В.Г. Родионов,
филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, профессор, Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗ, Шупашкар хули, Чӑваш Республики
Эпӗ Чӑваш патшалӑх университетӗнче вӗреннӗ ҫулсенче, 1973 ҫултаччӗ пулас, аслӑ патриархӑмӑра халалланӑ юбилей пухӑвӗнче Кашкӑр Хуначи (Г.Н. Волков) ҫапларах чӗнсе каланӑччӗ: «Малалла, Яковлев патнелле!» Зал сӗрлесе кайнӑччӗ ун чухне, хӑшӗ-хӑшӗ ура ҫине тӑрсах кӑшкӑрашрӗ. Ҫак уяв хыҫҫӑн этнопедагогика никӗслевҫине хӗстерме те хистеме пуҫӑнчӗҫ, юлашкинчен Шупашкартан хӳтерсе ямах пултарчӗҫ.
Ун чухне атеистсен саманиччӗ те, Яковлевӑн тӗн ҫинчен калани-ҫырнисене хура халӑхран пикенсех пытарма тӑрӑшатчӗҫ. Ҫав хушӑрах патриархӑмӑр ҫырнӑ уйрӑм йӗркесенчен политика пӗлтерӗшлӗ ялав-лозунг туса хытах вӗлкӗштеретчӗҫ, «аслӑ пиччемӗр» умӗнче (чӑннипе каласан, Мускавра ларакан влаҫри куккасен умӗнче) шанчӑклӑ йытӑ кӑмӑлне палӑртатчӗҫ.
Паянхи кун иккӗмӗш хӑтланкаларӑшӗ улшӑнсах кайман пек туйӑнать-ха.
«Тӗслӗхлӗ ача пахчи» Пӗтӗм Раҫҫейри смотр-конкурсра
Питӗрти Нева районӗнчи 35-мӗш ача пахчи «лауреат-ҫӗнтерӳҫӗ» ята тивӗҫнӗ. Вӑл тӑрӑхри чӑвашсен пӗрлешӗвӗ тӗнче тетелӗнчи халӑх ушкӑнӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, асӑннӑ учреждение чӑваш хӗрарӑмӗ, Елена Архипова, ертсе пырать.
Елена Алексеевна 1964 ҫулхи кӑрлачӑн 6-мӗшӗнче Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Карапашра ҫуралнӑ. 1983 ҫулта ҫемье ҫавӑрнӑ хыҫҫӑн Питӗре тухса кайнӑ. Унта вӑл 8-мӗш педагогика училищинче вӗреннӗ. Икӗ ача амӑшӗ. Малтан ача пахчинче воспитательте ӗҫленӗ. 2000 ҫулта вӑл А.И. Герцен ячӗллӗ педагогика университетӗнчӗн вӗренсе тухнӑ. Вӗренӳ сферинче 1988 ҫултанпа ӗҫлекенскере ача пахчин пуҫлӑхӗн тилхепине 2002 ҫулта шанса панӑ. Ентешӗмӗрӗн тӗрлӗ Хисеп грамоти, ытти чыслав чылай.
| АКА | 18 |
Николай Иванович Ашмарин 1920-1923-мӗш ҫулсенче Чӗмпӗрте пурӑннӑ, Чӗмпӗр чӑваш халӑх вӗрентӳ институтӗнче ӗҫленӗ, унта чӑваш чӗлхин теорилле курсне (е ҫавнашкал темиҫе курса) илсе пынӑ (студентсене вӗрентнӗ). Ман шутпа, ҫак пӗчӗк ҫеҫ пуплерӗшре палӑртнӑ информаци кашни ҫыншӑнах шутсӑр кӑсӑклӑ пулмалла. Шел пулин те, пире шкулта чӑваш историне пачах та вӗрентмеҫҫӗ е сахал вӗрентеҫҫӗ, ҫавна кура ҫакнашкал информацисем кашни чӑвашӑн оперативлӑ астӑвӑмӗнче ҫирӗпленнӗ теме май ҫук. Ҫапла калани мана хама та пырса тивет.
Курӑр-ха, вӗрентӳ йӗркелӗмӗ институт шайӗнче (вуз!) ӗҫленӗ! Тата унта чӑваш ачисене Ашмарин хӑй вӗрентет!
Николай Иванович Ашмарин Чӗмпӗрте.
Ун чухне Николай Иванович Ашмаринӑн килйышӗ 8 ҫынран тӑнӑ, мӗнпурӗ 6 ача пулнӑ (ҫав ачасенчен пӗри инвалид пулнӑ тенине те илтнӗ).
Кӑҫал Пӗтӗм вырӑссен диктантне 600 яхӑн ҫын хутшӑннӑ. Вӗсенчен 550-шӗ диктанта И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУра ҫырнӑ.
Тепӗр 140 ҫын, ҫывӑх хӗвелтухӑҫ ҫӗршывӗсенчен килнӗскерсем, TruD акцие хутшӑннӑ. Ӑна Шупашкарта вырӑс чӗлхине ют чӗлхе пек вӗренекен ҫынсем валли ятарласа йӗркеленӗ. Ӑна пӗлтӗр пӗрремӗш хут ирттернӗ, ун чухне акцие 59 ҫын хутшӑннӑ.
Пӗтӗм вырӑссен диктантне 2004 ҫулта Новосибирскра йӗркелесе янӑ. Чӑваш Ен унта 2013 ҫултанпа хутшанать. Пӗлтӗр 600 ытла ҫын диктант ҫырнӑ, вӗсенчен 44-шӗ «5» паллӑ илнӗ.
Кӑҫал кӑтартусем ака уйӑхӗн 18-мӗшӗ хыҫҫӑн паллӑ пулӗҫ. ЧПУри филологсен команди ӗҫсене тӗрӗслеме тытӑннӑ.
Шупашкарта чи лайӑх класс суйланӑ. Хула шайӗнчи иртнӗ конкурса ака уйӑхӗн 10-мӗшӗнче пӗтӗмлетнӗ.
Шупашкар хула администрацийӗн вӗренӳ управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, финала 8 класс тухнӑ: вӗсем 10, 20, 24, 40, 43, 48, 56 тата 59-мӗш шкулсенчен. Вӗсем видеохӑтлав тата «Классный и компания» ятлӑ визит карточки хатӗрленӗ.
48-мӗш шкулти 4-мӗш «в» класс ачисем чи маттуррисем пулнӑ. Иккӗмӗш вырӑна 24-мӗш шкулти 2-мӗш «б» калсс, 56-мӗш шкулти 4-мӗш «и» класс класс тухнӑ. Виҫҫӗмӗш вырӑна 20-мӗш шкулти 3-мӗш «в» класс, 43-мӗш шкулти 4-мӗш «е» класс, 40-мӗш шкулти 4-мӗш «к» класс йышӑннӑ.
Нумаях пулмасть Шупашкарти 47-мӗш вӑтам шкулта чӑваш чӗлхипе литературине верентекенсен республикӑри конкурсӗн финалӗ иртнӗ. Ҫӗнтерме 10 педагог, вӗсен шутӗнче Тутарстанри те пулнӑ, ӑнтӑлнӑ.
Вӗрентекенсем чӑваш чӗлхи урокне епле ирттернине кӑтартса панӑ, тӳресен умне чӑваш тумӗпе тухнӑ. Пуринчен ытла балл пухса Шупашкарти 40-мӗш шкулта ӗҫлекен Александр Степанов ҫӗнтернӗ. Каярах вӑл Мускавра иртекен наци чӗлхисен учителӗсен Пӗтӗм Раҫҫейри ӑсталӑх сехетӗнче хӑйӗн профессири пултарулӑхне кӑтартӗ.
Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ пуш уйӑхӗн 27-мӗшӗнче Шупашкарта «Ҫулталӑк вӗрентекенӗ — 2018» конкурса пӗтӗмлетнине пӗлтернӗччӗ. Хулари 40-мӗш шкулта чӑваш чӗлхипе литература вӗрентекен Александр Степанов унта «Педагог дебючӗ» номинацире ҫӗнтернӗччӗ.
«Idel.Реалии» сайтра чӑваш наци юхӑмӗн 90-мӗш ҫулсенчи хастарӗпе Виктор Егоровпа интервью пичетленнӗ. 1989 ҫулта ҫак ҫын Чӗмпӗр облаҫӗнче чӑвашсен И.Н. Ульянов ячӗллӗ культурӑпа ҫутӗҫ обществине йӗркеленӗ, ӑна хӑех темиҫе ҫул ертсе пынӑ.
Виктор Аванмарта халӗ художник тата скульптор евӗр пӗлеҫҫӗ. Хушма ятӑн пӗлтерӗшне тавҫӑрма йывӑр мар: аван + мар + арт (ӳнер).
Виктор Ааванмарт чӑваш наци уявӗсене епле ирттернине те каласа кӑтартнӑ. Пӗлтӗр вӑл Чӗмпӗр облаҫӗнчи Ялавӑрта Акатуйра пулнӑ иккен. Уявра казаксен хорӗ, районти культура ҫуртӗнчи тата вырӑнти артистсем юрланӑ. Ларекра тавар сутакансем чӑвашла юрланисӗр пуҫне сцена ҫинче пӗр чӑваш юррине те илтмен Виктор Аванмарт.
Шкулсенче чӑваш чӗлхине хальхи пек пӗчӗк шайра вӗрентни наци туртӑмӗнчен пистерекен прививкӑпа тан тесе шухӑшлать вӑл.
Шупашкар хула пухӑвӗн депутачӗ Ильяс Калмыков И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУн юридици факультечӗн студенчӗсемпе тӗл пулнӑ. Ҫамрӑксем депутата ыйтусем панӑ.
Ильяс Калмыков Чӑваш Енре политика карьерине малалла тӑсасшӑн маррине пӗлтернӗ. Вӑл студентсене хӑйӗн округӗнчи муниципалитет суйлавне хутшӑнса хӑйсен вӑйне тӗрӗслеме сӗннӗ. Вӑл вара чи маттуррисене пулӑшма шантарнӑ.
Ҫавӑн пекех ҫамрӑк депутат хӑйӗн пурнӑҫӗпе паллаштарнӑ, ӗҫри йывӑрлӑхсем пирки каласа кӑтартнӑ.
Ильяс Калмыковӑн депутат тивӗҫӗсем 2020 ҫулта вӗҫленеҫҫӗ. Сӑмах май, унӑн амӑшӗ «МАЧ» тулли мар яваплӑ обществӑн пӗр хуҫи шутланать.
Питӗрте Пӗтӗм Раҫҫейри «Раҫҫейри шкул умӗнхи чи лайӑх 100 учреждени» конкурса пӗтӗмлетнӗ. Унта Шупашкарти ача пахчи палӑрнӑ.
Конкурс лауреачӗсен йышне ҫӗршыври 5 ача пахчи кӗнӗ. Вӗсен йышне Шупашкарти 19-мӗш ача пахчи кӗнине палӑртма питӗ кӑмӑллӑ. Ӑна «Раҫҫейри чи лайӑх патшалӑх ача пахчи» ят панӑ.
Жюрире Федераци Канашӗн ӑслӑлӑх, вӗренӳ, культура тата информаци политикин комитечӗн, Патшалӑх Думин вӗренӳ комитечӗн тата ытти ведомство элчисем пулнӑ. Вӗсем Шупашкарти 19-мӗш ача пахчи шкул умӗнхи ачасен вӗренӗвӗн аталанӑвне пысӑк тӳпе хывнине палӑртнӑ.
Шкул ачисен чӑваш чӗлхипе литературине вӗренес кӑмӑлне ҫӗклес, чӑваш халӑхӗн историйӗпе культурине тӗпчес енӗпе пултаруллӑ ачасене тупса палӑртас тӗллевпе Ҫӗрпӳ районӗнче наци культурин «Туслӑх хӗлхемӗ» фестиваль иртнӗ.
Асӑннӑ фестивале районти шкул ачисем, 1-4-мӗш классенче вӗренекенсем хутшӑнчӗҫ.
Фестиваль номинацийӗсем ҫаксем пулчӗҫ: «Сӑмах илемӗ», «Чӑваш вӑййи», «Янра, чӑваш юрри», «Чӑваш ташши», «Чӑваш апачӗ». Ҫӗрпӳ районӗнче пултаруллӑ ача-пӑча нумай пулнине фестиваль аван кӑтартса пачӗ.
+13.3 °C