Наркотик сиенӗ пирки шкул ачисене ӑнлантараҫҫӗ-ха, анчах чӑваш ҫыртса пӑхмасӑр ӗненмест темелле-ши… Ку тӗслӗхре шӑпах ҫавӑн пек пулса тухнӑ. «Шурӑ вилӗм» сутакансемпе тӳре-шара май килне таран кӗрешет, анчах чи малтанах ҫыннӑн хӑйӗн наркотик сиенӗ пирки ӑнланмалла. Ҫамрӑк чухне вара, шухӑ вӑхӑтра, усалли хыҫҫӑн каясси те инҫех мар.
Йӗпреҫ районӗнчи пӗр шкулта ӑс пухакан 17 ҫулти арҫын ача тӗлӗшӗпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ. 10-мӗш класра вӗренекенскере наркотик хутӑшне саккунсӑр майпа туяннӑшӑн тата упранӑшӑн айӑплаҫҫӗ.
Следстви версийӗ тӑрӑх, кӑҫалхи ака уйӑхӗн 1-мӗшӗнче Йӗпреҫ районӗнчи пӗр шкулта учительсем арҫын ачан йӑлтӑркка хутлӑ чӗркем пулнине асӑрханӑ. Унта спайс пулни ҫиеле тухнӑ. Кун пирки ҫийӗнчех йӗрке хуралне пӗлтернӗ. Арҫын ачаран 0,3 грамм наркотик хутӑшӗ туртса илнӗ.
17 ҫулти арҫын ача каланӑ тӑрӑх, спайса вӑл Шупашкарта палламан ҫынсенчен тӗнче тетелӗ урлӑ туяннӑ. Лешсем каярахпа спайс ӑҫта пулнине пӗлтерсе электрон ҫыру янӑ. Шкулта вӗренекенскер кӑтартнӑ вырӑнтан наркотик хутӑшне кайса илнӗ.
Халӗ следстви пырать.
Тӗлӗнмелле пек те, анчах Канаш районӗнчи Ӑвӑспӳрт Кипеч ялӗнче пурӑнакан 22 ҫулти каччӑ тӑнлавран пӗрре янклаттарса янипе пуҫ мимине чӗтретме пултарнӑ. Ахаль-махаль ҫыннӑнне те мар, йӗрке хуралҫине. Тата урамри пӗр-пӗр тӗттӗм кӗтесре те мар — шалти ӗҫсен пайӗнче. Вӑйлӑ пулнӑ-тӑр ҫав.
Каччӑна йӗрке хуралҫисем халӑх ҫӳрекен вырӑнта ӳсӗр ҫӳренӗшӗн тытса чарнӑ-мӗн. Протокол ҫырма тесе хӑйсемпе пӗрле лартса кайнӑ. Полици ҫуртне ҫитсен каччӑ чӑрсӑрланнӑ — пакунлисенчен пӗрне тӑнлавран пӗрех туртса панӑ. Лешӗ тухтӑрсенчен пулӑшу ыйтмалла шар курнӑ. Шур халатлисем сурана сывлӑха ҫӑмӑл сиен кӳнӗ тесе йышӑннӑ.
Йӗрке хуралҫине хирӗҫ тӑнӑ качча пӗтӗмӗшле режимлӑ колоние икӗ ҫуллӑха хупса хумалла тунӑ.
Районсен ентешлӗхӗсем пуррине пӗлетпӗр-ха. Красноармейски районӗнче ҫамрӑксем те пӗрлешме шутланӑ. Нумаях пулмасть йӗркелӳ пухӑвӗн пӗрремӗш ларӑвӗ иртнӗ. Ӑна Шупашкарти Наци вулавӑшӗнче йӗркеленӗ.
Ларӑва район пуҫлӑхӗ Андрей Шестаков тата «Трак ен» ентешлӗхӗн ертӳҫи Алексей Львов хутшӑннӑ. Львов ҫамрӑксен пӗрлешӗвне пулӑшса пыма шантарнӑ.
Юлашкинчен асӑннине, ҫамрӑксен ентешлӗхне, Станислав Трофимов текен ҫамрӑк ертсе пырӗ. Вӑл тӑватӑ ҫул каялла Красноармейскинчи 2-мӗш шкула пӗтернӗ, халӗ Социаллӑ университетӗн Шупашкарти филиалӗнче юриста вӗренет. Пӗрремӗш курсран пуҫласах каччӑ ӑслӑлӑх ӗҫӗпе тӑрӑшать иккен, тӗп хулари Калинин районӗнчи Ҫамрӑксен правительствин пайташӗ шутланать, Красноармейски районӗнче те апла пӗрлешӗве вӑл пуҫарнӑ-мӗн.
Республикӑри ачасемпе ҫамрӑксен вулавӑшӗ ҫамрӑк ӑру хушшинче кӗнеке вулас йӑлана чӗртес тӗллевсемпе «Эпӗ — BIBLволонтер! Эс вара?» ятпа ыркӑмӑллӑх проектне пуҫарса ярасшӑн. Ҫак тӗллевпе вулавӑш 16–25 ҫулсенчи пултаруллӑ, хастар ҫамрӑксене шырать. Вӗсемпе пӗрле вулавӑш ҫак тӗллевсене пурнӑҫлама планланӑ:
- ачасемпе ҫамрӑксем хушшичи вулас йӑлана татах та анлӑлатасси;
- вулавӑш акцийӗсене ирттересси;
- ҫӗнӗ партнерсемпе спонсорсене тупас ӗҫе хутшӑнтарасси;
- вулавӑшра кӗнеке вулассине атӑлантарасси;
- ирӗклӗ вӑхӑтра кӑсӑклӑ тата уссӑллӑ ирттересси.
Волонтер пулма кӑмӑл тӑвакансене чӳкӗн 11-мӗшӗнче 16:00 сехетсенче вулавӑшри вулав залне пыма ыйтаҫҫӗ.
Республикӑри ачасемпе ҫамрӑксен вулавӑшӗн адресӗ: Шупашкар хули, И. Яковлев проспекчӗ, 8 А;
Ҫыхӑнмалли номерсем: 8-919-670-21-47 (Ольга); 8-927-666-94-50 (Снежана); 8-937-371-84-98 (Мария).
Юпан 15-мӗшӗнче, ытларикун, ҫӗрле 1-сехетре Гагарин урамӗнчи урапа авӑрлавӗн станцийӗнче хирӗҫӳ пулсан иртнӗ. ВАЗ-2114 машшин хуҫипе унӑн пассажирӗ ҫул ҫинче тӑракан ӳсӗр ҫамрӑксемпе пӗр чӗлхе тупайман.
Ҫамрӑксем ҫула пушатманнине кура урапара ларакан пассажир сусӑрлатакан пистолет туртса кӑларса пеме тытӑннӑ, ӗҫ-пуҫ мӗнпе вӗҫленнине кӗтсе тӑмасӑрах урапана ларса хӑйсен ӗҫӗсемпе вӑшлаттарнӑ.
Ҫамрӑксенчен пӗрине ураран суранланине кура полици ӗҫченӗсем хайхи урапа хуҫисене шырама пикеннӗ. Вӗсене чукун ҫул ҫӳмӗнчи автовокзал патӗнче тытса чарнӑ, хайхисем Патӑрьел районӗнчи каччӑсем пулнине палӑртнӑ.
Пистолетпа перекенни урапа хуҫин юлташӗ пулнине ҫирӗплетнӗ, лешӗ нумай пулмасть хӗсметрен таврӑннӑскер пулнӑ иккен. Халь ку ӗҫпе тӗпчев пырать.
Авӑнӑн 21-мӗшӗнче «Ман хыҫҫӑн чуп» пӗтӗм Раҫҫей шайӗнчи акцине тӗпе хурса Шупашкарта ҫамрӑксен йышлӑ чупӑвӗ иртет. Вӗренӳ тата сывлӑх сыхлакан тата социаллӑ аталанӑ министерствисен пулӑшӑвӗпе йӗркеленекен ӑмӑртӑва пур кӑмӑл тӑвакан та хутшӑнма пултарать.
Палӑртнӑ тӑрӑх чупура хутшӑнакансен шучӗ вӑтамран 5 пине яхӑн ҫитме кирлӗ. Вӗсенчен нумайӑшӗ республикӑри вӗренӳ учрежденийӗсенче ӑс пухакан шкул ачисемпе студентсем пулӗҫ.
Мероприятийӗ 9 сехетсенче хулари Хӗрлӗ тӳремре иртекен «Ҫӑлтӑрпа зарядкӑран» пуҫлама палӑртнӑ, чупу старчӗ вара — 10:00 сехетсенче пулӗ.
Алла диплом илнӗ хыҫҫӑн чӑрмавсемсӗр ӗҫе вырнаҫасси — студентсен чи пысӑк ӗмӗчӗ. Ҫак ыйтӑва татса парас тесе ӗҫпе тивӗҫтерекен центрсем алӑ усми ӗҫлеҫҫӗ.
Кӑҫал Улатӑрти ӗҫ вырӑнне тупса пулӑшакан центра алла диплом илнӗ 30 студент ӗҫ ыйтма килнӗ. Служба пулӑшӑвӗпе 11 ҫамрӑк хӑйсен ӗҫ вырӑнне тупнӑ, вӗсенчен 9-шӗ — вӗренне специальноҫпа.
Ӗҫ тупса паракан центр техникум пӗтӗрнӗ 5 студента тата професси паракан училищинчен вӗренсе тухнӑ 4 ҫамрӑка «Пӗрремӗш ӗҫ вырӑнӗ» программӑпа ӗҫе вырнаҫма пулӑшнӑ. 8 организаци вӗренсе тухакан студентсене ӗҫ вырӑнӗпе тивӗҫтернӗ: «Мастерица» ТМЯО, «ФСК» АОУДОД, «Улатӑрти хут фабрики» ТМЯО, «Элетех савут» АУО, «АЗНХ» АУО, «Улатӑр сӗчӗ» ТМЯО.
Программӑна укҫапа тивӗҫтерессипе 44 209 тенкӗ тухса кайнӑ, ҫав шутри 32 845 тенкӗ — ӗҫ паракансен шалу тӳлес укҫа.
Чӑваш Енӗн вӗренӳ тата ҫамрӑксен политики министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх кӑҫал республика шкулӗсенчен вӗренсе тухакансен каҫӗсем ҫӗртмен 17-мӗшӗнчен пуҫласа 26-мӗшччен пыраҫҫӗ. Вунпӗрмӗш класс пӗтерекенсене йӑлана кӗнӗ тӑрӑх шкул пӗтернине ҫирӗплетекен аттестата алла парӗҫ. Уява халалласа шкулсенче тӗрлӗрен концертсем ирттерме палӑртнӑ. Районсенче те шкултан вӗренсе тухакансем валли ятарлӑ балсем ирттерӗҫ. Канаш, тӗслӗхрен, «Шкултан вӗренсе тухакансен шествийӗ» иртӗ.
Кӑҫал шкултан вӗренсе тухнине ҫирӗплетекен хута 7,5 ытла ҫамрӑк илӗ. Вӗсенчен нумайӑшӗ хӑй вӑхӑтӗнче Раҫҫей тата республика шайӗнчи тӗрлӗ олимпиадӑсенче мала тухнӑ, конференцисене хутшӑннӑ. Вӗренӳминӗ палӑртнӑ тӑрӑх кӑҫал пӗрлехи патшалӑх экзаменӗнче математика предмечӗпе 100 балла — 46 ҫамрӑк, вырӑс чӗлхипе — 35 тивӗҫне пулнӑ.
Куллен хыпарсемпе паллашнӑ чух, шел пулин те, нумай чухне вӗсенче хӑрушӑ, тискер ӗҫ-пуҫсене сӑнама лекет. «Ҫул-йӗрте инкек сиксе тухнӑ», «Пушар ҫын пурлӑхне тӗпипе пӗтернӗ», «Эрех пула ҫын пурнӑҫне татнӑ» кун йышши хыпарсем масаллӑ информаци хатӗрсенче тӑтӑшах тӗл пулаҫҫӗ. Вӗсемпе паллашса ҫынӑн кӑмӑлӗ те хуҫалать пуль. Анчах тискер лару-туру вӑл кулленхи пурнӑҫӑн уйрӑлми пайӗ. Ыррипе юнашар яланах усалли ҫӳрет. Ҫавӑнпа тискер ӗҫ-пуҫсене сӑнанӑ май этемӗн «вӗсенчен мӗнле майпа хӑтӑлас-ши? Мана ку инкек пырса ан тивтӗр» тесе шанма пурӑнмалла.
Чи хӑрушӑ хыпар вӑл — тӗрлӗ сӑлтавесне пула ҫын пурнӑҫӗ вӑхӑтсӑр татӑлни. Йӗрлев пӗлтернӗ тӑрӑх ҫӗртмен 11-мӗшӗнче эмеле йышӑннӑ виҫерен ытларах ӗҫнипе 20 ҫулхи хӗр пурнӑҫӗ татӑлнӑ пулнӑ. Асӑннӑ хӗр вӑл кун аптекӑна кайса килнӗ иккен, ун хыҫҫӑн 16:00 сехет тӗлнелле хӑйне япӑх туйма пуҫланӑ, вара унпа пӗрлӗ пурӑнакан тантӑшӗсем тӳрӗх васкавлӑ пулӑшу пульницине шӑнкӑравланӑ. Килсе ҫитнӗ тухтӑрсем шел пулин те хӗре ҫӑлса ӗлкереймен.
Чӑваш Енӗн йӗрлев комитечӗн ертӳҫӗ пулӑшӑҫи Олег Дмитриев палӑртса хӑварнӑ тӑрӑх вилнӗ хӗрен юлташӗсем каларӑшӗпе вӗсен тантӑшӗ пӳклӗм вилем ҫинчен сӑмах хускатни пӗрре те асӑрхаман, кӑмӑлӗнче тата тыткалӑшӗнче те пӗлтерӗшлӗ сӑнавсем сисӗнмен.
Ҫак кунсенче ача-пӑчапа ҫамрӑксен общество организацийӗсемпе пӗрлешӗвӗсен ертӳҫисемпе хастарӗсен «Манӑн пуҫару» республикӑри конкурсӗн финалӗ вӗҫленнӗ.
Конкурс икӗ ӑстрӑмпа иртнӗ. Куҫӑмсӑр майпа тупӑшнӑ чух хастар яш-кӗрӗмпе хӗр-упраҫӑн хӑйсем пирки каласа кӑтартакан резюме, «Манӑн ӑнӑҫу — манӑн общество пӗрлешӗвӗн ӑнӑҫӑвӗ — манӑн ҫӗршывӑн ӑнӑҫӑвӗ. Манӑн ҫӗршывӑн ӑнӑҫӑвӗ — манӑн общество пӗрлешӗвӗн ӑнӑҫӑвӗ — манӑн ӑнӑҫу» ятпа эссе, «Эпӗ тата манӑн общество пӗрлешӗвӗ» видеоролик тата хӑйсен ҫитӗнӗвӗсем пирки каласа паракан портфолио тӑратмалла пулнӑ. Конкурсӑн иккӗмӗш ӑстрӑмӗнче ҫамрӑксен пӗр-пӗринпе куҫа-куҫӑн тӑрсах тупӑшма тивнӗ.
Студентсемпе техникумсенчи пӗрлешӳсен ертӳҫисем хушшинче ҫапла вара И.Я. Яковлев ячӗллӗ университетра вӗренекен Михаил Павлов пӗрремӗш вырӑна тухнӑ, Раҫҫейӗн коопераци университечӗн Шупашкарти институчӗн студенчӗ Никита Воронин — иккӗмӗш, Шупашкарти электромеханика колледжӗнче ӑс пухакан Дмитрий Степанов — виҫҫӗмӗш. Чи лайӑх лидерсен шутне Питӗрти экономика университечӗн Шупашкарти уйрӑмӗн студенчӗ Дмитрий Санников (вӑл пӗрремӗш вырӑнта), хушма биотехнологисен Ҫӗнӗ Шупашкарти техникумӗн вӗренекенӗ Артем Вавилов (иккӗмӗш) тата Раҫҫейӗн социаллӑ университечӗн Шупашкарти филиалӗнче пӗлӳ илекен Александра Старкова (виҫҫӗмӗш) кӗнӗ.
-5.7 °C