Куславкка районӗнчи Куснарта Марфа Трубина ҫуралнӑранпа 130 ҫул ҫитнине уявланӑ. Унти шкулта ҫыравҫӑсен пӗр ушкӑнӗ авӑн уйӑхӗн 7-мӗшӗнче пулнӑ. Ҫакӑн пирки Марина Карягина тележурналист, сӑвӑҫ Фейсбукра пӗлтернӗ. Тата вӑл шкула пырса кӗрсенех куҫ тӗлне лекнӗ портретсене ӳкерсе илнӗ.
Ҫыравҫӑ 1888 ҫулхи авӑн уйӑхӗн 2-мӗшӗнче /кивӗ стильпе ҫурла уйӑхӗн 21-мӗшӗнче/ Куславкка районне кӗрекен Аслӑ Куснар ялӗнче ҫуралнӑ. «Пирӗнтен, хӗрӗхелле ҫитнӗ е унтан та иртнӗ ҫынсенчен, кам ас тумасть пулӗ Трубина Мархвине, хамӑр хушӑри пек каласан — «Мархва аппана», хамӑра валли те, пирӗн ачамӑрсем валли те нумай-нумай паха кӗнеке ҫырса хӑварнӑ ҫынна? Пурте питӗ лайӑх ас тӑватпӑр ӑна, пурте ырӑпа асӑнатпӑр, унӑн ҫав тери кӑмӑллӑ, чӑннипех те «чӗре патне пыракан» произведенийӗсене паян кун та хаваслансах вулатпӑр», — тесе ҫырнӑ Леонид Агаков хӑй вӑхӑтӗнче.
Ача-пӑча ҫыравҫине паян та астӑваҫҫӗ — Куславкка районӗнчи мероприятие шкул ачисем те, вӗренекесем те хутшӑннӑ.
Шупашкарта Василий Чапаев ҫуралнӑ ҫурта ҫӗнетесшӗн. Кун валли 3 миллион тенке яхӑн уйӑрма палӑртнӑ.
Патшалӑх закупкисен сайтӗнче документсене вырнаҫтарнӑ. Заказчикӗ – Чӑваш наци музейӗ. Килӗшӗвӗн малтанхи хакӗ – 2 867 112 тенкӗ.
Ҫурта ҫӗнетнӗ чухне унчченхи сӑн-сӑпатне упраса хӑварасшӑн, истори сӗмне пӗтересшӗн мар. Чапаев ҫуралнӑ ҫурта ҫӗнетсе пӗтерсен айккинчи фасад ҫине асӑну хӑми вырнаҫтарасшӑн.
Ку ӗҫе кӑҫал раштав уйӑхӗн 10-мӗшӗччен вӗҫлеме палӑртнӑ.
Нумаях пулмасть Екатеринбургри «Таганская слобода» паркра Халӑхсен культурин кунӗ иртнӗ. Ҫулсерен йӗркелекенскере хальхинче 16-мӗш хут пухнӑ. Унта Свердлов облаҫӗн кӗпӗрнаттӑрӗ Евгений Куйвашев та хутшӑннӑ.
Вӑтам Урал тӑрӑхӗнче пурӑнакан 160 халӑх хушшинче пирӗн чӑвашсем те тӗлӗнтерме пултарнӑ. Иртен-ҫӳрене те, уява пухӑннисене те, журналистсене те. Ӗмӗрне ҫырас ӗҫе халалланисем ентешӗмӗрсен тухйисене уйрӑмах сӑнанӑ. «Чӑвашсен пуҫа тӑхӑнмалли кӑсӑклӑ», — пӗлтернӗ, сӑмахран, «Облгазета.ру» тӗнче тетелӗнчи хаҫат.
Уявра чӑвашсен «Ентеш» фольклор ушкӑнӗ такмаксене чӑвашла та вырӑсла каласа ташланӑ. Ҫавӑн чухне иртен-ҫӳрен чарӑнса тӑрса вӗсен пултарулӑхӗпе киленнипех ҫырлахман — ташша тухнӑ.
Авӑн уйӑхӗн 4-5-мӗшӗнче Шупашкарта Пӗтӗм тӗнчери X парамузыка фестивалӗ иртӗ. Ӑна Чӑваш патшалӑх оперӑпа балет театрӗнче йӗркелӗҫ.
Сцена ҫине сусӑр пулсан та амака парӑнман, талпӑнуллӑ та пуян чун-чӗреллӗ маттурсем тухӗҫ. Кун пек фестивале Шупашкар хули пуҫласа йышӑнать. Парафестивале Раҫҫейӗн 15 регионӗнчен тата Беларуҫран хутшӑнӗҫ.
Паян, авӑн уйӑхӗн 3-мӗшӗнче, фестивале хутшӑнакансенчен хашӗсем Шупашкара килсе ҫитнӗ. Вӗсене Чӑваш Енӗн Культура, национальноҫсен ӗҫесен тата архив ӗҫен министерстви тивӗҫлипе кӗтсе илнӗ. Параартистсене Ф.П. Павлов ячӗллӗ музыка училищин (техникумӗн) «Янтал» студентсен фольклор ансамблӗ чӑвашла тумланса юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ. Хӑнасене Шупашкарти паллӑ вырӑнсене кӑтартса ҫӳрӗҫ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче Валерий Алексин журналистӑн «Тӳсӗмлӗх чунра-юнра» кӗнеки нумаях пулмасть кун ҫути курнӑ. Унта чӑвашла тата вырӑсла ҫырнӑ статьясем, очерксем, интервьюсем кӗнӗ.
Кӗнеке издательствин ӗҫченӗ Ольга Иванова пӗлтернӗ тӑрӑх, автор хӑйӗнпе калаҫакан ҫынсене юратни-хисеплени сисӗнет.
«Автор паянхи наци культурин аталанӑвӗн ҫивӗч ыйтӑвӗсене хускатнӑ», — пӗлтерет Ольга Иванова.
Кӑларӑм виҫӗ сыпӑкран тӑрать. «Шырав сукмакӗ» пая архив докуменчӗсене, ҫынсем каласа панисене, асаилӳсене, ҫырусене тӗпе хурса ҫырнӑ. «Сӑнсем» сыпӑкра чӑваш культурин паллӑ ҫыннисемпе паллаштарнӑ. Вӗсен йышӗнче — Дмитрий Михлеев кинорежиссер тата ҫыравҫӑ, Алексей Мажуков композитор, Владимир Бурмистров артист, Михаил Козлов биолог, Борис Чиндыков драматург, Юрий Плющев кинооператор тата фотохудожник тата ыттисем. «Канӑҫа ҫухатнисем» сыпӑкра хӑйсен ӗҫне чунтан парӑннӑ тӗлӗнтермӗш ҫынсем ҫинчен вуласа пӗлме пулать.
Кӑҫал Чӑваш Енре «Кино каҫӗ» акци виҫҫӗмӗш хут иртнӗ. Унта «Чӑвашкино» патшалӑх киностудийӗ тата электрон документацийӗн архивӗ хутшӑннӑ.
Хальхинче киносене уҫӑ тӳпе айӗнче кӑтартнӑ. Республикӑра наци чӗлхипе ӳкернӗ кинона аталантарсшӑн. Мускаври пӗр студи «Чӑвашкино» саккасӗпе чӑваш ҫӗрӗ ҫинче пулнӑ граждан вӑрҫине ӳкересшӗн. Сценарие Шупашкарти Сергей Щербаков хатӗрленӗ. Ҫитес ҫул киносен каҫне ҫав фильмпа уҫасса шанаҫҫӗ.
Акци вӑхӑтӗнче фото- тата кинотехника куравне йӗркеленӗ. Акцие Раҫҫейри кино кунне халалланӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствинче Николай Максимовӑн «Майра патша парни» хайлавӗ пичетленсе тухнӑ.
Чӑваш кӗнеке издательствин редакторӗ Ольга Федорова пӗлтернӗ тӑрӑх, историлле романри ӗҫ-пуҫ Иккӗмӗш Кӗтерне патша вӑхӑтӗнче пулса иртет. Атӑл тӑрӑхне ҫитсе курма шут тытнӑ майра патша Улатӑрта хӗсметре тӑракан хӑюллӑ чӑваш каччине, Эпеҫ ялӗнче ҫуралнӑ Сентиере, куҫ хывать, ӑна хӑйне хураллама службӑна илет.
Тӑлӑх ӳснӗ каччӑран казак, каярах сержант пулса тӑрать, унтан Кӗтерне патша хушнипе ӑна фельдфебель чинӗ панӑ.
Кайран тӗп сӑнар тӑван яла таврӑнать. Унта ӑна хӑйне евӗр шӑпа кӗтет.
Ольга Федорова ӗнентернӗ тӑрӑх, «хайлав хӑвӑрт вуланать, ҫыравҫӑ чӗлхи ансат та пуян. Тӗрлӗ истори событийӗсене автор тӗрлӗ ӳсӗмри вулаканшӑн та ӑнланмалла кӑтартса парать. Патшан вӑл е ку указӗ чӑваш халӑхӗн пурнӑҫне мӗнле витӗм кӳнине те курӑмлӑн палӑртнӑ».
Историлле романа ҫыравҫӑ 2010-2017 ҫулсенче калӑпланӑ. Кӗнеке редакторӗ – В.Г. Кошкин, ӳнерҫи – А.И. Алексеев, тиражӗ – 1000 экземпляр.
«Сказочная палитра» (чӑв. Юмах тӗс-сӗмӗ) ҫамрӑксен наци театрӗсен фестивалӗ кӑҫал та иртӗ. Ӑна Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ кӑҫал виҫҫӗмӗш хут йӗркелӗ.
Театрӑн халӑхпа ҫыхӑну тытакан специалисчӗ Надежда Андреева пӗлтернӗ тӑрӑх, фестиваль чӳк уйӑхӗн 19-23-мӗшӗсенче пулӗ.
Чӗрӗ ӳнер учрежденийӗ культура мероприятине ҫамрӑк куракана та, ачасемпе ҫамрӑксем валли ҫамрӑксен тата драма спектаклӗсе лартакансене те йыхравлать.
Фестивальте хальхи вӑхӑтри культура тӑрӑмне, наци нумай енлӗхне тата ҫавсем театр сценине витӗм кӳнине сӳтсе явӗҫ. Заявкӑсене molt@cap.ru электрон адреспа юпа уйӑхӗн 1-мӗшӗччен йышӑнӗҫ. Ыйтса пӗлмелли телефон номерӗ: (8835) 52-15-28 (ку вӑл — театрӑн йышӑну пӳлӗмӗ).
Раҫҫейӗн Федераци Канашне Чӑваш Енрен суйланнӑ Вадим Николаев Ҫӗнӗ Шупашкара лашапа ӗнер ҫитнӗ. Ҫук хӑй утланса ларса е урхамаха кӳлсе мар-ха. Спутник-хулана ӑйӑра вӑл парнелӗх илсе ҫитернӗ. Чӗлхесӗр янавара ӑҫтан илсе килнине тата унӑн ӑратне, шел те, пӗлместпӗр. Шӑмат кун Ҫӗнӗ Шупашкар 58 ҫул тултарнине уявланӑ. Хулари тӗрлӗ лапамра ҫав ятпа хаваслӑ мероприятисем иртнӗ. Уявӑн савӑнӑҫлӑ та официаллӑ пайӗ А.Г. Николаев ячӗллӗ стадионта каҫ кӳлӗм иртнӗ. Унта тӗрлӗ тӳре-шара: республика ертӳҫинчен пуҫласа депутатсем таранах — пуҫтарӑннӑ.
Вадим Николаев хулари лаша спорт шкулне ӑратлӑ ӑйӑр парнеленӗ. Ҫавна ҫирӗплетекен сертификата вӑл унтисене уявра, хула ҫыннисен умӗнче, сцена ҫине хӑпарсан тыттарнӑ.
Василий Чапаев музейӗнчен сӑмавар вӑрланӑ. Ҫапла, сӑмахӑмӑр — легендарлӑ дивизи командирӗн Шупашкарти музейӗ пирки. Ют пурлӑха хапсӑнакан кукӑр алӑллисем шӑпах ҫав культура учрежденине, аваллӑх управҫине, куҫ хывнӑ.
Музея чӳрече витӗр кӗнине паян иртнӗ брифингра Чӑваш Енӗн прокурорӗн пӗрремӗш ҫумӗ Александр Ефграфов пӗлтернӗ.
Йӗрке хуралҫисем тӗшмӗртнӗ тӑрӑх, сӑмавар вӑррисем тӗслӗ металл сутса укҫа тӑвас тенӗ.
Ҫав сӑмаварпа, сӑмах май, Шупашкар хула кунне уявланӑ чух усӑ курнӑ. Музей умӗнче «Чапайпа чей ӗҫер» савӑнӑҫлӑ мероприяти иртнӗччӗ. Ун пеккине пӗлтӗр те ирттернӗччӗ, анчах сӑмавара ун хыҫҫӑн тӗкӗнекен тупӑнман. Кӑҫал такамсем хытах куҫ хывнӑ курӑнать — ҫавӑншӑн пуҫтахланма та шикленмен.
-0.7 °C