Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Урампа хитре тумланнă, чипер сăнлă яштака хĕрарăм утать. Ун хыççăн вăтам пӳллĕ, вăтам сăн-питлĕ хĕрарăм янăрашса пырать.

— Ха-а, авкаланать, ăма-ан. Чисти ăман вĕт эс, ăма-ан. Чăх та çиет сана, кайăк та çиет сана, пулă та çиет сана, ăма-ан.

— Мĕн çухăрса çӳрен ман хыççăн? Сан хӳресĕр автану-и унта, сан хура кураку-и унта, сан çăрттану-и унта, мана кирлĕ мар. Ту-упнă ăман, ман малта та, хыçалта та кăпăшка...

— Ы-ых, сана-а! Симĕс шăна-а, вăрăм туна-а, нăйăлти ӳпре-е. Пи-и-йавка... в-во! — тата, а-а-а, пăва-ан. Точно, пăван пек çыпăçан...

— Уйди-ка, сан хăрăк лашу-и унта, сан лӳппер вăкăру-и унта, мана кирлĕ мар. Нечево нăриклетме! Илтрĕн-и? Ирсерен хăлха тасатас пулать. Тепĕр хут калатăп, ва-ащ-ще, акă, чĕрне хури тăршшĕ те кирлĕ мар.

— Кирлĕ мар тăк мĕн авкаланатăн, мĕн нăйăлтататăн ман Çеруш тавра?

— Çеру-уш? Ман Çеруш тетĕн-и? Кирлĕ мар мана сан Çерушу. Кирлĕ пулсан, кушак пек йăпăлтатăттăм, çĕлен пек явакланăттăм...

— Чарăн-ха, чарăн. Сана кирли ман Çеруш мар-и?

— Эс ху чарăн чакак пек чакăлтатма.

— Чарăнса тăр халĕ, чарăнса тăр тетĕп.

Малалла

Пилеш çырли тутлă теççĕ,

Пит çиекен пĕри çук.

(Салтак юрринчен)

Кам юратмасть сана

Чипер сăнна пăхса?

Кам киленмест, чăнах,

Илемлĕхе савса?

Шур юр çинчи пилеш,

Чунтан эп калаçам.

Тăванăмçăм, пĕл эс:

Санпа пĕр пек шăпам.

Кам татрĕ çырлуна

Хитре тĕсе курса?

Ма ывăтрĕ сана

Шур юр çине сурса?

Пилеш, ан шикленсем,

Пĕрле эп санпалан.

Эс юр çинчи илем —

Çынна савăнтаран.

Шур юр çинчи пилеш,

Пăхма хитре-çке эс.

Шур юр çинчи пилеш,

Çиме пит йӳçĕ эс.

Çуркунне çитсессĕнех анатăп

Ешĕл тумлă хӳхĕм улăха.

Тĕрлĕ-тĕрлĕ чечексем пухатăп

Е пулать-ши тетĕп кăлăхах?

Иртнĕ каç та эс вăййа тухмарăн,

Хуйхă пусрĕ çамрăк чĕрене.

Çуркуннеçĕм, эс мана, тархасшăн,

Кăтартсамччĕ юрату çулне?..

Пуш уйăхĕнче

Аслати авăтсан,

Пĕлнĕ пул — садсенче

Пурте пулĕ ăнса.

Çырла пиçĕ хитрен

Çулçăсем айĕнче.

Хĕрлĕ тĕс сăн-питре

Вылĕ çу кунĕнче.

Панулми, панулми

Ачашланĕ çилпе,

Туратсем йăтайми

Тулĕç тек сĕткенпе.

Çарăкпа кишĕре

Ма манса хăварас?

Уявра — Илемре —

Çĕрулми кăларас.

Ай, çав пуш уйăхне

Тав тăватăп ялан.

Аслати сассине

Юрă евĕр тăнлан.

Мăн кунăн ыр кĕвви

Мăнаçлăн илтĕнет,

Тыр-пул, кун-çул тĕвви

Кĕресшĕн çĕр айне.

Илемлĕ чан сасси

Янрать

Тавралăхра,

Хĕвеллĕ çил касси

Унпа юрлать юрра.

Вăрман та чĕрĕлет,

Ешĕллĕхне илет.

Сенкер кăвак тӳпе,

Вăл — лăпкă тинĕс пек.

Хĕретнĕ çăмарта

Килтен-киле çӳрет,

Пике мăйăр катать, —

Йăл кулă парнелет.

Каччи ун чăтаймасть,

Пике патне пырать.

Сăлтав пур чуп тума, —

Хуллен кăна калать:

«Христос чĕрĕлнипе»...

«Чăн чĕрĕлнĕ ара»...

Ялан та çакăн пек

Пуласчĕ пурнăçра.

Таса уçланкăра

Пĕр çеçпĕл илĕртет.

Ун çийĕнче, куран,

Сар лĕпĕш вĕлкĕшет.

Мăн кун — чăн чĕрĕлӳ,

Чĕнет тĕнче ырра.

Эс хăвăн хĕвелӳн

Çути айне тăран.

— Ăçта пултăн? Ма кая юлса çӳретĕн?

— Кам хыççăн кая юлса килтĕм вара?

— Ан лĕпĕртет. Ыйтăва хуравла.

— Ан та ыйт, каламастăп.

— Мĕншĕн?

— Мĕн тума кирлĕ сана?

— Манăн эс ăçта çӳренине пĕлмелле пу-уль...

— Мĕн тума?

— Мĕнле мĕн тума, эпĕ сан арăму пуль...

— Эпĕ сан упăшку, аха-и? Атту пĕлместĕп...

— Мĕн эс мана ухмахла ыйтусем паратăн?

— Сан ыйтусем ăслăрах-им? (Айккинелле пăхса кулать.)

— Намăссăр, намăса çухатнă этем эс...

— В-во! Э-тем, тĕп-тĕрĕс. Эпĕ — этем. Намăслă-и, намăссăр-и, понима-аешь, э-тем.

— Вара мĕн?

— Этем — ирĕклĕ, ăслă чĕрчун. Чĕ-рĕ чун! Чун ăçталла туртăнать, ури те çавăнталлах утать. Тап-тап-тап тутарать, непонятно?

— Ăçталла таплаттарса кайса мĕскер туртса килтĕн вара?

— Сан веçех пĕлме юрамасть.

— Мĕншĕн?

— Мĕншĕнне калас-и, калас мар-и? Тем тăвас? (Унталла-кунталла утать, пăшăрханнă-куляннă пек кăтартать, юлашки сăмахне арăмĕ çине пăха-пăха темиçе хут та калать.)

— Ай, тур-тур, мĕскер тата, кала ĕнтĕ, кала-а...

— Ну, юрать, калатăп. Шĕпĕншĕн.

Малалла

Аса килчĕ паллашу сукмакĕ,

Санпа тухнă унта каçсерен.

Çап-çут Атăл... Юрату сăмсахĕ,

Халь сире куратăп инçетрен.

Ак паян та юнашар утатпăр,

Куç хыватпăр шухă хумсене.

Хамăр уйрăм пуласран хăратпăр,

Мĕн шиклентерет чĕресене?

Кулянма кирлех-ши, савнă тусăм?

Пуласси йăлт хамăр алăра.

Эпир иккĕн пуснă çирĕп утăм

Кӳретех телей пурăнăçра.

Ик пикене юратрăм мар-и,

Ах, иккĕшĕ те епле чечен,

Анчах телей эп кураймарăм,

Çӳретĕп халь те пĕр-пĕччен.

Пĕрне сыв пул тесе хăвартăм

Анат Кушар урамĕнче.

Иккĕмĕшне... Унран хам тартăм, —

Пуш-пушă маншăн çут тĕнче.

Ик мулкача йĕрлерĕм мар-и,

Пĕри те çук-çке халь çумра,

Тен, вĕсене ăнланаймарăм

Айван яш пулнине кура?..

«Кив Саврăш панче çул хĕрринче чулăн çыруне ӳкертĕм — виçĕ хут.

Н.И. Ашмарин. Чăваш сăмахĕсен кĕнеки. XI—ХIIт, 14 с.

Саврăш, Саврăш, мĕншĕн саврăм-ши

Санăн юмлă уй-хирӳсене?

Саврăш, Саврăш, мĕншĕн салтрăм-ши

Шухăшсен асамлă тĕввине?

Куç умне кăлартăм иртнине,

Аса илтĕм çамрăк Саврăша.

Хӳтĕленĕ вăл Пăлхар çĕрне

Хур кӳме паман-çке чăваша.

Саврăш паттăр, Саврăш паттăр, тен,

Эс сăвар-чăваш тăхăмĕнчен?

Тĕлĕкре пĕрмай эс тĕлленен:

Халь те паттăрта çӳрен иккен...

Шурă Саврăш тăрăх иртнĕ пуль

«Аслă пурçăн çулĕ» авалтан?

Тен, çырса хăварнă чунлă чул

Сакăр ĕмĕр кун çинчен малтан?

Хунавларĕ-çке типмен тымар —

Чыслă-йышлă халăхăмăр халь.

Николаев вĕçрĕ пĕрре мар

Уçлăха пире парса вăй-хал.

Юхтăр Саврăш Çарăмсаналла,

Çарăмсан пĕрмай — Атăлалла.

Тăвалла пулсан та малалла

Пирĕн кунĕн-çĕрĕн утмалла.

Малалла

Çак саманан суранне

Иван Чермаков

Мĕн-ма-ши Çут тĕнче

Хăш чух пулать хивре —

Пурнатăп тĕлĕнсе,

Талт-талт тапать чĕре.

Мĕн-ма-ши юрату

Хăвачĕ хавшакрах?

Синкерлĕ аркату

Куллен хăрушăрах?

Мĕн-ма-ши самана

Çынна сунать усал?

Эп ăнланма çакна

Çитереймерĕм хал...