Нумаях пулмасть, ҫурла уйӑхӗн 27-мӗшӗнче, Чулхула облаҫӗнчи Пильна районӗ 87-мӗш ҫуралнӑ кунне паллӑ тунӑ. Ку тӑрӑхпа вара Хӗрлӗ Чутай районӗ туслӑ.
Хӗрлӗчутайсем вӗсене саламламашкӑн кайнӑ. Пильна тӑрӑхне ЧР тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Александр Самсонов, концертсен ертӳҫи Регина Чишкина артистка ҫитнӗ.
Пирӗн артистсем концерта хутшӑннӑ. Вӗсен юррисене Чулхула халӑхӗ тӑвӑллӑн алӑ ҫупса кӗтсе илнӗ.
Александр Самсонов каланӑ тӑрӑх, уявра Пӗрремӗш каналпа пыракан «Пока все дома» кӑларӑм ертӳҫи Тимур Кизяков та пулнӑ. Унпа пурте сӑн ӳкерӗнме талпӑннӑ.
Ҫурла уйӑхӗн 27-мӗшӗнче каҫхине республикӑра «Кино каҫӗ» акци иртнӗ. Ӑна пӗтӗмпе 116 лапамра йӗркеленӗ.
«Кино каҫӗ» Пӑрачкав районӗнче те иртмелле пулнӑ. Анчах Африка мурне пула унта мероприятисем, уявсем йӗркелеме чарнӑ.
Ҫав каҫ район-хулари кинотеатрсенче, культура керменӗсемпе ҫурчӗсенче, вулавӑшсенче, музейсенче тӗрлӗ фильм кӑтартнӑ.
Унччен маларах республикӑра 116 лапамра кино кӑтартасси пирки хыпарланӑ, анчах 116-шӗнче ҫес акци иртнӗ.
Акцие 17 пин ытла ҫын хутшӑннӑ. Ҫав каҫ ҫынсем «Легенда №17», «Батальон», «Смешарики: Легенда о золотом драконе» фильмсем курнӑ. Кунсӑр пуҫне эксклюзив та пулнӑ: ҫынсем «Дети против волшебников» фильм пӑхнӑ.
Улатӑрта паян кинозал уҫӑлнӑ. Вӑл «Лабиринт» суту-илӳ центрӗнче вырнаҫнӑ. «Космос» ят панӑ кинотеатра уҫма хулара ӗҫпе пулнӑ республика Элтеперӗ Михаил Игнатьев та хутшӑннӑ.
Улатӑрти кинозала уҫма Кино фондӗнчен 4,7 миллион тенкӗ уйӑрнӑ. Инвестор хӑй те укҫа хывнӑ. Вӑл хӑй кӗсйинчен 10 миллион тенкӗ ытларах янӑ. «Кӗмӗл» чаплӑ оборудовани туянма та, ҫемҫе пукан илме те, кондиционерсем вырнаҫтарма та тухса кайнӑ.
Кинозала савӑнӑҫлӑ лару-тӑрура уҫичченех унта кино кӑтартма тытӑннӑ. Халиччен 3500 ҫын пырса та курнӑ. Нумай-и, сахал-и, анчах кинотеатр уҫӑлнине кура тӑхӑр ҫын валли ӗҫ вырӑнӗ тупӑннӑ.
Михаил Игнатьев Элтепер маларах кинозалсем Канашра тата Ҫӗмӗрлере уҫӑлнине те палӑртса хӑварнӑ.
Ҫурла уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнчи Огонек ялӗнчи ҫынсем уява пухӑннӑ. Ялта халӑх йышлӑ мар, ҫапах пӗрле уяв йӗркелесе вӗсем туслӑхӗ ҫирӗп пулнине кӑтартнӑ.
Уява Шӑрттан ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Сергей Моисеев уҫнӑ. Ял ҫыннисене саламламашкӑн ЧР ҫутҫанталӑк министрӗ Сергей Павлов та ҫитнӗ. Йӗпреҫ ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Сергей Фадеев, социаллӑ хӳтлӗх пай пуҫлӑхӗ Римма Июдина та тухса калаҫнӑ.
Владимир Андреева, Сергей Сапожникова, Надежда Семеновӑна хастарлӑхпа палӑрнӑшӑн Йӗпреҫ район администрацийӗн Хисеп хучӗпе чысланӑ. Сергей Моисеев яла хӑтлӑх кӗртес ӗҫре нумай тӑрӑшакансене тав хучӗ панӑ.
Уяв концертпа тӑсӑлнӑ. Огонек ҫыннисене Шӑрттан ялӗнчи пултарулӑх ушкӑнӗ юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ.
Пӗлтӗр Шупашкар хула администраци аллине куҫнӑ «Ҫеҫпӗл» ҫуртне ЧР Культура министерствине парасшӑн.
2014 ҫулта кинотеатр хупӑнсан ҫурт валли ҫӗнӗ хуҫа шыранӑ, анчах тупайман. Ҫавна май унта ачасемпе ҫамрӑксен пултарулӑхӗн аталанӑвӗн академине уҫма йышӑннӑ. Унта ача-пӑча журналистика шкулӗ, сӑн ӳкерме вӗрентекен уйрӑм, хореографи тата хор уйрӑмӗсем вырнаҫмалла пулнӑ. Анчах палӑртнине вӗҫне ҫитиех пурнӑҫлайман.
ЧР Культура министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫурта ведомство харпӑрлӑхне куҫарас ыйтӑва татса паман-ха. Анчах «Ҫеҫпӗлӗн» ҫӗнӗ хуҫа пуласси паллӑ. Ведомство шухӑшӗпе, ҫуртпа тӗллевлӗн усӑ курмалла, ҫавӑнпа пӗр зала Ҫамрӑксен театрне, ку таранччен хӑйсен ҫурчӗ пулманскере, памалла. Ҫав вӑхӑтрах икӗ залра та кино кӑтартӗҫ.
Анчах «КВН-щиксемпе» «Артефакт» Ҫамрӑксен театрӗпе юнашар ӗҫлесшӗн мар. Ведомство вӗсем валли хулара урӑх ҫӗрте те вырӑн пуррине палӑртнӑ, анчах хальлӗхе офис сӗнмен-ха.
Ҫӗмӗрлере ҫарпа патриотизм клубӗсен тата параппанҫӗсен дефилине тата «Марш ансамблӗсен парачӗ» плац-концерт ирттермелле.
Ҫитес уйӑхӑн 10-мӗшне палӑртса хунӑ мероприятие хулан 100 ҫулхине халалланӑ. Мероприяти тӗллевне патриотизм воспитанине сарассипе ӑнлантараҫҫӗ.
«Паян строй хатӗрленӗвӗ, параппанҫӑсен колоннӑпа утса иртесси, ҫар ӳнерӗсен элеменчӗсем вӑйлӑ аталанаҫҫӗ. Ҫавӑнпа та фестиваль-конкурс Чӑваш Республикинче патриотизмла ӳстерессин тӑсӑмӗ шутланать», — ӑнлантарнӑ Ҫӗмӗрле хула администрацийӗн сайтӗнче.
Хулари ача-пӑча пултарулӑх центрӗ фестивале республикӑри ҫамрӑк армеецсен уйрӑмӗсене, ҫарпа патриотизм клубӗсене, параппанҫӑсене хутшӑнма чӗнсе калать. Ыйтса пӗлмелли тупӑнсан Юлия Жданович ятлӑ ҫын патне 8(905)46-81-51 номерпе шӑнкӑравлама ыйтаҫҫӗ.
Мускав патшалӑхӗпе пӗрлештерес тӗлӗшпе ҫула тухнӑ чӑваш кнеҫӗсене сӑнлакан пилӗк юланутран тӑракан монументаллӑ композицие хула пуҫлӑхӗсем унӑн авторне, Фёдор Мадуров кӳлепеҫӗне, тавӑрса панӑ.
Ҫак кӳлепе Шупашкара Етӗрне ҫулӗпе кӗнӗ вырӑнти ункӑра вырнаҫнине, каярах ӑна влаҫрисен йышӑнӑвӗпе Шупашкарӑн 500 ҫуллӑхӑн паркне куҫарнине маларах Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Аса илтеретпӗр, кӳлепе авторӗн шухӑшӗпе унӑн ҫӗнӗ вырӑнӗ ытла та килӗшӳсӗр, Шупашкар ҫыннисен шухӑшӗпе юланутсем халь Мускава мар, Шупашкарӑн 500 ҫуллӑхӑн паркӗнчен анӑҫарах вырнаҫнӑ мунчана каяҫҫӗ имӗш.
Ҫу уйӑхӗнче «Ирӗклӗх» чӑваш халӑх пӗрлӗхӗ хула администрацийӗ патне ҫырупа тухнӑ, унта вӑл чӑвашсене Мускав патшалӑхӗпе пӗрлештерес тӗлӗшпе ҫула тухнӑ чӑваш кнеҫӗсене сӑнлакан пилӗк юланутран тӑракан монументаллӑ композици ытла та япӑхланса кайнипе пӑшӑрханнӑччӗ. «Ирӗклӗх» Шупашкар хула администрацине монументаллӑ композицие ытла та япӑхлантарса янӑшӑн яваплисене палӑртма тата кӳлепен малашлӑхӗ пирки пӗлтерме ыйтнӑччӗ. Халӗ, ав, кӳлепене ҫӗнетес вырӑнне унӑн авторне тавӑрса панӑ.
Шупашкарта ҫамрӑксен наци театрӗсен фестивалӗ пуҫласа иртет. Вӑл авӑн уйӑхӗн 19—23-мӗшӗсенче пулмалла.
«Сказочная палитра» (чӑв. Юмах палитри) театр форумне Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗ республикӑн Культура министерстви пулӑшнипе йӗркелет. Фестивале Хусанти, Йошкар-Олари, Чӗмпӗрти, Шупашкарти ҫамрӑксен театрӗсем тата Саранскри наци драма театрӗ хутшӑнмалла. Театр форумӗ вӑхӑтӗнче спектакльсене наци чӗлхисемпе: чӑвашла, тутарла, ҫармӑсла — кӑтартӗҫ. Вӗсене вырӑсла синхрон мелӗпе куҫарӗҫ.
Фестивальти спектакльсене Мускавран, Ӗпхӳрен ятарласа чӗнсе илнӗ критиксемпе: ӳнер пӗлӗвӗн кандиадачӗ Ирина Мягковӑпа тата Пушкӑртстан Республикин тава тивӗҫлӗ ӳнер ӗҫченӗпе Дина Давлетшинапа — сӳтсе явӗҫ. Форума хутшӑннӑ спектакльсене тата артистсене тӗрлӗ номинаципе чыслассине те палӑртса хунӑ.
Шупашкарти «Ашмарин урамӗ» чарӑнуран Кӳкеҫ еннелле кайнӑ ҫул ҫавринче «Уйӑх ҫинчи хӗр» палӑк туса лартнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Пӗлтӗр пуҫласа лартнӑ скульптурӑна кӑҫал унӑн авторӗ Андрей Молоков ҫуллетнӗччӗ: палӑк ҫӳллӗшӗ 6 метра яхӑнччӗ.
Скульптор маларах уйӑх ҫинчи пикепе юнашар пӗр енне унӑн каччине Асана, тепӗр енне Пинеслуна (паллӑ юмахра Уйӑх ҫине лекнӗ хӗре ҫапла чӗннӗ) тухатнӑ амаҫури амӑшне тӑратассине пӗлтернӗччӗ.
Улӑм палӑк ӗмӗрӗ вӑрӑм пулмарӗ. «Ҫыхӑнура» порталта пӗлтернӗ тӑрӑх, шӑматкун каҫхине вӑл ҫунса кайнӑ. Хӑшӗсем шухӑшланӑ тӑрӑх, палӑка такам юри чӗртсе янӑ. Теприсем пӗр-пӗр ҫын пирус тӗпӗ пенӗ пуль те, ҫавӑнпа тивсе илнӗ тесе тӗшмӗртеҫҫӗ.
ЧР Наци вулавӑшӗн Г.Айхи залӗ тӗлӗнмелле хаклӑ парнене тивӗҫнӗ. Геннадий Юмарт Айхин ҫуралнӑ кунӗнче вулавӑша тӑм чӳлмек парнеленӗ. Ӑна, Дагестанран илсе килнӗскере, хӑй вӑхӑтӗнче Айхи Юмарта панӑ. Чӳлмек ҫине поэт хӑйӗн аллипе экспромт сӑвӑ, эпиграфика ҫырнӑ.
Ку парне 45 ҫул каяллахи. Халӗ вӑл вулавӑшра вырӑн тупнӑ. Чӳлмек ҫине ҫапла ҫырнӑ:
Эп – пурнӑҫ япали. Эп – вилӗмӗн тупри.
Ман хӗрлӗ тӑмӑмра – аслаҫӑрсен тӑпри!
Чӑвашӑн ҫӗрӗнче юласчӗ, аркансан,
Сас-чӳсӗр салам пек! Эп – хамӑр Пӑлхартан.
Пӑлхар ялӗ, Тутартстан
1972, авӑн.
Чӳлмек 16,5 сантиметр тӑршшӗ. Ӑна йӑла-йӗркепе килӗшӳллӗн илемлетнӗ. Пӗррехинче вӑл ӳксен кӑштах катӑлнӑ. Анчах пайне тупса ҫыпӑҫтарнӑ. Чӳлмеке вулавӑша Геннадий Юмартӑн хӗрӗ Ирина Трофимова илсе килнӗ.
Вулавӑш тата Геннадий Юмарт Айхин ниҫта та пичетленмен хайлавӗсене уйрӑммӑн кӑларасшӑн. Ҫавӑнпа чӳлмек евӗр парнесем пур тӑк вӗсене вулавӑшра хаваспах йышӑнаҫҫӗ.
-2.7 °C