Кашни ҫулах авӑнӑн 22-мӗшӗнче тӗнчере «Пӗр кун — автомашинӑсӑр» акци ирттереҫҫӗ. Ҫавна май Раҫҫейре «Пӗр эрне хушши альтернативлӑ транспорт» ятлӑ ҫӗнӗ ӗҫ-пуҫ ирттерме йышӑннӑ. Унта 7 хула хутшӑнӗ, вӗсен йышӗнче — Шупашкар та.
19-мӗш числаран пуҫласа 25-мӗшӗччен экологсемпе вырӑнти влаҫри машинӑллӑ ҫынсене обществолла транспортпа, е велосипедпа, самокатпа, роликсемпе усӑ курма чӗнеҫҫӗ. Ҫавах та пирӗн водительсем ку ӗҫе пуҫӑнма хатӗр марри сисӗнет. Акцие хутшӑнакан сахал. Экспертсем палӑртнӑ тӑрӑх ку эрне ыттисем пекех пулӗ. Ҫапах та вӑл вӗҫлениччен вӑхӑт пур-ха — ҫакӑ шанӑҫ кӳрет.
Вускасси ялӗ Шупашкартан 38 ҫухрӑмра кӑна вырнаҫнӑ пулин те ял урамӗнчи ҫулсене чулпа халь те сарса тухманччӗ-ха. Типӗ ҫанталӑкра аптрамасть-ха — тусан вӗҫни кӑна кансӗрлет, ҫумӑр тавраш е кӗрхи йӗпе-сапа пуҫлансан вара ҫулсем ял ҫыннисене нуша самай кӑтартатчӗҫ — машинсем пылчӑкланаҫҫӗ, е пушшех те лака-лака лараҫҫӗ. Васкавлӑ пулӑшӑва ҫитме те ҫӑмӑллах мар ӗнтӗ.
Ҫакна асра тытсах вырӑнти ял тӑрӑхӗ урамсене чул сарса тухма йышӑннӑ — иртнӗ эрнере ҫак ӗҫе ушкӑнпа турӗҫ те ӗнтӗ. Чи малтанах, паллах, чулпа лакӑмсене тултарчӗҫ, ҫырмаллӑ, шыв юхакан вырӑнсене сарчӗҫ. Укҫа-тенкӗ тупӑнсан, тен, каярах асфальт ҫул та урама кӗрӗ.
Паянхи кун ялсенчи чи пысӑк ыйтусенчен пӗри вӑл — урамри ҫул. Чылайӑшӗн хуҫалӑхра ҫӑмӑл машин пур — вун-вун ҫул каяллахи пек пыльчӑк ҫӑрса ҫӳремеҫҫӗ пулин те, асфальт ҫул хывасси таранах халӗ те лару-тӑру лайӑхланайман. Хӑнана килсе каякансем валли те лакӑмлӑ ҫулсем килӗшсех каймаҫҫӗ. Ял хапхи таран хытӑ такӑр ҫул ҫитет пулсан та урамӗсенех кӗмест ҫав вӑл — лавкка ҫывӑхне ҫеҫ тӑсӑлма пултарать.
Ҫавах, вырӑнти халӑх та, пуҫлӑхсем те, ҫул ыйтӑвне кӑшт та пулин лайӑхлатас тӗлӗшпе ӗҫлеҫҫӗ. Кам мӗнле пултарать, ҫавӑн пек ыйтӑва татса парать: пӗрисем ванчӑк кирпӗч сараҫҫӗ, теприсем — вак чул.
Ак, Вӑрмар районӗнчи Чулкас ял тӑрӑхнех илес — кунта кӑҫал ялти чылай урама чул сарчӗҫ: Кавӗ Мӑнтӑрта — Ленин урамӗнче, Ямпайра — Ленин тата Симӗс урамӗсенче, Чулкасра — Шкул тата Чкалов урамӗсенче. Ӗҫе халӑх хӑйех тӑвать — чулне турттарса килмелле ҫеҫ.
Ӗнер, ҫӗртмен 29-мӗшӗнче Канаш районӗнчи Анаткас Уҫырма ялӗнче ӗҫ хӗрсе тӑчӗ — Петр Матросов, Ольга Титова, Галина Егорова тата Мария Петрова «Аслыр» ҫӑлкуҫ патне каякан ҫула юсарӗҫ. Пӗрисем ванчӑк кирпӗче йӑтрӗҫ, теприсем ӑна сарса лакӑмсене хупларӗҫ. Чӑн та, ҫурхи шывпа тата нумай пуламасть ҫанталӑк йӗпе тӑнӑран ҫул самай пӑсӑлнӑччӗ.
Ҫула юсама ванчӑк кирпӗче «Агат» ТМЯО уйӑрнӑ. Пӳрт-ҫурт купалама юрӑхсӑрскер ҫӑлкуҫ патне каякан ҫула юсама питӗ лайӑх пулчӗ.
Автомобиль пайӗсене тӑвакан Continental компани машинсене ҫуран ҫынсем умӗнче чарӑнма пултакан хӑрушлӑхсӑрлӑх системине хатӗрленӗ. Ӑна усӑ курни ҫуран утакан ҫынсемпе пулса иртекен аварисен шутне чакарма пултарать.
Ҫӗнӗ система стерео-видеокамерӑран тӑрать — икӗ камерӑран ӳкернӗрен вӑл куракан ӳкерчӗк ҫынӑн евӗрлех. Машин умӗнче куҫакан ӗскере (объекта) палланӑ хыҫҫӑн система ун калӑпӑшӗпе хӑвартлӑхне тата машинпа ӗскер хушшине пӗлейрет. Ҫапла вара, ҫын е чӗрчун ытла та хӑвӑрт ҫывхарма пуҫланине туйса илсен, водителе систернӗ хыҫҫӑн машина чарӑнма пултарать.
Кунашкал хатӗрсем ытти компанисем хатӗрлени пирки те калас пулать. 2010 ҫулта, сӑмахран, Nissan фирма автомобиль умӗнче куҫса иртекен ӗскерсене паллама пултаракан Moving Object Detection технологине кӑтартнӑ. 2008 ҫулта Стокгольмри ӑсчах машин умӗнчи ҫул ҫине сиксе тухнӑ е ҫул хӗрринче иртекен шулта чӗрчунсене палласа илекен система хатӗрленӗ. Mercedes-Benz компанин те унашкал тӗпчевсем пур. Night View Assist ятлӑ каҫхи курӑм системи каҫхине ҫуран ҫынсене паллайрать, вӗсене сасӑпа систерейрет.
Пирӗн, ахаль ҫынсен, вӑл системӑсем пурнӑҫа кӗрессине ҫеҫ кӗтме тивет.
Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх Чӑваш Енри ҫул хакӗ кӑҫалхи 10 уйӑх хушшинче 5% кӑна ӳснӗ. Хулара — унтан та сахалтарах, 4,8% ҫеҫ. Ведомство пӗтӗмлетнӗ тӑрӑх пирӗн республикӑри хаксем Атӑлҫи тӑрӑхӗнче ыттисенчен пысӑк мар. Хулара халӑх 10 тенкӗ тӳлет — мартшрутлӑ автобуссенче те, троллейбуссенче те, ахаль автобуссенче те хакӗ пӗрех.
Танлаштарса пӑхсан ҫул хакӗ Пушкӑртстанра чи хакли — унта пӗр енне ҫитмешкӗн 15 тенкӗ тӳлеҫҫӗ (эп пурӑнакан Чулхулара пӗр вӑхӑт хӑш-пӗр маршрутлӑ таксисенче 20 тенкӗ тӳлени те асрах-ха /халӗ 14 тенкӗ/). Чӑвашстат пӗлтернӗ тӑрӑх чи йӳнӗ хак Мӑкшӑ республикинче — халӑх 9 тенкӗ те 21 пус ҫеҫ тӳлет иккен (21 пусне епле тӳлени пирки пӗлтермеҫҫӗ-ха...). Ӗренпур облаҫӗнче электротранспортра (троллейбус) ярӑнма вара 8 тенкӗ ҫеҫ кирлӗ. Самар облаҫӗнче троллейбусра вара 14 тенкӗ таран кӑларса пама тивет.
Чулхула облаҫӗнче нумай пулмасть электротранспортри тӳлеве ӳстерме шут тытнӑ — хальхи 11 тенкӗрен 12 тенке ҫити.
Нумай пулмасть Пӑрмас (Куславкка районӗ) ялне ҫул хывнине тата ҫӗнӗ административлӑ ҫурта уҫнине палӑртрӗҫ. Ҫурчӗ — икӗ хутлӑскер. Ҫитес вӑхӑтра унта ял вулавӑшӗ те ӗҫлеме пуҫлӗ.
Ҫак икӗ эскере (объекта) уҫнӑ ҫӗре Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн депутачӗ А.Разумов, Чӑваш Республикин муниципаллӑ пӗрлӗхсен канашӗнчен П. Айвенов, Куславкка районӗн администрацийӗнчен, районти ытти ял тӑрӑхсен пуҫлӑхӗсем килчӗҫ, сӑмах каларӗҫ. Ҫула уҫнине, административлӑ ҫурта хута янине ял тӑрӑхӗнче пурӑнакан халӑх тав сӑмахӗ каларӗ.
Ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗ ҫитсе пынӑ май тӗрӗслевсем иртеҫҫӗ. Акӑ нумай пулмасть, эрнекен, ҫурлан 27-мӗшӗнче шкул автобусӗсене тӗрӗслекен пӗрлехи комисси членӗсем Етӗрне районне ҫитсе вырӑнти автобуссем 2010-11 вӗренӳ ҫулӗнче пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулсене ачасене турттарма епле хатӗрленнине тӗрӗслерӗҫ. Вӗсемпе пӗрле Етӗрне районӗнчи ҪҪХПИ ШӖУ (ОВД ГИБДД) инспекторӗ тата Чӑваш Республикинчи Патавтоҫул управленийӗн патшалӑх инспекторӗсем пучӗҫ. Тӗплӗ тӗрӗслерӗҫ.
Етӗрне районӗнчи вӗренӳ учрежденийӗсенче пурӗ 20 автобус: 20 КАВЗ, 3 САРЗ, 3 ПАЗ, 2 Газель.
Тӗрӗслевҫӗсем пур хут та йӗркеллине, техника юсавлине ҫирӗплетрӗҫ — ача-пӑчана вӗсем шкула илсе ҫӳреме юрӑхлӑ.
Чӑваш Ен Президенчӗн Хушӑвне пурнӑҫласа Ҫӗрпӳ районӗнчи кашни яла ҫитиех асфальтлӑ ҫул сарса тухрӗҫ ӗнтӗ. Хӑш-пӗр ял ҫеҫ хытӑ ҫулсӑр юлнӑ. Вӑл шутра Аялти Хыркасси те.
Ҫулӗ ҫук теме май ҫук, пур — ытти ялсене ҫитерекен ҫул 27 киллӗ Аялти Хыркассинчен 800 метрта иртет. Ҫухрӑм патнелле вара ҫынсен яла хытарман ҫулпа ҫитмеллеччӗ.
Ҫӗрпӳ районӗн пуҫлӑхӗ Юрию Николаев патне темиҫе хут ҫырса янӑ хыҫҫӑн вара кӑҫал район бюджетӗнчи укҫапа ҫула сарма пуҫларӗҫ.
«Чӑвашавтоҫул» ҫул сарнӑ ҫерте ӗҫсем менле пынине Юрий Николаев хӑй кайса тӗрӗслерӗ. Хальхи вӑхӑтра 500 метр тӑршшӗ чул сарса тухма ӗлкӗрнӗ, 500 метр патнелле — асфальтне те хунӑ. Чӑваш автоҫул мастерӗ Валерий Белков пӗлтернӗ тӑрӑх херӳ ӗҫ халӗ ҫырмара пырать — кунта 6 метр патнелле чавма тивнӗ, 19 пин куб ҫурӑ ҫӗр туртарса тухнӑ. Ӗҫӗ нумай, анчах та авӑн уйӑхӗ тӗлне ҫула сарса пӗтерме шантарчӗ.
Мӗнех, ак тепӗр яла та ҫул ҫитӗ.
Тупах ялӗ Вӑрмар тӑрӑхӗнчи илемлӗ вырӑнта вырнаҫнӑ. Ҫырми-ҫатрийӗ, юханшывӗсем, уйӗсем чуна илӗртеҫҫӗ. Тупах ялӗнче пӗве те сахал мар. Тин кӑна Келкеш ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ тӑрӑшнипе виҫӗ пӗвене ҫӗнетсе юсама йышӑннӑ. Ял ҫыннисем вара ку питӗ лайӑх хыпар — пӗвесем тем тесен те яла илем кӳреҫҫӗ, ялти пурнӑҫа та самай ҫӑмӑллӑх параҫҫӗ.
Ял тӑрӑхӗн кантурӗ вырнаҫнӑ Келкешре вара Шкул урамӗнчи ҫула такӑрлатаҫҫӗ — чул сараҫҫӗ. Валерий Данилов, ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ, ҫула ялти магазин таранах хытарса тухасшӑн.
Тупахпа Келкеш ялӗсем Кӗҫӗн Енӗш тавралӑхӗнче, Вӑрмар районӗн ҫурҫӗр-тухӑҫ енче вырнаҫнӑ. Келкешри 5 урамра пурӗ 350 ытла, Тапахра вара 400 ытла ҫын пурӑнать. Келкеш ял тӑрӑхне пурӗ 4 ял кӗрет: Келкеш, Тупах, Ҫитмӗш, Чӗкету. Пӗтӗмӗшле илсен ял тӑрӑхӗнче пин ытла ҫын пурӑнать. 2 шкул (Келкешри вӑтам шкул тата Тупахри тӗп пӗлӳ паракан шкул), 3 ял клубӗ (Килкешре, Тупахра тата Ҫитмӗшре), 3 фельдшер пункчӗ (Чӗкетусӑр пуҫне кашни ялта пур), Вӑрмар райпойӗн 3 лавкки (Килкешре, Тупахра тата Ҫитмӗшре), 1 ял вулавӑшӗ (Келкешре).
+8.3 °C