Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çӳл тӳпере çăлтăр вылять,

Сан куçу пек йăлтăртатса.

Чул хушшипе тăр шыв юхать,

Сан куллу пек шăнкăртатса.

Сывлăм ӳкет садсем çине,

Кĕмĕл сапса тăван çĕре.

Ăçта-ши эс çак каçхине?

Сана кĕтсе çунать чĕрем.

Пĕччен ытла кичем мана,

Сансăр мĕнле çĕр ирттерес?

Мĕн пулчĕ-ши, тусăм, сана?

Ăçта-ши эс? Кампа-ши эс?

Шуçăм çути çӳл тупере —

Пуриншĕн те килет ыр кун;

Сӳнми çунать хĕрӳ чĕрем,

Саншăн çунать ман çамрăк чун.

Такăртаттарса чӳречене,

Пĕлĕтсем тăкатчĕç шерпетне,

Тĕксĕмччĕ, салхуччĕ

çут çанталăк...

Кĕç çуталчĕ, йăлтăрчĕ

тавралăх!

Çуркунне пек,

йăл кулчĕ тĕнче!

Эсĕ-мĕн утан

çул леш енче.

Çĕн хуçасем сад пахчине пăсаççĕ

(Кив хуçасем чĕртсе хăварнине.)

Пуртăпала улмуççине касаççĕ,

Лумпа хайăрттараç тункатине.

Пăтăртатать те татăлать тымар.

Е хамăн шăнăрсем çапла палтлатрĕç?

Çынсем, çăлсамăр! Ахлататъ сад мар -

Ман чĕрене кăклаç, тăпăлтараççĕ

Тымарĕ-мĕнĕпе.

Хал çук чăтма!

Эпĕ Татмăш ялĕнче пурăнатăп. Ялĕ калама çук илемлĕ вырăнта вырнаçнă. Çывăхрах вăрман. Çынсем унта час-часах çырла-кăмпа татма çӳреççĕ. Ял вĕçĕнчех пысăк пĕве. Çуллахи вăхăтра ун хĕрринчен ача-пăча татăлма та пĕлмест. Шăрăх вăхăтра кунĕпех шывра шампăлтатаççĕ, пушă вăхăтра пулла çӳреççĕ. Ял йĕри-тавра тĕрлĕрен улăх-çаран, çырма-çатра.

Татмăш ялĕнче манăн асанне те çуралса ӳснĕ. Вăл Клава ятлă. Асанне халĕ утмăл çултан иртнĕ. Вăл ватă пулин те пĕрре те ĕçсĕр лармасть. Кунĕпех килте ĕçлесе çӳрет. Асанне пĕчченех пурăнать пулин те тĕрлĕ выльăх-чĕрлĕх усрать. Пахчара тĕрлĕ çимĕç ӳстерет. Эпĕ ун патне час-часах кайса çӳретĕп, вăй çитнĕ таран ăна пулăшма тăрăшатăп.

Акă паян та асаннен сурăх кĕтĕвĕ пăхма каймалла. Эпĕ те унпа пĕрле ир-ирех тăрса кĕтĕве ялтан хăваласа тухрăм. Çанталăк ирех ăшă. Хĕвел те паян ирех хĕртсе пăхать. Çил çукпа пĕрех. Хушăран çеç кассăн-кассăн ăшă çил вĕрсе иртет. Сурăхсем симĕс курăка кăмăлласах çиеççĕ.

— Паян çанталăк шăрăх пулать пулас. Ирех пăчă, — тет асанне. — Кăнтăрлахи шăрăхра сурăхсем те çӳресшĕнех мар, сулхăна пухăнса тăраççĕ. Халĕ Хурама уйнелле каяр-ха. Унта курăк çӳллĕ, сурăхсем те лайăх çӳреççĕ. Кăнтăрла çитсен вара йывăçсен сулхăнне ларăпăр.

Малалла

Юхатчĕ юханшыв.

Çырав хĕрне пыраттăм,

вăл мар,

эп хам та юхнăн

туйăнатчĕ,

йĕри-тавра

тĕнче кулатчĕ,

тем калатчĕ.

Пин-пин шевле пулса,

Çӳл тӳпери пĕр хĕвелех,

шыв чуппипе

вылятчĕ...

Тенче

хăй йĕркипе-ши

улталанă?!

Эп — улталаннă,

эп тăнă вырăнтах çав,

çавăнтах...

Шăвать те пурнăç —

аса килет-çке пĕтĕмпех:

тен, пурнăç çеç шăвать

каллех, тен, эп тăрап

ĕлĕкхиллех?!

Çук-çук,

утăтăп,

эртелпех...

Ури çине ĕне пусман тетĕр пуль,

Шухă пуçне шур сăн çапман тетĕр пуль.

Ĕне пуснă урапах тăн-тăн утса тухатăп,

Ир шуралнă пуçăма сарă сăрпа сăрлатăп.

Тăшман курсан — пăрăнтăр,

Тăван курсан — савăнтăр.

Айван чух шутлаттăмччĕ:

Çунат пур-тăк — вĕçмеллех,

Çуната вĕт çавăнпа сараççĕ.

Айван чух шутлаттăмччĕ:

Ура пур-тăк — утмаллах,

Ахальтен мĕн-ма ура параççĕ.

Халь ĕнтĕ ыйтмастăп,

Халь хамах чухлатăп:

Манăн та пуç пур та —

Пурпĕр йăнăшатăп...

Штанаш ялĕ питĕ илемлĕ вырăнта вырнаçнă. Анкартиш хыçĕнченех вăрман пуçланать. Путек хăртнинче мĕн ĕлĕкрен сурăхсен кĕтĕвĕ çӳрет, ана-çаран юртан кăшт тасалсассăнах сурăхсемпе путексене анкартиш хыçне кăларса яраççĕ. (Ĕлĕк путексене вăрмана кĕртсе янă, лешсем çав вырăнти йывăçсене çисе янă. Çавăнтанпа ку вырăна Путек хăртни тесе калаççĕ). Путек хăртни, Улмуççи варĕ, Мăкшă, Пакан, Мишка çырми, Ăртикка варĕ, Çирĕклĕ шур, Матля çаранĕ, Сар хурăн... Кашни çырман, кашни варăн хăйĕн ячĕ пур. Хăшĕсем çын ячĕпе, теприсем формине кура, виççĕмĕшсем кунти ӳсен-тăрана кура хăйсен ятне тивĕçнĕ.

Пирĕн тăрăхра варсем питĕ нумай. Кашни вар хăйне май хитре. Пуринчен те хитри — Сар хурăн. Мĕншĕн çак ят панă-ши пĕчĕк çеç вăрмана? Мĕншĕн тесен ытти йывăçсемпе танлаштарсассăн ку вăрманта шурă хурăнсем ытларах ӳсеççĕ. Кĕркунне вăрман ылтăн тум тăхăнать, сап-сарă çулçăсене кура çапла ят туяннă вăрман.

Сар хурăн варĕ Штанашран Элĕк районĕнчи Тури Выл ялне тăсăлакан çул çинче вырнаçнă.

Сар хурăн варĕ çав тери илемлĕ, çав тери хитре. Юнашар пĕве. Кунта шыва кĕме те пулать. Выльăхсем те çуллахи шăрăхра пĕвене васкаса анаççĕ, хăваламасăр та пĕверен тухмаççĕ. Пĕвере тĕрлĕ пулă ишет, ирĕн-каçăн ачасем вăлта йăтса кӳлле пулă тытма каяççĕ.

Малалла

Инçетре çуралнă ялăм,

Аттепе анне инçе.

Эл — салтак паян.

Вăй-халăм

Туртăнать çар ретĕнче,

Ир тăма та, каç выртма та.

Эп вĕрентĕм çакăнта.

Вичкĕн çил те, шартлама та

Сахал мар-çке çĕр хута

Тĕрĕслерĕç. Марш тăварĕн

Тутине пĕлен аван,

Хурçă тусăм — танк — сăнарĕ

Юлĕ асăмра ялан.

Юлташсен кулли,

Сасси те

Тухас çук чун-чĕререн.

Вăхăт кайĕ, вăхăт иртĕ,

Таврăнăп çар ретĕнчен.

Хальлĕхе çарта тăратăп,

Аслă Гейне çĕрĕнче,

Чун-чĕре çавах,

Туятăп,

Чăваш Ен ытамĕнче.

Çĕрпӳ хули пире ал сулчĕ,

Тапранчĕ автобус хуллен.

Çаркоматăн кивĕ çурчĕ

Киле аса илтернĕрен

Пĕр хушă эп куçа илмесĕр

Тинкертĕм ун çине. Кайран

Автобусра сăмах чĕнмесĕр

Ларса пыни те асăмран

Тухманнине манмас паян та.

Нумай çул иртрĕ унтанпа.

Халь, ав, çулпа та эпĕ ватă,

Анчах вунтăххăртах — чунпа.