Чӑваш Енре диспансеризаци ирттернӗ май ҫакна палӑртнӑ: республикӑра пурӑнакан кашни улттӑмӗш ҫыннӑн чир шала каяс хӑрушлӑх пур. Чӑваш Енри ҫынсен 26,4 проценчӗ ҫеҫ хӑйсене сывӑ теме пултараҫҫӗ.

ЧР Сывлӑх министерствин официаллӑ сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, кашни улттӑмӗш ҫыннӑн сывлӑхӗ иккӗмӗш ушкӑна кӗрет. Ку мӗне пӗлтерет-ха? Вӗсен чир шала каяс хӑрушлӑх пысӑк. Кашни иккӗмӗш ҫыннӑн сывлӑхӗ виҫҫӗмӗш ушкӑнри шутланать. Вӗсен шала кайнӑ чиртен сипленмелле, тухтӑр патӗнче тӗрӗсленсе тӑмалла.

Диспансеризаци витӗр тухнӑ 476 ҫынна усал шыҫҫа тӗрӗслеме янӑ. Вӗсенчен 141-шӗн диагнозӗ ҫирӗпленнӗ. Ведомство палӑртнӑ тӑрӑх, ҫынсем ытларах эндокрин тытӑмӗн чирӗсемпе аптӑраҫҫӗ. Иккӗмӗш вырӑнта — чӗрепе юн тымарӗсен чирӗсем. Виҫҫӗмӗш вырӑнта вара — хырӑмлӑхпа пыршӑлӑх чирӗсем.

Сӑмах май, ҫулталӑк пуҫланнӑранпа диспансеризацин планне 53 процент пурнӑҫланӑ. Ҫулталӑк вӗҫлениччен тепӗр 100 пин ҫынна тӗрӗслеме палӑртнӑ.

Пирӗн республикӑпа кӳршӗллӗ Чӗмпӗр хулинче инкеклӗ лару-тӑру сиксе тухнӑ. Унта 90 ҫулхи ватта шалтан питӗрсе хунӑ. Мучи хӑй тӗллӗн ҫӳрейменскер пулнӑ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫин ветеранӗ ҫитменнине 1-мӗш ушкӑн инваличӗ шутланнӑ.

Ашшӗне пӑхма хӗрӗ пынӑ та алӑка уҫайман — ӑна шалтан питӗрсе хунӑ. Аптӑранӑ хӗрарӑм ҫӑлавҫӑсенчен пулӑшу ыйтнӑ. Лешсем пусма йӑтса пырса ҫитнӗ. Унпа вӗсем иккӗмӗш хута хӑпарнӑ, балкон витӗр хваттере кӗнӗ. Старик, Турра шӗкӗр, таса-сывах пулнӑ. Вӑл хӑйӗн пӳлӗмӗнче пӗчӗк ача пек лӑпкӑн ҫывӑрнӑ.

Хваттере шалтан питӗрекенни кушак пулнӑ. Вӑрҫӑ ветеранӗн хӗрӗ ҫӑлавҫӑсене ӑнлантарнӑ тӑрӑх, ҫак янавар алӑк тӑрӑх унччен те чакалтанма юратнӑ. Ҫавӑн пек аташнӑ вӑхӑтра тимӗр сӑвӑса куҫарса янӑ курӑнать.

Муркаш пылӗ пит паха

Пыл сӑпасӗ иртнӗ эрнерех пулчӗ пулин те муркашсем ӑна савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура палӑртнине пӗлтересех килчӗ.

«Вӗлле хурчӗн ҫунатти ҫинчи сывлӑх» регионсем хушшинчи уява кӑҫалхипе муркашсем улттӑмӗш хут йӗркеленӗ. Ҫултан ҫул вӑл хитреленсе-анлӑланса та сарӑлса пырать. Пуҫласа ку проекта культурӑпа ӳнер сферинчи ҫӗнӗ проектсене пурнӑҫа кӗртме республика шайӗнче ирттерекен конкурсра ҫӗнтернӗ хыҫҫӑн тытӑннӑ.

Хальхине пысӑк шайри тӳре-шара, Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев, РФ Федераци Пухӑвӗн Федераци Канашӗн пайташӗ Вадим Николаев, чӑваш парламенчӗн депутачӗсем тата ыттисем – пырса ҫитнӗ. Вадим Николаев муркашсене пыл хурчӗ пек ӗҫчен тесе ырланӑ. Мухтаканӗсем татах пулнӑ-ха. Республикӑн муниципалитет пӗрлешӗвӗсен ӗҫ тӑвакан пуҫлӑхӗ Станислав Николаев вӗсем пирки «лартнӑ тӗллеве яланах пурнӑҫлаҫҫӗ» тесе хакланӑ. Республикӑн апат-ҫимӗҫ фончӗн ертӳҫи, вӑл муркашсен Шупашкарти ентешлӗхне ертсе пырать, Александр Федотов ентешӗсене пыл сутма Мускаври пасара кӑларма шантарнӑ.

Сӑнсем (58)

Алексей Волинпа Михаил Игнатьев

Ӗнер пирӗн республикӑна Раҫҫейӗн ҫыхӑну тата массӑллӑ коммуникацисен министрӗн ҫумӗ Алексей Волин килнӗ. Унпа Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев тата хамӑр тӑрӑхри информаци политикин тата массӑллӑ коммуникаци министрӗ Александр Иванов тӗл пулнӑ.

Федераци министрӗн ҫумӗ Чӑваш Енре цифра телекуравӗ ӗҫлеттерсе ярассипе ҫыхӑннӑ ӗҫсем епле пыни пирки калаҫнӑ май ҫулталӑк вӗҫлениччен 42 объекта хута ярассине пӗлтернӗ. Вӑл каланӑ тӑрӑх, ӗҫ графикпа килӗшӳллӗн пурнӑҫланса пырать. Ҫулталӑк вӗҫленнӗ тӗле республикӑри халӑхӑн 99 проценчӗ цифра формачӗпе 10 канала пӑхма пуҫлайӗ. «Тепӗр майлӑ каласан, яла пахалӑхлӑ телекурав ҫитет», — тенӗ федераци министрӗн ҫумӗ.

Ҫавӑн пекех А. Волин республикӑра тухакан кӗнекенсенчен ҫурри чӑвашла тухнине пӗлнӗ хыҫҫӑн кӑмӑллӑ пулнине палӑртнӑ. Ун шучӗпе ҫакӑ республикӑра «чӗлхе йӑлине упраса хӑварнине, продукцие вара ыйтнине» кӑтартать.

Хисепе тивӗҫнӗ Лидия Филиппова

Ҫак канмалли кун Шупашкар хӑйӗн черетлӗ ҫуралнӑ кунне анлӑн уявласа ирттерчӗ. Уявпа ҫыхӑннӑ мероприятисем вырсарникунчченех пуҫланчӗҫ. Ун тӗлне республикӑн тӗп хули «Общество хисепӗ» конкурса ирттерессине те йӑлана кӗртсе янӑ. Кӑҫал ӑна ҫиччӗмӗш хут йӗркеленӗ.

Унта тӗп хулана аталантарас тесе тӑрӑшакан хастарсене палӑртаҫҫӗ. Кӑҫалхи конкурсра пурӗ 14 номинаци пулнӑ. «Иксӗлми ҫӑлкуҫсем» (Родные истоки) номинацире Чӑваш наци конгресӗн Хӗрарӑмсен комитечӗн хастарӗ, Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗн «Республика» хаҫачӗн тӗп редакторӗ Лидия Филиппова 3-мӗш степеньлӗ премие Геннадий Волков этнопедагог ҫинчен ҫырнӑ кӗнекешӗн тивӗҫнӗ.

Ҫапла, Лидия Филиппова — хаҫатҫӑ кӑна мар, ҫыравҫӑ та, общество ӗҫӗнче те хастар. Вӑл чӑвашла та, вырӑсла та кӗнекесем кӑларать. Чӑвашла телекӑларӑмсене килӗштерекенсем Лидия Филиппова ЮТВ телеканалпа ертсе пыракан, Чӑваш наци конгресӗн «Чӑваш хӗрарӑмӗ» комитечӗ йӗркеленӗ кӑларӑма юратсах пӑхаҫҫӗ. Кашнинче тӗрлӗ темӑна хускатаҫҫӗ унта. Нумаях пулмасть кун ҫути курнине, тӗслӗхрен, «Эс хӑв та поэзи, хӗр-хӗрарӑм» ят панӑччӗ.

Малалла...

Алла Самойлова министр

Ҫапла шухӑшлать Чӑваш Енӗн сывлӑх сыхлав министрӗ Алла Самойлова.

Ҫынсен сывлӑхне диспансеризацилеме пуҫланнӑранпа Чӑваш Енре пурӑнакан ҫитӗннӗ ҫынсен 80 проценчӗ (22 пин ҫын) хӑйӗн сывлӑхне тӗрӗслеттернӗ. «Пӗтӗмӗшле илсен халӑх сывлӑхне тӗрӗслесси йӗркеллӗ тата кал-кал пулса пырать», — тесе пӗлтерет кун пирки республикӑн Правительство ларӑвӗнче сӳтсе явни тӑрӑх «Хыпар» хаҫат.

Ҫапах та пульницӑна кайман ҫынсем те пур. Эп чирлӗ мар тесе шухӑшлаканскерсенне каярах тухтӑрсем вӑраха кайнӑ чирсем тупса палӑртаҫҫӗ.

Комсомольскипе Красноармейски районӗсем диспансеризаци тухассипе ыттисенчен юлса пыраҫҫӗ-мӗн. Ҫак ӗҫе шурӑ халатлисен кӑна мар, ӗҫ паракансен те хастартарах хутшӑнасса шанать республикӑн сывлӑх сыхлав министрӗ Алла Самойлова.

Сӑмах май каласан, хӗрарӑмсем хӑйсен сывлӑхӗшӗн ытларах тӑрӑшни палӑрать. Вӗсем тухтӑрсем патне ытларах ҫӳреҫҫӗ.

Тӗрӗслев кӑтартнӑ тӑрӑх республикӑра пурӑнакан кашни улттӑмӗш ҫыннӑн вӑраха кайнӑ чир пур. Уйрӑмӑн илсен, 1-мӗш вырӑнта — эндокрин тытӑмӗн чирӗсем. Самӑр ҫынсен йышӗ те самаях пысӑк.

Малалла...

Ҫурлан 14-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Пушкӑрт ялӗ те уявне паллӑ тунӑ. Паллах, чи малтан ентешӗсене ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ З.Салтыков саламланӑ. Унтан ытти сумлӑ хӑнасем тухса калаҫнӑ.

ЧР Патшалӑх Канашӗн депутачӗ В.Павлов Пушкӑрт ял тӑрӑхне 5 пин тенкӗлӗх сертификат парнеленӗ. Район администрацийӗнчен килнӗ хӑнасем А.Сергеева, А.Карповӑна, Н.Дмитриева тата З.Храмовӑна Хисеп грамотипе чысланӑ. Ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ вара А.Лукоянова, А.Комиссарова, А.Мамайкина общество ӗҫне хастар хутшӑннӑшӑн грамотӑпа хавхалантарнӑ.

Унтан ентешӗсене «Пошкӑрт» халӑх юррипе ташшин ансамблӗ, чӑваш эстрада юрӑҫисем коцерт кӑтартнӑ. Ял тӑрӑхӗн администрацийӗ хӑнасене, пушкӑртсене чӑвашсен наци ҫимӗҫӗпе — шӳрпепе — хӑналанӑ.

Пушкӑртсен уявӗ чӑннипех те савӑнӑҫлӑ иртнӗ.

Сӑнсем (42)

Иртнӗ шӑматкун Ҫӗмӗрле районӗнчи Тӑванкасси ялӗнче савӑнӑҫлӑ мероприяти иртнӗ. Чӑннипе, тӑванкассисемшӗн ун чухне икӗ уяв пулнӑ. Ҫав кун вӗсем ял уявне паллӑ тунӑ тата «Ҫавал ҫӑлкуҫӗсем» туслӑх фестивалӗ иртнӗ.

Уяв программи чӑннипех те анлӑ пулнӑ. Кӑҫал республикӑн тӗрлӗ кӗтесӗнчен килнӗ пултарулӑх ушкӑнӗсем вӑйӑ картине тӑнӑ. Сцена ҫинче вара хӑнасемпе тӑванкассисем нумай ырӑ сӑмах каланӑ.

Ҫӗрпӳ районӗнчи ямашсем те унта ҫитнӗ. «Ямаш» фольклор ансамблӗ тӑванкассисене саламланӑ, юрӑсем шӑрантарнӑ.

Аса илтерер: фестиваль пӗрремӗш хут кунтах, Мӑн Ҫавал пуҫланнӑ ҫӗрте, иртнӗ. Вӑл республикӑри 6 районтан юхса иртет, Атӑла кӗрет. «Ҫавал ҫӑлкуҫӗсем» фестивале халӑх йӑлине упраса хӑварассишӗн, пултарулӑх ушкӑнӗсен туслӑхне ҫирӗплетессишӗн ирттереҫҫӗ.

Васкавлӑ медпулӑшу ураписен — улшӑнусем. Нумаях пулмасть вӗсен автобази ҫӗнелнӗ. Вӗр ҫӗнӗ 23 урапа Чӑваш Ери ҫынсене пулӑшу кӳме васкӗ.

Ҫӗнӗ урапа уҫҫисене ЧР Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура панӑ. Ку мероприяти Ҫӗмӗрлере иртнӗ.

Ҫӗнӗ урапасем Ҫӗмӗрлере, Улатӑрта, Улатӑр, Йӗпреҫ, Шупашкар, Вӑрнар районӗсенче пурӑнакансене пулӑшу кӳрӗҫ. Михаил Васильевич уҫӑсене панӑ чухне Чӑваш Енре медицина пулӑшӑвӗн пахалӑхӗ ӳссе пынине палӑртнӑ.

Михаил Игнатьев палӑртнӑ тӑрӑх, юлашки ҫулсенче республикӑра сывлӑх сыхлавне ҫӗнетмешкӗн 5 миллиарда яхӑн тенкӗ тӑкакланӑ. Унпа ҫӗнӗ хатӗр-хӗтӗр туяннӑ, пульницӑсене юсанӑ, ялсенче фельдшерпа акушер пункчӗсене хута яраҫҫӗ. Михаил Васильевич ҫитес ҫулла валли мелдпулӑшу ураписен паркне тӗпрен ҫӗнетме шантарнӑ.

Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Кӗчкей ялӗнчи «Женьшень» сывлӑха упрамалли клуб пайташӗсем малашне камран тӗслӗх илмеллине пӗлеҫҫӗ. Вӗсем нумаях пулмасть Олимп чемпионки Елена Николаева патӗнче хӑнара пулса курнӑ.

Елена Николаевна вӗсемпе сывлӑха ҫирӗплетмелли хусканусем тунӑ. Ку вара пурне те вӑй-хал хушнӑ, кӑмӑлӗсене хӑпартнӑ.

Унтан хӑнасем маттур ентешӗн кубокӗсемпе, медалӗсемпе паллашнӑ. Елена Николаевна хӑнасене спортри йывӑрлӑхсем пирки, хӑйӗн ҫитӗнӗвӗсемпе малашнехи планӗсем ҫинчен каласа кӑтартнӑ.

«Женьшень» клуб пайташӗсем чемпионкӑна сывлӑха ҫирӗплетмелли хӑйсен мелӗсемпе паллаштарнӑ. Вӗсен тӗлпулӑвӗ чей ӗҫнипе вӗҫленнӗ.