Чӑваш Республики ентешсене куҫарас енпе патшалӑх программине кӗресшӗн. Кун пирки Чӑваш Енӗн премьер-министрӗ Иван Моторин пӗлтернӗ иккен.
«Программа кӑҫалхи ҫулӑн иккӗмӗш ҫурҫулӗнче ӗҫлесе каймалла, — тенӗ Моторин нумаях пулмасть иртнӗ пресс-конференцире. — Вӑл епле ӗҫлесе каясси пирки калама тытӑнса тӑратӑп. Чӑваш Республики ӗҫ вӑйӗпе яланах йышлӑ регион шутланнӑ. Ахальтен мар ӗнтӗ чӑвашсенчен ҫурри республика тулашӗнче пурӑнать».
Апла пулин те «программӑн пулмаллах», «пирӗн пӗр юхӑмра пулмалла» тенӗ иккен вӑл.
Республикӑра хатӗрлекен программӑна малтан правительствин ларӑвӗнче ҫирӗплетмелле иккен, унтан Мускавра хӳтӗлемелле теҫҫӗ. Региона Мускав мӗн чухлӗ укҫа уйӑрасси хальлӗхе паллӑ мар-ха.
Чӑваш Республикин транспорт тата ҫул-йӗр хуҫалӑхӗн министрне Владимир Филиппова ҫирӗплетнӗ. Ҫапла Хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче алӑ пуснӑ.
Унччен министрта тӑрӑшнӑ Михаил Янковские урӑх ӗҫе куҫнӑ май хӑтарнине /news/5426.htmlэпир пӗлтернӗччӗ.
Владимир Филиппов Вӑрнар районӗнчи Элмен Сунар ялӗнче 1966 ҫулта ҫуралнӑ. 1985 ҫулта вӑл Шупашкарти строительство техникумӗнче «Промышленноҫ тата граждан строительстви» специальноҫа алла илнӗ. 2001 ҫулта Чӑваш патшалӑх университетӗнче вӗренсе тухнӑ, унта вӑл «Наци экономики» специальноҫа алла илнӗ. 2011 ҫултанпа Шупашкар хулинчи Ленин район администрацине ертсе пынӑ.
Чӑваш Ен Элтеперӗн маларах асӑннӑ кунхи тепӗр Хушӑвӗпе Олег Марков строительство министрне ЧР Министрӗсен Кабинечӗн Председателӗн ҫумӗ пулма ҫирӗплетнӗ.
Кӑҫал Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗ 20 ҫул тултарать. Унта ӗҫлекенсем паллӑ кун тӗлне асӑнмалӑх медаль тата кӑкӑр ҫине ҫакмалли кӑларма йышӑннӑ. Анчах унта Чӑваш Республикин Патшалӑх Гербне усӑ курма Геральдика канашӗнчен ирӗк илмелле. Асӑннӑ канашӑн нумаях пулмасть иртнӗ черетлӗ ларӑвӗнче ҫав ыйтӑва пӑхса тухнӑ та.
Ларура республикӑн Ял хуҫалӑх министерствин «Нива» вӗренӳ центрӗ Чӑваш Республикин автошкулсен ассоциацине йӗркелес шут тытнӑ иккен. Анчах ҫак ятра «Чӑваш Республики» тенине усӑ курма каллех Геральдика канашӗ ырлани кирлӗ.
Геральдика канашӗнчен «Чӑваш Республики» ята усӑ курма инвестиципе финанс компанийӗсенчен пӗри те ирӗк ыйтнӑ. Вӑл «Чӑваш Республикин аталанӑвӑн корпорацийӗ» ятпа акционерсен тулли мар обществине йӗркелесшӗн иккен. Унсӑр пуҫне Патшалӑх ялавӗпе Патшлаӑх гербне усӑ курма ыйтнӑ.
Геральдика канашӗ никама та кӳрентермен — вӗсен кашнин ыйтӑвнех тивӗҫтернӗ.
Паян Чӑваш Ен Правительствинче кадрпа ҫыхӑннӑ улшӑну пулса иртнӗ. Черетлӗ тесен те йӑнӑш пулас ҫук-тӑр. Министрсем час-часах ылмашнине ҫынсем те асӑрхаҫҫӗ ӗнтӗ. Хальхинче кадр улшӑнӑвӗ Транспортпа ҫул-йӗр министерствине пырса тивнӗ. Ӑна ертсе пынӑ Михаил Янковские ӗҫрен хӑтарасси пирки Хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев паян алӑ пуснӑ. Сӑлтавне урӑх ӗҫе куҫнипе тесе кӑтартнӑ. Министр пуканне Янковский 2012 ҫулхи ҫу уйӑхӗнче йышӑннӑ. 2004 ҫултанпа вӑл министр ҫумӗнче тӑрӑшнӑ.
ЧР Элтеперӗн тепӗр Хушӑвӗпе министрӑн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлама ҫирӗплетнӗ. Ҫак тивӗҫе министр ҫумӗнче тӑрӑшакан Владимир Степанова шаннӑ.
Адольфо Суарес Испанишӗн пӗрремӗш демократ премьер-министр шутланать. Вӑл франкист диктатуринчен ҫӗршыва демократилле управлени ҫине куҫарнӑ. Реформӑра Испанин хальхи патши Хуан Карлос та хӑйӗн тӳпине самай хывнӑ. Ҫавах та историксем, сӑмахран, Хавьер Тусель Суарес тӳпине пысӑка хурса палӑртаҫҫӗ. Ҫитменнине, шӑпах Суарес нумай партиллӗ тытӑма йӗркеленӗ, Испанин коммунистсен партине легализациленӗ, ҫӗршывӑн Конституцине йышӑннӑ.
1981 ҫулта Суарес отставкӑна кайнӑ хыҫҫӑн ҫар ҫыннисем ҫӗршывра пӑлхав пуҫланӑ-ха. Гражданла гвардеецсем парламента кӗске вӑхӑтлӑха тытса та илнӗ. Пӑлхавҫӑсен аллине лекнӗ Суареса урайне выртма хушсан та вӑл хушнине итлемен иккен.
Премьер-министр пулнӑскер юлашки вӑхӑтра Альцгеймер чирӗпе асапланнӑ. Тунтикун ӑна Мадридри пульницӑна респиратор инфекцийӗпе хунӑ. Ӗнер, ав — ҫакӑн пек хыпар. Суарес 81 ҫулта пулнӑ.
Ҫак эрнере Чӑваш Енре ҫӗнӗ Хушу йышӑннӑ. Унпа килӗшӳллӗн малашне кашни уйӑхра республикипех сывлӑхпа спорт кунӗсем ирттерме тытӑнмалла. Сӑмах май, паянтан ӑна пуҫласа йӗркелерӗҫ те ӗнтӗ.
Спортпа сывлӑх кунне ирттермелле тени ӑна хӑҫан йӗркелессине палӑртса хумаллине пӗлтерет. Палӑртнипех ҫырлахмалла мар — хӑҫан пулассине хаҫат, радиопа телекурав, тӗнче тетелӗ урлӑ ҫынсем патне ҫитермелле. Сывлӑхпа спорт кунӗнче вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсен тата тӗрлӗ харпӑрлӑх хурмиллӗ организацисен спорт сооруженийӗсемпе объекчӗсене халӑха тӳлевсӗр кӗртмелле.
Ӗнер Крымпа Раҫҫее пӗлтерӗшлӗ кун пулчӗ. Крым пирӗн ҫӗршывпа пӗрлешнине халӑх савӑнӑҫлӑн паллӑ турӗ. Ҫурутраври халӑх ҫак пулӑма чылай ҫул кӗтнӗ имӗш. Владимир Путин, Крым Республикин Патшалӑх Канашӗн председателӗ Владимир Константинов, премьер-министрӗ Сергей Аксенов, Севастополь мэрӗ Алексей Чалый килӗшӗве алӑ пуснӑ хыҫҫӑн халӑх чылай вӑхӑт хушши алӑ ҫупнӑ. Паянтан Крым ҫыннисем Раҫҫей паспорчӗ илме, лавккасенче гривнӑпа мар, тенкӗпе тӳлеме тытӑнӗҫ. Владимир Путин унта пурӑнакан кирек мӗнле наци ҫыннисене те хаваспах йышӑннине палӑртнӑ. Вӗсем халӗ пурте пирӗншӗн чи ҫывӑх тӑван пекех тенӗ вӑл. Президент каланӑ тӑрӑх, Крым ҫыннисем Раҫҫей гражданствине илме е Украина гражданствине хӑварма пултараҫҫӗ.
Савӑнӑҫлӑ ҫак пулӑма чылай хулара паллӑ турӗҫ. Шупашкарта ӗнер халӑх Республика тӳремӗнче пухӑнчӗ. Сахал мар: ҫичӗ пине яхӑн. Сцена ҫинче юрӑ-ташӑ янӑранӑ, чиновниксем тухса калаҫнӑ. Ҫынсем «Братья крымчане, Чувашия с вами!» (чӑв. Крымри тӑванла халӑх, Чӑваш Ен санпа!) лозунг йӑтнӑ.
Шӑматкун, пушӑн 15-мӗшӗнче, Крыма пӗрлештернипе килӗшекеннисемпе пӗрлех вӑрҫа хирӗҫҫисем те пухӑннӑ. Расна вырӑнта. Влаҫ политикине ырлакансем — чылайӑшне унта хистесе илсе тухнӑ теҫҫӗ — Хӗрлӗ тӳремре пуҫтарӑннӑ пулсан вӑрҫа хирӗҫҫисем «Мир Луксор» кинотеатр умне тухнӑ.
Халӑх чылайӑнах пулман — пӗр 25–30 ҫын кӑна пухӑннӑ. Акцине РПР-ПАРНАС тата Раштавӑн 5-мӗшӗн партийӗн вырӑнти уйрӑмӗсем йӗркеленӗ. Ҫавӑн пекех чӑваш тата вырӑс халӑхӗшӗн пӑшӑрханакансем те хутшӑннӑ. Вырӑсла плакатсемсӗр пуҫне чӑвашли те пулнӑ, тӗслӗхрен, «Вӑрҫӑ ан пултӑр! Эпир тӑнӑҫлӑхшӑн!».
Пикетра Раҫҫей, Украина тата Чӑваш Ен ялавӗсем пулнӑ.
Анӑҫри хӑш-пӗр журналист Крымри референдумра сӑтӑр тума тӑрӑшни пирки информаци агентствисенчен пӗрне, «Новости» РИАна, Финлянди сӑнавҫи Йохан Бекман пӗлтернӗ.
«Кунта анӑҫри журналист питӗ нумай, анчах, шел те, вӗсем хӑшӗсем референдума хирӗҫле вӑрттӑн вӑйпа усӑ кураҫҫӗ. Эп асӑрханӑ тӑрӑх, вӗсенчен хӑшӗсем суйлав участокӗсен ӗҫченӗсене психологи тӗлӗшӗнчен пусараҫҫӗ», — тенӗ вӑл.
Йохан Бекман шучӗпе ҫакӑ ятарлӑ операци те пулма пултарать. «Вӗсем суйлав комиссийӗсен пайташӗсене тӗлӗнмелле ыйтусем параҫҫӗ. Ҫакна эп, сӑмах май, Раҫҫейре дума тата Президент суйлавӗ иртнӗ чух та сиснӗччӗ», — пӗлтернӗ Финлянди сӑнавҫи.
Крымри референдумра витӗр курӑнакан урнӑсем усӑ курнине анӑҫри хӑш-пӗр журналист суйлав вӑрттӑнлӑхне уҫӑмлатнипе танлаштарать-мӗн. «Тӗрӗссипе, витӗр курӑнакан урна суйлав уҫӑмлӑ пынине пӗлтерет», — тенӗ маларах асӑннӑ сӑнавҫӑ.
Бекман унӑн ентешӗ, финн журналисчӗ, Бахчисарайри суйлав комиссийӗн пайташне, урна патӗнче тӑракан хӗре, «Сана кунта кам ирӗксӗр янӑ?» йышши ыйтупа тапӑннӑ. Хӗр ыйтусене хуравлама килӗшмен енне ун пирки вӑл хӑраса та шикленсе ӳкнӗскер тесе пӗтӗмлетнӗ.
Крымпа ҫыхӑннӑ Раҫҫейпе Украина хушшинчи хирӗҫтӑру МИХсен анине те куҫрӗ — ирӗклӗрех кӑларӑмсене хӗсме пуҫларӗҫ. Ӗнер тетелти «Лента.ру» хаҫатӑн тӗп редакторне ӗҫрен хӑтарнӑччӗ пулсан паян Роскомнадзор сӗннипе темиҫе сайта хупса хунӑ. Вӗсен шутне «Грани.ру», «Каспаров.ру» тата ЕЖ.ру кӗнӗ. Ҫавӑн пекех Алексей Навальнӑйӑн кун кӗнекийӗ уҫӑлмасть. Паянах Украинӑра тухса тӑракан «Коммерсантъ» хаҫат хупӑннӑ — кӑна укҫа-тенкӗ тӗлӗшӗнчен йывӑрлӑх тухнипе сӑлтавланӑ.
Тӗрӗслев органӗ пӗлтернӗ тӑрӑх «Грани.ру», «Каспаров.ру» тата ЕЖ.ру йӗркене пӑсма, саккуна пӑсса масӑллӑ мероприятисене хутшӑнма чӗннӗ иккен. Хупнин сӑлтавӗ ҫакӑнпа ҫыхӑннӑ.
Ҫавӑн пекех хӑш-пӗрисен хыпарланӑ тӑрӑх «Эхо Москвы» сайт «Акадо» провайдер урлӑ уҫӑлмасть. Сӑмах май «Лента.ру»-ран чылай журналист хӑй ирӗкӗпе ӗҫрен тухнӑ.
-5.7 °C