–1912-мӗш ҫулсенче Чӗмпӗр хулинче тата Слакпуҫ ялӗнче пулса иртеҫҫӗ.