Ачасене урам витӗм кӳрет теме пӑхать те хӑш-пӗр ашшӗ-амӑшӗ, ку сӑмахсенче тӗшши пурах-тӑр. Ӑс-хакӑл енчен ҫирӗпленсе ҫитмен шӑпӑрлансем ырӑпа усала уйӑрма пур чухне пӗлсе ҫитереймеҫҫӗ. Тата вӗсене хӑйсем кӑна тӗрӗс пулнӑн туйӑнни те чӑрмантарать пулӗ.
Хальхи саманара ачасене урам кӑна-и, Тӗнче тетелне тухма май пурри те хӑйне май витӗм кӳрет. Пӗр енчен, ачамӑрсем урам тӑрӑх ҫапӑнса ҫӳременни, куҫ тӗлӗнче (чылай чух компьютер умӗнче ларни) пулманни пӗр енчен савӑнтарать-ха. Анчах унта, Тӗнче тетелӗнче, мӗнле кӑна информаци ҫук-ши! Чи пӑшӑрхантараканни — лайӑххипе пӗрлех начарри те пурри. Ача-пӑчана ҫавӑнтан епле сирмелле-ха? Шӑпах ҫакӑн пирки «Ашшӗ-амӑшӗн уҫӑ пухӑвӗнче» калаҫма йышӑннӑ. Ӑна республикӑн Вӗренӳ министерствипе Информаци политикин министерстви йӗркелеҫҫӗ. Мероприяти 17 сехет те 30 минутра пуҫланать. Ачасене усал хыпар-хӑнартан епле сыхласси пирки ачасен республикӑри уполномоченнӑйӗ Вячеслав Рафинов тата ыттисем ӑнлантарса парӗҫ.
Паян, пушӑн 16-мӗшӗнче, Шупашкарта митинг иртрӗ. 12 сехетре пуҫланнӑ халӑх пухӑвне Чӑваш Ен Патшалах Канашӗн депутачӗ пулнӑ Тамара Романова йӗркеленӗ. Тӗп ыйтусем иккӗ пулчӗҫ: тӗп хулари Г.С. Лебедев ячӗлле лицейне-интерната хупассинчен хӳтӗлесси тата 10-11-мӗш классенче вӗренекен ачасемшӗн вӗренӳ тӳлевсӗр пулмаллине ҫирӗплетесси.
Тухса калаҫакансем шутӗнче Г.С. Лебедев ячӗллӗ лицей-интернат представителӗ, унта вӗренекен ача амӑшӗ, ЛДПР партин вырӑнти ертӳҫи Андрей Кулагин тата ыттисем тухса калаҫрӗҫ.
Чӑваш халӑх ӑслӑлӑхпа ӳнер академийӗн генеалоги пайӗн черетлӗ пухӑвӗ иртмелле — вӑл кӑрлачӑн 19-мӗшӗнче Чӑваш Республикин наци вулавӑшӗнче пулӗ. Пухӑва 10 сехет тӗлне 201-мӗш пӳлӗме килмелле.
Пухура сӳтсе явма тӑратнӑ ыйтусем:
1. 2013 ҫулталӑк хушшинче тумалли ӗҫсене палӑртни.
2. ДНК-генеалоги тӗлӗшӗпе хатӗрленӗ Чӑваш ӑслӑлӑхпа ӗҫлев проекчӗн хӑтлавӗ.
Ҫак ыйтусемпе кӑсӑкланакансене пурне те йыхравлаҫҫӗ.
Ӗнер пирӗн республикӑра, Тутарстанра тата Пушкӑртра наци чӗлхисене хӳтӗлесе пикетсем иртрӗҫ. Тӑван чӗлхешӗн пӑшӑрханакансене урама РФ Патшалах Думи республикӑсенче кӑк халӑхсен чӗлхине вӗренме тивӗҫлинчен катертме шутлани кӑларнӑ.
Пысӑк йыш Пушкӑртстанра пухӑннӑ — унта пурӗ 80 яхӑн ҫын тухнӑ. «Обязательное изучение государственных языков не противоречит Конституции РФ», «За обязательное изучение государственных языков», «Теле юҡтың – иле юҡ!» (чӑв. Чӗлхе ҫукран — патшалӑх ҫук).
Хусанта 50-70 ҫын пухӑннӑ. Пуху вӗҫленнӗ май резолюци йышӑннӑ — ӑна Европа Канашӗ Парламент Ассамблеине (ПАСЕ) тата РФ Патшалӑх Думин председательне Сергей Нарышкина ярса панӑ.
Шупашкарта пӗр ҫын пикечӗ пулнӑ — ӑна Правительство Ҫурчӗ умӗнче ирттернӗ.
Асаилтерме: кӑҫал юпан 17-мӗшӗнче РФ Патшалӑх думи вӗренӳ саккунӗн ҫӗнӗ проектне пӗрремӗш вулавра йышӑннӑ. Ӑна килӗшӳллӗн республикӑсенче пурӑнакансем наци чӗлхисене вӗренесрен ирӗк илме пултараҫҫӗ. Чӑваш, тутар тата пушкӑрт халӑхӗсем ку саккун республикӑсене вырӑслантарасран шикленеҫҫӗ.
Ӗнер, юпан 27-мӗшӗнче, Шупашкарти Республика тӳремӗнче чӑваш халӑхӑн прависемшӗн халах пухӑвӗ иртнӗ. «Ирӗклӗ сӑмах» корреспонденчӗ пӗлтернӗ тӑрӑх темиҫе теҫетке ҫын пухӑннӑ.
Митингра икӗ ыйту пирки калаҫнӑ: «коррупципе кӗрешесси» тата «чӑваш халӑхӑн прависене хӳтӗлесси». Шӑп та лӑп вӗсем тавра ҫырать те ӗнтӗ митинга йӗркеленӗ «Сӗтев» хаҫат. Хаҫата эксремизмшӑн айӑпланипе килӗшмесӗр вӗсем ятарласа «Вырӑспа пӗртан пулма ыйтни — влаҫшӑн экстремизм!»баннер сарнӑччӗ.
Халӑх пухӑвне Илле Иванов сӑвӑҫ ертсе пычӗ. Чи малтанхи сӑмаха Муркаш районӗнчи фермер Владимир Ямангеев илчӗ — вӑл «вӑрӑ-хурахсене» (ҫав шутра Михаил Игнатьева та асанчӗ) влаҫ тытӑмӗнчен кӑларса ҫапма ыйтрӗ. Пухӑннӑ халӑх умӗнче Эдурад Мочалов («Сӗтев» хаҫатӑн тӗп редакторӗ), Наиль Набиуллин (тутар ҫамрӑкӗсен «Азытлык» юхӑмӗн ертӳҫи), чӑваш хастарӗ Илья Алексеев тата ыттисем те сӑмах тухса каларӗҫ.
Митинг пӗр пӑтӑрмахсӑр вӗҫленчӗ.
«Сӗтев» хаҫат журналисчӗсем юпан 27-мӗшӗнче (шӑматкун) Республика тӳремӗнче (Ленин палӑкӗ умӗнче) халӑх пухӑвне ирттерме палӑртнӑ — кун пирки Владимир Кожевниковӑн кун кӗнекинче пӗлтернӗ.
Митинга йӗркелекенсем ун валли виҫӗ тӗллев лартнӑ: коррупципе кӗрешесси, экстрамизма хирӗҫ тӑрасси тата чӑваш халӑхӑн прависене хӳтӗлесси. Халӑх пухӑвне 16:00-18:00 сехетсем хушшинче ирттересшӗн.
Ҫав кунах ЧНК йӗркеленӗренпе 20 ҫул ҫитнине те уявлӗҫ — мероприятисем юпан 26-27-мӗшӗсенче иртӗҫ.
Пушкӑртстанӑн шӗкер хулинче паян халӑх пухӑвӗ — митинг — иртнӗ. Ҫын нумайях пуҫтарӑнман пулин те (ШӖМ 50 ҫын шутланӑ) унта кӑсӑклӑ чӗнӳсем пулни пирки «Интерфакс» пӗлтерет.
Хулари профсоюзсен ҫурчӗ умӗнчи митинга тухнӑ халӑх «Суверинетсӑр Пушкӑртстанӑн малашлӑхӗ ҫук!» плакатсемпе те тухнӑ иккен. Пухӑва пӗтӗмлетнӗ резолюцине те ҫак шухӑша кӗртнӗ — 2002 ҫулччен республика Конституцийӗнче ҫырӑннӑ «суверенитета» тавӑрма ыйтнӑ. Ҫавӑн пекех кӑк халӑхсен прависем ҫинчен калакан ООН декларацине ратификацилеме ыйтнӑ.
Халӑх пухӑвне «Кук буре» (чӑв. Тӳпери кашкӑрсем) право хӳтӗлекен движени йӗркеленӗ, вырӑнти влаҫ ӑна ирттерме ирӗк панӑ. Митинга пуҫаракансем унта 200 ҫын пулни ҫинчен пӗлтернӗ.
Чӑваш Енӗн Патшалӑх Канашӗнче пухусем ирттерес йӗркене ҫирӗплетекен саккуна пӑхса тухма кӗртнӗ тет. Ун тӑрӑх халӑха йышлӑ пуҫтарса митинг-пуху таврашне ирттерес тесен пурӑнмалли ҫуртсенчен, патшалӑх учрежденийӗсенчен, ҫулсемпе тротуарсенчен, вокзалсенчен, суту-илӳ ҫурчӗсенчен, пасарсенчен тата ытти тӗрлӗ енлӗ пӗлтерӗшлӗ вырӑнсенчен 50 метр аяккарах лаптӑк шырамалла иккен. Паллах, кунашкал вырӑна тупас тесен республикӑн тӗп хулинче ҫутӑ ҫутса та тупаяс ҫук. Ирӗксӗрех вӑрмана кайма тивет-ши? Ҫӗнӗ патшалӑх хутне 54-ФЗ номерлӗ федераллӑ саккунпа килӗшӳллӗн хатӗрленӗ пулас.
Патшалӑх Канашӗн профиллӗ комитечӗ ку ҫӗнӗлӗхе ыран, аванӑн 18-мӗшӗнче пӑхса тухмалла тет. Официаллӑ сайтсенче вара саккун тексчӗ халӗ те ҫук имӗш. Кӑсӑкланакансем ӑна «Щит и меч» право йӗркине сыхлакан организаци ертӳҫин блогӗнче тупайраҫҫӗ.
Пушӑн 29-мӗшӗнче Чӑваш Наци вулавӑшӗнче Чӑваш Республикинчи профессионал ҫыравҫӑсен ҫулсерен иртекен черетлӗ пӗтӗмлетӳллӗ пухӑвӗ иртрӗ.
Ларӑва писательсен правлени пуҫлӑхӗ Сергей Павлов ертсе пычӗ. Чи малтанах вӑл ҫулталӑк хушшинче ҫыравҫӑсем мӗн ӗҫленине пӗтӗмлетсе каласа пачӗ. Ун хыҫҫӑн В.А. Абрамов критик тата литературовед паянхи чӑваш прозинчи лару-тӑру пирки сӑмах илчӗ. Тӗпчевҫӗ палӑртнӑ тӑрӑх, паянхи прозӑра калав жанрӗ ытларах аталанни курӑнать-мӗн. Малалла В.Кошкин-Кервен сӑвӑҫ чӑваш поэзийӗ пирки тухса калаҫрӗ, ку чухнехи сӑвӑҫсен ҫитменлӗхӗсене уҫҫӑн палӑртрӗ. Д.Суслин писатель вырӑсла ҫыракансен пултарулӑхне пӑхса тухса хак пачӗ, вырӑсла хайлавсене кун ҫути курма йывӑртарах пулин те ҫыравҫӑсем пуррине палӑртрӗ. ЧПУ доценчӗ И.В.Софронова литературовед ача-пӑча прозинчи ҫитӗнӳсемпе ҫитменлӗхсене шӗкӗлчерӗ. Докладсене сӳтсе явассине ларӑва килнӗ ытти писатель-поэтсем активлӑ хутшӑнчӗҫ: Анатолий Кипеч, Ӑсан Уҫӑпӗ, Н.
Пушӑн 23-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче чӑваш таврапӗлӳҫисен черетлӗ X пухӑвӗ иртрӗ. Кун йӗркинче — юлашки тапхӑрти ӗҫсене тишкерни, суйлавсем, пултаруллӑ таврапӗлӳҫӗсене чыслани тата ытти те. Пухӑннисем Виталий Петрович Станьялӑн «Таврапӗлӳҫӗсен 90 ҫулӗ» ятлӑ сӑмахне итлесе таврапӗлӳҫӗсен ӗҫне хакларӗҫ, сӗнӳсем пачӗҫ. Виталий Станьял «Ҫӗнӗ вӑхӑ» кӑларӑш ӗҫне пысӑк хак парса унӑн директорне А.В. Сорокина чунтан тав турӗ. Виталий Станьял съезда хатӗрленсе ятарлӑ кӗнеке пичетлесе кӑларнӑ, вӑл «Преодолеем любой рубикон» ятлӑ. Кӗнекере чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлӗхӗн уставӗ, Виталий Станьял 2010, 2011 тата 2012 ҫулсенче каланӑ докладсем. Ҫавӑн пекех кунта союз хисеплӗ ятсемпе чысланӑ таврапӗлӳҫӗсен ячӗсемпе паллашма пулать.
Съезд чӑваш таврапӗлӳҫисен пӗрлӗхӗн канашне тата унӑн ертӳҫине суйларӗ.
+6.3 °C