Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Ан юрла, ан юрла, сарă кайăк,

Эп пĕлетĕп вĕри асапна.

Пĕлтĕрхи ăшă çу пулнă савăк,

Унтанпах эс курман лăш кунна.

Пӳлĕмре, читлĕхре, мăшăру сан,

Те кĕресшĕн-ши пултăн ватса...

Умăнти кантăка çапăнсассăн,

Ик куçу та сан юхрĕ шăтса.

Юрлаян-ши вара, сарă кайăк?

Кам пĕлмест — сан сассу лайăхах.

Эп вара — итлейместĕп, чĕр тамăк!

Эпĕ куртăм-çке, куртăм йăлтах.

...Ĕшнере кайăксем, ав, юрлаççĕ —

Хурланни, савăнни — пĕр сассах.

Çăва çинче

Шух çил те урăх.

Кăшт шăпăртрах та

хурлăрах.

Çăва çинче

сас пăнă кайăк...

Этем сассийĕ

майлăрах!

Çăва утти

çава курман та —

тарши, чăнах,

урăхларах.

Чуна пуссан та

йӳç çӳçенчĕк,

çапах та

темшĕн

ырăрах.

Çӳл тӳпери хĕвел çине

пăхас килет пек

ытларах.

Кăвакарчĕ пĕлĕт, кăвакарчĕ пĕлĕт,

Кам калать мана курмасть тесе.

Шурă уйăх тӳпене шуса тухсан-и —

Кам калать мана курмасть тесе.

Кăвакарчĕ пĕлĕт, кăвакарчĕ пĕлĕт,

Кам калать мана илтмест тесе,

Шăпчăк юррине тăсса ярсан-и —

Кам калать мана илтмест тесе.

Кăвакарчĕ пĕлĕт, кăвакарчĕ пĕлĕт,

Кам калать мана чĕнмест тесе.

Шурă хурăн хурлăн сас парсан-и —

Кам калать мана чĕнмест тесе.

Кĕтнĕ çыннăм çакăнта килес пулсан-и —

Кам калать мана савмасть тесе...

Мишшан ашшĕн пĕртăван пиччĕшĕсем виççĕн пулнă: Пракка, Ехрем тата Павăл. Куçман вăталăх пиччĕшĕ Ехрем çав тери юратман иккен шăллĕне. Праккана тăтăшах Куçма çине вĕслеттерсе тăнă. Юхха хĕрарăм пек тĕрлĕ элек-челек пуçтарса Пракка пуçне тăтăшах анкă-минкĕлетнĕ çакскер. Хирĕçӳ тата çапăçу пуçарса яма тĕрлĕ сăлтав тупса панă вăл Праккана. Куçма ăна-кăна чухлайман. Турра шĕкĕр, тавçăрса илес тĕк ун аллинчи пуртă çав кĕрĕс-мерĕс туйра Ехреме вĕлерме те пултарнă. Пракка вара, тен, сывах тăрса юлнă пулĕччĕ. Ку вăл пурпĕрех Мишша ашшĕн сикчевлĕ шăпине улăштарма пултарайман-тăр. Ун асар-писер кун-çулĕ тĕрмерех татăлмалла пулнă ахăр.

Кунпа çĕр пĕрлешсе кайнă пекех пулнă çав йывăр уйăхсенче. Уяр çанталăк та тĕксĕм курăннă, хура кас та ула-чăла сăнсемпе пăлханнă.

* * *

Пĕр ирхине Мишша вырăнĕ çинчен ялт! çеç сиксе тăнă те йĕри-тавра кăн-кан пăхкаласа хăвăрт-хăвăрт калаçма тытăннă: «Тĕлĕк куртăм кĕçĕр! Эх! Тĕлĕксем те чуна ыраттараççĕ. Кĕçĕр курни те çавнашкалах. Каласа парас-и? — килтисене пăхса çаврăннă вăл. — Итлĕр эппин. Янкăр тӳпеллĕ çанталăк кăмăлĕпе киленсе пирĕн атте ыраш уйĕ тăрăх таçталла утатчĕ. Ал туйипеччĕ хăй. Васкаса утать атте! Кĕлетки пĕчĕкленнĕçемĕн пĕчĕкленсе пырать. Эпĕ хыçалтан макăрса чупатăп. «Ан кай, атте! Ан кай!» — тесе йăлăнатăп. Çук, илтмест вăл ман сасса. Утать те утать, çаврăнса та пăхмасть. Эпĕ аттене хăваласа çитеймерĕм. Çилпе чăшăлтатса выртакан ыраш уйĕнче юпа пек хытса тăтăм та ал туйипе вашкăртса утакан атте кĕлетки пĕчĕкленнеçем пĕчĕкленсе пынине сăнаса тăтăм. Юлашкинчен унăн кĕлеткинчен хура пăнчă çеç тăрса юлчĕ. Сăмах пуплевĕ хыççăн лартса хунă хура пăнчă теме те юрать ăна. Юлашкинчен çав пăнча та такамăн курайман алли вăшт çеç сăтăрса пăрахрĕ. Мĕне пĕлтерет ку тĕлĕк?» — Мишша каллех пӳртри çынсене пăхса çаврăннă.

Малалла

(юлашки кунĕсем)

Манăн пуç шăмминче пурăнать чĕмсĕр куçлă Бодлер:

умĕнчи пуш стакан эрешмен картипе карталаннă.

Пуш стаканăн хуçи калама çук вăр-вар, йӳрĕкскер,

вăл—хура эрешмен: чăн хуçи çеç чирпе пăталаннă.

Каминре çунакан вут çути хăй çине ӳкнĕрен,

çĕрлехи сĕмлĕхре палăрать бронза бюст пек ун пуçĕ,

шарт! сикет пек тăрук «альбатрос» сассине илтнĕрен,

Париж тӳпине кантăкран хыпашлать чĕмсĕр куçĕ.

Вăл пăлхавлă кунсен ахрăмне те тăнлать тĕлĕнсе:

тӳпери альбатрое явăнса тек вĕçмест шиксĕр саслăн,

ун вилли çеç шур пăнчăн кусне курăнать хум çинче.

Манăçми çулсене тепĕр хут вăл илесшĕн чĕнсе:

асилӳ çилĕсем хăлхинчен шеллесе пăшăлтатрĕç пек ассăн:

«Йышăнать-и сана тепĕр хут ху питленĕ çак аскăн тĕнче?»

Ан тив, çын юлташла асăрхаттартăр —

калать-и хыттăн е çемçен сана,

пĕрех! — чунран юнтармăш кăмăл тартăр:

тавах ыр канашсем паракана.

Мĕнле сăнпа каларĕ вăл — тиркемĕп:

хар! кăшкăрса-и е йăваш саспа,

чăн сăмаха ялан чуна илем эп

ăш кулăри хĕвеллĕ хаваспа.

Асталăха туптар-и чăркăшмасăр,

Эппин, санпа та, критик, килĕшсе.

Сисетĕп: эсĕ пурнаймастăн мансăр,

çӳретĕн сулхăн сăнлăн, кӳлешсе.

Чĕлхӳ пăртак чăкраш та — мĕн тăвас?

Эпир те тĕл пулмастпăр-çке час-час!

Ракета уххипе, ăса кĕмесĕр,

çынсем паян тĕлленĕ пĕр-пĕрне.

Кунта кайран сăмах ытла та мелсĕр:

кам тупĕ шыраса этем йĕрне?

Тăван çĕршывăн тимлĕ канашне

тăнлакансем те пур-ха — савăнатăп!

«Пĕтерес мар этемлĕх малашне», —

текенсене çеç ыррăн асăнатăп.

Çак шухăшшăн тăсатпăр пурнăçа, тен,

эпир куллен-кунхи кĕрешӳре.

«Кайран вара кам тухĕ-ши тӳрре?» —

текенсене сума суса тăнлатăп.

Çак ăнлану ӳсинччĕ кунсерен —

ан ӳктĕр вилĕм янкăр тӳперен.

Пурăнать юман çинче,

Тӳпеттей пур ун çинче.

— Ĕнтĕ, — терĕ ват юман, —

Сик те ан!

Хăй йĕкелĕн те çав шут:

Çулçă пулчĕ парашют.

Ялт! кăна тапса ярать —

Çĕр çине çитсе тăрать.

— Эпĕ кĕтнĕччĕ çакна! —

Терĕ Хир сысни ăна. —

Эс пăхмашкăн — яп-яка,

Ахăр — пылаках!

— Ан васка хаяр сунма,

Ан пулсам çаплах тискер.

Ирĕк пар юман пулма,

Çĕкленсе ӳсем чипер.

— Хырăм выçă! — тет Сысна. —

Эп çиетĕпех сана!

Ку йĕкелĕ, йăрăскер,

Пытанма шутланă:

Ялт! çеç сикнĕ хайхискер,

Çулçăпа хупланнă.

Хывнă та тӳпеттейне

Сăтăрнă вăл пит-куçне.

Акă унăн аллисем

Хыпаланă та çĕре —

Пулнă тăнă тымарсем,

Çирĕп шăнăрлă, кĕре.

Çĕр айне шала кайса

Ӳснĕ ларнă сарăлса.

Пĕр сысна таврашĕ те

Юмана кăклаймĕ тек.

Тӳпеттейлĕ йĕкел пур,

Калама та çук маттур!

Манăн асанне Татьяна ятлă. Ăна уяв ячĕпе саламлама интереслĕрех парне тупас терĕм. Ун çине пăхсан асанне эпĕ ăна еплерех юратнине яланах пĕлсе тăтăр.

Çичĕ тинĕс леш енче пĕр улмуççи ӳсет теççĕ. Унăн пан улмине çисессĕн çын çамрăкланать тет. Шăпах çав улмуççие шыраса тупма шутларăм та эпĕ. Асанне çамрăклантăр, çĕнĕ вăй-хăватпа яш чухнехилле ĕçлеме пуçлатăр.

Пуçтарăнтăм та çула тухрăм. Кайсан-кайсан вăрмана çитрĕм. Тĕттĕмленме пуçларĕ. Кăшт шикленетĕп. Уçланкăри çурта курсан хăра-хăрах шала кĕтĕм. Мана курсан кинемей кăмака çинчен анчĕ. Вăл мана сĕтел хушшине лартса яшкапа, чейпе хăналарĕ, çывăрма вырăн сарса пачĕ. Ир çинче эпĕ тăнă çĕре кинемей вут çунтарса кăларнă, икерчĕсем пĕçернĕ. Эпĕ те ăна пулăшрăм, урай çуса патăм, кĕписене ухса çурăм.

— Ăçталла çул тытатăн? — ыйтрĕ манран кинемей.

— Тĕлĕнтермĕш улмуççи шырама.

— Мĕнле улмуççи?

— Асаннене çамрăклатма унăн пан улмине çитерес тетĕп.

— Çав улмуççи манăн пичче пахчинче ӳсет. Вăл сана ĕç хушĕ, çапах эсĕ ан хăра. Эпĕ сана шăхличĕ парăп, унпа шăхăрсан сана пулăшма пакшасем сиксе çитĕç.

Малалла

Манăн пĕчĕх çĕрĕм-шывăм —

чăпар уй-хирсен,

тĕксĕм чакăл-тусен

пĕрнĕ-хутлатнă чĕптĕмĕ.

Пĕрин хыççăн теприне —

ахратне те суха кассине,

çул-сукмакне те чечекне,

суранне-нăйкăшăвне,

юррине те ĕмĕрне,

ĕмĕт хыççăн ĕмĕтне

кавир евĕр тикĕс сарса хур та,

эсĕ курăн вара —

мĕн пек аслă та вĕçĕ хĕррисĕр

çак манăн мăнаçлă чĕптĕм —

манăн пĕчĕк çĕрĕм-шывăм.