Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институтӗнче паян Чӑваш чӗлхи комиссийӗн ларӑвӗ иртрӗ. Унта тӑватӑ ыйтупа калаҫма планланӑччӗ, анчах виҫҫӗшне кӑна сӳтсе явма тӳр килчӗ. Пӗрремӗш ыйтӑва — Шупашкар хулин тата Патӑрьел район администрацийӗсем Чӑваш Республикин «Чӑваш Республикинчи чӗлхесем ҫинчен» калакан саккуна мӗнле пурнӑҫласа пыни пирки — хайхи явап тытмалли ҫынсем килменнине сӳтсе явмасӑр хӑварма тиврӗ. Комисси ертӳҫи Юрий Исаев кун пирки Элтепер администрацине шалӑп ҫырма хушрӗ.
Иккӗмӗш ыйтура географи объекчӗсемпе ҫул-йӗр кӑтартмӑшӗсене саккун хушнӑ пек икӗ чӗлхепе ҫырассине йӗркелесси пулчӗ. Кунта вара комисси пайташӗсем «Чӑваш Республикинче административлӑ правӑна пӑснисем ҫинчен» калакан саккуна улшӑнусем кӗртсе йӗркене пӑсакансене штраф тӳллетермелле тума сӗнчӗҫ. Хайхи кунашкалли пушкӑртсен пур иккен — унта икӗ чӗлхепе ҫырмасан, тӗслӗхрен, должноҫри ҫынсем 2–5 пин тенкӗ штраф тӳлеме пултараҫҫӗ. Ҫавӑн пекех уйрӑм ҫыннӑн чӗлхепе ҫыхӑннӑ прависене хӳтӗлеме Элтепер ҫумӗнче ятарлӑ полномочиллӗ ҫыннӑн — чӗлхе омбудсменӗн — должноҫне туса хума сӗнчӗҫ.
«Про Город» хаҫат редакцине Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан Татьяна Кириенко килнӗ. Вӑл каланӑ тӑрӑх, раштавӑн 4-мӗшӗнче вӗсем хӑйсен дачи ҫухалнине курнӑ.
Дачӑна ҫӗрпе танлаштарнӑ-мӗн. Хӗрарӑм ҫав тери тӗлӗннӗ. Ара, вӗсен дачи пулнӑ вырӑнтан халӗ ҫул иртет. Лаптӑк «Рассвет» пахчан пулнӑ. Ҫӗмьене кунта мӗнле те пулин ӗҫсем пуласса никам та пӗлтермен.
Нӳхрепре икӗ дачӑран пухнӑ пахча-ҫимӗҫ упраннӑ. 10 кун каялла хӗрарӑмӑн ывӑлӗ кунта пахча-ҫимӗҫе сивӗрен витмешкӗн килсе кайнӑ. Халӗ ав вӗсем тӑварланӑ хӑяр илме килнӗ те… дача ҫук.
Дачӑрах ҫӗрулми упраннӑ. Ӑна вӗсем кӗркунне лавккаран туяннӑ. Ҫемье ҫӗршӗн ҫапӑҫасшӑн мар, анчах ҫапла киревсӗр хӑтланни кӳрентернӗ. Ара, пӗлтермен те-ҫке-ха.
Халӗ Татьяна Кириенко полицие ыйту ҫырнӑ. Ҫул иртекен вырӑнта халӗ йывӑҫ пӳрт юлашкисем ҫеҫ юлнӑ. Вӗсем ҫунса кӗлленнӗпе пӗрех. Анчах банкӑсен йӗрӗ пачах ҫук.
Шупашкарти суту-илӳпе курав центрӗ умӗнчи ҫӗр айӗнчен каҫмалли вырӑна туса пӗтересси каллех иккӗленӳллӗ-мӗн. Ӑна, тӗрӗссипе, ҫӗртме уйӑхӗнчех туса пӗтермелле пулнӑ та. Анчах ӗҫе раштав уйӑхне куҫарнӑ.
Ҫӗр айӗнчен каҫмалли вырӑна тума пуҫланӑранпа ҫулталӑк ҫитрӗ ӗнтӗ. Ӗҫ халӗ те ниепле вӗҫленеймест. Ӗҫе вӗҫлемелли срока куҫарчӗҫ, ҫав вырӑнта инкек те пулчӗ. Ҫӗртме уйӑхӗнче ҫӗр йӑтӑннипе унта арҫын вилнӗ.
Хула администрацийӗн пуҫлӑхӗ Алексей Ладыков палӑртнӑ тӑрӑх, халӗ объекта раштавӑн 24-мӗшӗнче вӗҫлес тесе тӑрӑшаҫҫӗ. Чӳк пуҫламӑшӗнчен унта бригадӑсем виҫӗ сменӑпа ӗҫлеме пуҫланӑ.
Алексей Ладыков каланӑ тӑрӑх, ӗҫе вӑхӑтра вӗҫлес тесен подряд организацийӗсем валли укҫа-тенкӗ тупмалла. Администраци ку ыйтӑва эрне вӗҫӗччен татса памалла. Подряд организацийӗсем укҫа илсен, 20 миллион тенкӗ, стройматериалсем вӑхӑтра ҫитӗҫ, ҫавна май ҫӗр айӗнчен каҫмалли вырӑн та вӑхӑтра хута каймалла.
Раштавӑн 8-мӗшӗнче Шупашкарта ҫул-йӗр юхӑмӗн управленине хӑй майпа йӗркелсе пымалли тытӑма лартассипе аукцион иртмелле. Контракта ҫӗнӗ ҫула кӗриччен пурнӑҫламалла.
Автоматизациленӗ тытӑм светофорсене пӗр-пӗринпе ҫыхӑнтарӗ. Ҫапла туни Чапаев скверӗнчен тытӑнса Мускав проспекчӗ Кривов урамӗпе пӗрлешнӗ вырӑн таран «симӗс юхӑм» йӗркелеме май парӗ. «Симӗс юхӑма» 18 светофор лекмелле.
Тытӑм ҫул-йӗр ҫинчи лару-тӑрӑва йӗркелесе пыракан, информаци пухса ӑна упракан тата видеона йӗркелекен центрсенчен тӑрӗ. Ҫак ӗҫ валли хула администрацийӗ 9,976 миллион тенкӗ уйӑрма хатӗр. Шупашкар вӑл тупрана хулан транспорт тытӑмне кӑҫал аталантарасси ҫинчен йышӑннӑ программӑпа пӑхса хӑварнӑ.
Ҫӗнӗ тытӑма автоматла меслетпе те, ҫын та пӑхса йӗркелесе тӑма пултарӗ.
Патӑрьел районӗнчи Шӑнкӑртам ялӗнче урамсене ҫул сарма тытӑннӑ. Укҫана комплекслӑ майпа тума тесе уйӑракан программа шучӗпе уйӑрнӑ. Проект хакӗ 54,3 миллион тенкӗ ытла тӑрать иккен.
«Кӗмӗле» асӑннӑ ялти Ҫул, Хӗвеллӗ, Ҫаран, Хӗвеланӑҫ урамсене ҫул сарма ямалла. Ӗҫе республикӑри пысӑк строительство предприятийӗсенчен пӗри, «Чӑвашатвоҫул» акционерсен уҫӑ обществи кӳлӗннӗ ӗнтӗ. Строительсем строительствӑна килес ҫулхи ҫӗртмен 24-мӗшӗ тӗлне, ку вӑл Республика кунӗ, ӗлкӗрме шантараҫҫӗ-мӗн.
Дмитрий Медведев ҫул урлӑ каҫмалли вырӑнсенче водительсене тепӗр урапана хӑваласа иртме чаракан хушӑва алӑ пуснӑ. Унта ҫуран ҫул каҫакан пур-и е ҫук-и — халӗ пӗлтерӗшлӗ мар. Унччен ҫын ҫук чухне хӑваласа иртме юранӑ.
Хушу хӑҫан вӑя кӗресси пирки ҫырман. Эппин, вӑл официаллӑ мелпе пичетленсен вӑя кӗрӗ.
Велосипедҫӑсемпе мопедҫӑсене те «зебра» урлӑ каҫма чарнӑ. Унччен ку пункта правилӑра ҫырман. Халӗ вара вӗсен «зебра» урлӑ каҫмалла тӑк вӑхӑтлӑха водитель пулма чарӑнмалла: велосипед е мопед ҫинчен анмалла.
Документра ҫуран ҫӳрекенсен тӗттӗм чухне, ял-хулара мар утнӑ вӑхӑтра, йӑлтӑртатакан ятарлӑ япала йӑтса ҫӳремелле. Хулара та ку япалана хальхи пекех йӑтса ҫӳреме сӗнеҫҫӗ. Ку пункт ҫитес ҫулхи утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен вӑя кӗрӗ.
Шупашкарти темиҫе миллиардлӑх транспорт проекчӗсем Чӑваш Енри малашлӑхлӑ инвестици проекчӗсен шутне кӗнӗ.
Чи пысӑкки — виҫҫӗмӗш ҫурма ҫул ҫаври тӑвасси. Вӑл тӗп хулан ҫурҫӗр-хӗвеланӑҫ, кӑнтӑр-хӗвеланӑҫ тата кӑнтӑр районӗсене ҫыхӑнтарӗ. Ку проектӑн хакӗ микрорайон тӑвассипе пӗр тана ларать-мӗн. Укҫа ҫине куҫарсан 37,4 миллиард тенкӗ пулать. Ун пек цифрӑсене Чӑваш Енӗн юсаса ҫӗнетнӗ инвестици стратегийӗнче пӑхса хӑварнӑ.
Транспортпа ҫыхӑннӑ малашлӑхлӑ пысӑк ҫак плана хула аталанӑвӗн тӗп планне кӗртнӗ. Проекта 2017–2030-мӗш ҫулсенче пурнӑҫа кӗртмелле.
Ҫул Университет урамӗнчен пуҫланса Эльмен урамӗ урлӑ Б. Хмельницкий урамӗ урлӑ иртсе 9-мӗш Пилӗкҫуллӑх урамне тухмалла. Ҫул ҫинче тӗрлӗ шайри транспорт ҫыхӑнтарӑвӗсем туса хӑвармалла. Вӑл Ҫӗнӗ Шупашкара тата «Вятка» ҫул ҫине тухма май туса парӗ.
Тепӗр проект — Мускав кӗперӗ. Унӑн хакӗ 1,4 миллиардпа танлашать. Ӑна 2015–2017-мӗш ҫулсенче тума палӑртаҫҫӗ.
Шупашкарӑн ҫулӗсене юсаса ҫӗнетмешӗн 3,6 миллиард тенкӗ кирлӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Унсӑр пуҫне аэропортра авиаци терминалӗ тума ӗмӗтленеҫҫӗ. 600 миллиона ларакан ҫак ӗҫе 2020 ҫулччен пурнӑҫламалла.
Республикӑн Ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн инспекцийӗн ӗҫченӗсем ҫак эрнери кӗҫнерникун Ача кунне палӑртасшӑн.
Пӗтӗм ҫӗршывӗпе иртекен ҫак кун инспекторсем Шупашкарти тӗп урамсене тухӗҫ. Пӗчӗк ачасене вӗсем аякранах ҫутӑ курӑнакан ятарлӑ лентӑсем тата чӗнӳллӗ канихветсем валеҫӗҫ.
Пропагандӑпа ӗҫлекен инспекторсем шкул ачисемпе тата ача пахчине ҫӳрекенсемпе тӗлпулма та палӑртаҫҫӗ. Курнӑҫура вӗсем ҫул-йӗр правилине пӑхӑнмалли пирки аса илтерӗҫ. Пульницӑра сипленекен шӑпӑрлансене те манмӗҫ. Вӗсене Ача кунӗпе саламлӗҫ, хӑвӑртрах сывалма сунӗҫ.
Ҫул-йӗрпе патруль службин экипажӗсем ачасем уйрӑмах йышлӑ ҫӳрекен вырӑнсенче тӑрӗҫ, водительсем ҫул-йӗр правилине епле пӑхӑннине сӑнӗҫ.
Акци ирттернӗ май шкул ачисене Патшалӑх автоинспекцийӗн музейне кӗртсе кӑтартма та палӑртнӑ. Вӑл Ҫул-йӗр хӑрушсӑрлӑхӗн инспекцийӗн тӗп ҫуртӗнче вырнаҫнӑ. Унта 1937 ҫулхи юпан 5-мӗшӗнчен пуҫласа пухнӑ материалсемпе пуянлатнӑ. Экскурси хыҫҫӑн ачасене ҫул-йӗр правилисене хӑнӑхтаракан мульфильм кӑтартӗҫ.
Сӑмах май, ачасемлӗ ҫул ҫинчи инкексем ҫулталӑк пуҫланнӑранпа 186 хутчен пулса иртнӗ, вӗсенче пилӗк ача вилнӗ, 204-ӑн суранланнӑ.
Сӑр юханшывне урапа анса кайни пирки МИХсем шавларӗҫ. Салонра Тутар Республикин ҫыннисем пулнӑ. Чӳкӗн 6-мӗшӗнче Чуллӑ Ҫырти Екатерина Филатовӑн Мӑкшӑ Республикинчи колонире ларакан упӑшки патне каймалла пулнӑ. Чӳкӗн 7-мӗшӗнче вӗсен тӗлпулмалла пулнӑ. Анчах ҫула тухни инкекпе вӗҫленнӗ.
Екатерина Филатова водителе нумай шыранӑ. Тавралӑха тӗтре карса илнӗрен никам та килӗшмен. Юлашкинчен 24-ри Айнур Киямов руль умне ларма килӗшнӗ. Вӗсем Ҫӗмӗрле районне кӗрсен ҫыхӑну татӑлнӑ.
Ҫав кун пӗр арҫын МЧСа шӑнкӑравласа куҫӗ умӗнче урапа Сӑр ҫинчен пуҫтарса салатнӑ понтон кӗпертен шыва сикнине пӗлтернӗ. Салонри ҫынсем тухнипе тухманнине вӑл курман.
Чылай водитель ҫирӗплетнӗ тӑрӑх, инкекчен понтон кӗпере пуҫтарни пирки асӑрхаттаракан паллӑ пулман. Ҫӑлавҫӑсем халӗ путнӑ урапана тупнӑ, ӑна кӑларассишӗн тӑрӑшаҫҫӗ.
Кӗҫӗр, чӳк уйӑхӗн 15-мӗшӗнче, Ҫӗнӗ Лапсар патӗнчен Шупашкар енне каякан ҫула хупӗҫ.
«Шупашкар–Сурски» автоҫул ҫинчен Шупашкара Лапсар енчен кӗме 23 сехетре чарса лартӗҫ. Анчах яланлӑха мар. Ыран ирхи 4 сехетчен.
Ҫула вӑхӑтлӑха хупни унти чукун ҫул ҫинчи шпалӑсене ылмаштарнипе ҫыхӑннӑ.
Лапсар патӗнче ҫула вӑхӑтлӑха хупни республикӑн тӗп хулине ҫав вӑхӑтра лекеймессине пӗлтермест. М-7 «Атӑл» ҫулпа Хыркасси патне ҫитсе унтан та пӑрӑнма пулать. Е тата Кӳкеҫ енне каякан ҫул ҫинчен пӑрӑнса кӗме май пур. Кунсӑр пуҫне Карачура патӗнчен пӑрӑнсан та Шупашкарти Богдан Хмельницкий урамне хӑвӑрт лекейӗн.
-3.7 °C