Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

...Аванах кусакан çаврака сăмаха

Куçунти такăнтарчĕ шанманлăх...

Юрртăма¹ саманта улăштарĕ çăрха² —

Саманта — сывлăша çавăрмалăх.

Самантран — ман валли такăрлатнă çула,

Сулнăка³ пăрăнмасăр, тăсатăп.

Ман черет — куçăмра васкамасăр вула:

Тупаймастăн ни шăйрăк, ни катăк.

Шăрçа пек яп-яка та çап-çут, тап-таса —

Тиркевпе тирĕнсе çыхаймастăн.

Хăратмасть: вĕчĕхӳ⁴ те, элчел⁵ те, хаса⁶...

Тайăна⁷ параканăмçăм — Аслă.

Çанталăк

улшăнса тăрать,

çулталăкра

тăватă хут.

Ун пеккине

ман ăш курать,

виççĕр утмăл

пилĕк хут.

Хăшпĕр чухне

тĕлĕнмелле –

ăçтан тухать

çавăн пек çулăм?

Мĕн çуннине те

пĕлмелле –

мĕн-ши эп

ун пек турăм?

Хĕлле, кăштах

сăмса шăнсан,

шалта та

пăрланнă пекех.

Ку япала

часах пулсан,

тухассăм та

килмест текех.

Апла çанталăк

ăшăмра –

пурнăç та

унăн аллинче?

Унта вара

шурă-хура –

ман пурăнасчĕ

варринче.

Малалла

Эпĕ мĕн çырни

манран тухать –

шутлани çинчен

çыратăп.

Кашни сăмах

тӳрĕ пăхать –

кайма çулне

хамах паратăп.

Тĕрĕслесе мана

хĕсмеççĕ,

мĕншĕн ун пек çыран

темеççĕ,

мана укçа та

тӳлемеççĕ,

нумайăшĕ

мана пĕлмеççĕ...

Пурăннă чух ман

çырмалла,

сăмса çĕклесе

çырмастăп.

Мĕн панине

пурăнмалла,

чуххăм та чаххăм

пурăнмастăп.

Çĕре çити эп

авăнман,

нихçан та эпĕ

парăнман,

кивçен илсе те

пурăнман,

хамăн ята та

варламан.

Пĕр ăслă çын

мана каларĕ:

«Çичĕ çын

сана пĕлсен,

сан сăвăсен

çирĕп тымарĕ

типмест кайран та –

эс вилсен,

эх, тытăнаççĕ

вулама,

сăвăсене

паллă лартма,

пичетлесе те

кăларма,

санăн ятран

укçа тума».

Манăн сăвăсене

вулаççĕ,

канаш парса та

пулăшаççĕ –

Ку вăл мана

савăнтарать,

Малалла

Кашни кунах

çăлкуç шывне ĕçместĕн,

тутанса пăхни

мĕне тăрать.

Тутанмасан

ун тутине пĕлместĕн,

тата вара,

мĕн чул ĕçме юрать?

Çĕр айĕнчен тухать,

вăл питĕ сивĕ –

хĕлле те е çулла та

пĕр пекех.

Ĕçеймĕн ытлашши,

шăла та тивĕ –

анчах çăлкуç туртать

магнит пекех.

Пĕр-икĕ тĕлпулу

манăн умра тăрать –

пуçра аса-илӳ

çăлкуç çинчен.

Чăнахах пек вара –

çăлкуç тапса тăрать.

Сăмах пырать кунта

куçсем çинчен.

Вăрманти çăлкуç пек

ун куçĕсем –

чĕре пекех тапса

тăраç вĕсем.

Ун пек хитре куçа

ку таранчен курман,

хăйĕн патне чĕннĕ пек

мана вăрман.

Ытла тĕлĕнмелли те

çук кунта –

эпĕ курнă çăлкуç

вăл – вăрманта.

Вăрманти çăлкуç

пекех куçсем –

ăçта пăхмаллине

хăйсем пĕлеç вĕсем.

Нумай çын вăрманта

çăлкуç курман –

питĕ тутлă шывне

ĕçсе курман.

Малалла

Шăп çур çĕрте икĕ çамрăк дружинник хăйсен штабне пĕр аллă пиллĕксене çитнĕ арçынна илсе пычĕç те, штаб начальникĕн сĕтелĕ умне тăрса, пĕр-пĕрине пӳле-пӳлех каласа пама тытăнчĕç…

— Ирĕклĕх урамĕнче тытрăмăр эпир ăна, — терĕ пĕри. пĕчĕкрех каçăр сăмсаллăскер, хура куçĕсене мăчлаттарса. — Тĕттĕм тăкăрлăкран йăпшăнса тухрĕ те вăл, пĕр калинккене темиçе хут та тĕртсе пăхрĕ. Калинкки уçăлмарĕ. Вара нумай шухăшласа тăмарĕ, пушмакĕсене хывса хулпуççи урлă çакрĕ, йĕм пĕççисене тавăрчĕ те хӳме çинелле чакаланма тытăнчĕ. Эпир ăна урамăн тепĕр енчен сăнаса тăтăмăр. Кăштах уйăх çути пулнипе, пире вăл питĕ лайăх курăнчĕ…

— Унтан вара мĕн пулчĕ? — ыйтрĕ штаб начальникĕ.

— Унтан эпир часрах урам урлă чупса каçрăмăр та. иксĕмĕр те уринчен ярса тытрăмăр, — ăнлантарма пуçларĕ тепĕр каччи, сĕвекрех çамки çинчи тарне шăлса. — Ăçта кĕрсе каятăн?! Халех аннă пултăр! — тетпĕр. Анчах вăл хӳме çинчен ним тусан та анасшăн пулмарĕ арçури пек тапкаланма тытăнчĕ. Унтан темлерен хăрах урине вĕçертрĕ те Петюка пĕррех ура кĕллипе сăмсинчен начлаттарчĕ. Çыннин сăмси ахаль те пĕчĕккĕ, вăл ăна тата ытларах лапчăтрĕ курăнать. Çавăн пек хулиганствă хыççăн ăна вăйпах туртса антарма тиврĕ…

Малалла

Пушă ăшăм.

Пур-пĕр ăшă, -

терĕ, кĕчĕ

пĕчĕк-пĕчĕк

ĕненӳ.

Шăппăн ларчĕ.

Кăмăл карчĕ

(карчăк евĕр)

сăрă-сарă

савнăçне.

Тунсăх туххăм⁸

темшĕн тухрĕ.

Кăкăр кăпăл!

турĕ — тупрĕ

канăçне...

«Туркай, а вĕт сана халăх юратать!..»

Комсомольски районĕнчи Хырай Ĕнелте пурăнакан Ю.З. çак сăвă авторне 2021 çулхи июльте каланинчен.

Мана-и халăх юратать?!

Пĕлместĕп çав, пĕлместĕп!..

А, тен, чăнах та юратать?..

«Ку япăх пит!» теместĕп.

Вăл, халăх, кăткăс, — тĕнче пек;

Пур халăхра такам та.

Çук кăткăсси те халăхран, —

Çакна эп ăнланатăп.

Ман ентешсем те ансат мар:

Пĕри пăхать ăшпиллĕн,

Мана курсассăн, куçăмран,

Тулли телей пилленĕн,

Тепри вара куçне тартать...

Куратăп эп, куратăп:

Телейсĕр вăл эп пуршăнах, —

Туятăп эп, туятăп!..

Ырри çапах та ытларах,

Ман халăхра, шанатăп.

Шăп çакăншăн пушшех ăна

Чунтан-вартан саватăп!

Мана-и халăх юратать?..

Пĕлместĕп çав, пĕлместĕп!..

А, тен, чăнах та юратать?..

«Ку кирлĕ мар!» теместĕп.

25.07.21

Хырай Ĕнел

Мана пуринчен те ытла кирлĕ эсĕ.

Сана пуринчен те ытла кирлĕ эп...

Çакна темшĕн эсĕ çаплах ĕненместĕн,

Çакна темшĕн эпĕ чунтан ĕненеп.

Мана пуринчен те ытла кирлĕ эсĕ.

Çакна темшĕн эпĕ пĕлеп тахçанах.

Çакна темшĕн эсĕ çаплах ăнланмастăн

Эс темшĕн пачах шеллеместĕн мана.

Эс пур, çавăнпа та пур манăн пуласлăх,

Эс пур, çавăнпа маншăн çутă тĕнче...

Эс темшĕн пачах ман çинчен шутламастăн,

Эп темшĕн шутлатăп ялан сан çинчен...

24.07.21

Хырай Ĕнел

Такам хыçра вартатчĕ палăк:

Кевти⁹ чиперччĕ... ячĕ — ман?

Чĕнмесĕр, шăппăн хупрăм алăк...

— Вилсе-шим эп...?

— Вилсе.

— Хăçан?

— Ик çул иртет. Хамах пытартăм:

Никам пĕлмерĕ ăçтине.

— Вăрман хăлхаллă, уй курса-тăр?

— Шырарĕç, тухрĕç йĕр çине...

Тăпру çинче сиксех ташларĕç,

Сарса янратрĕç кĕреке.

Кашни — асра: часах лăпланĕç,

Яту çĕкленĕ ирĕке.

Хăвна чарма... пĕр вăй çеç — вилĕм,

Чарать те — вăхăтлăх кăна.

Пин хут кайса пин хут эс килĕн —

Хальччен никам витмен чăна.

Ку çул хĕл çапла ларчĕ.

Пĕр ирхине çурçĕр енчен питĕ сивĕ çил вĕрчĕ. Тӳпене хура пĕлĕтсем хупласа илчĕç. Кĕтмен çĕртен юр çума пуçларĕ. Кĕрхи калча шăтнă сип-симĕс уйсем тем хушăрах шап-шурă çи виттипе витĕнчĕç.

Тĕпĕр сехет иртрĕ-и, çук-и, вăрмантан яла чакаксем вĕçсе те килчĕç. Пĕри унта кăшкăрать, тепри кунта… Чакаксене курсан ман атте:

— Хĕл хăнисем килсе çитрĕç, ыран така пусас, — терĕ.

— Пусас, юрĕ ирĕлсен те, курăк тути юлмасть, — килĕшрĕ анне те.

Пусрăмăр. Тирпейлесе хума ĕлкĕреймерĕмĕр, пирĕн кил картине тем хушăра пĕр кĕтӳ чакак пухăнчĕ. Пуçларĕç çаксем чакаклатма! Вĕсене кура ула кураксем те вăшлатса çитрĕç. Пĕри те тепри пирĕн пата — така пуснă çĕре — майĕпен çывхарнăçем çывхарса пыраççĕ. Ула куракĕсем питĕ кулăшла: çапсан та пуçран ан лектерччĕр тенĕ пек, айккăн-майккăн сиксе çӳреççĕ. Кăштах тутантарса пăхтарас терĕм эпĕ вĕсене, хамăра çиме юрăхсăр аш татăкĕсене пĕрне те тепĕрне пăрахса патăм. Эх, тытăнчĕç çаксем пушшех кăшкăрашма! Пĕр чакакĕ пуринчен ытла кăшкăрать. Вăрçаканскер пулмалла хăй, ыттисене çывăха та ярасшăн мар, пыра-пыра сăхать, аш татăкне лешсенчен пĕррех хыпса туртса илет. Тахăшĕ хăйне те лектернĕ курăнать, хӳринчи пер тĕкне хуçсах пăрахнă. Ку чакакне хăваласах ярас шут пурччĕ те, тивмерĕм, хăйсенне хăйсем пĕлеççĕ пуль терĕм.

Малалла