«Икӗ чӑваш юратӑвӗнче пирӗн ҫӑлӑнӑҫпа пуласлӑх. Тепӗр халӑх ывӑл-хӗрӗпе пӗрлешсен чӑваш ҫухалса каять», — тесе шухӑшлать чӑваш халӑх писателӗ Анатолий Кибеч. Тата вӑл халӑхӑмӑра «таса, ӑслӑ» тет.

Паян Чӑваш Ен Наци вулавӑшӗ Анатолий Кибеч ҫинчен Лидия Филиппова кӑларнӑ «Анатолий Кибеч. Душа и разум» кӗнекене тӳрӗ эфирта хӑтлама май туса пачӗ. Унта вулавӑш ӗҫченӗ Ольга Тимофеева, Ара Мишши ҫыравҫӑ, ҫавӑн пекех Анатолий Кибеч тата Лидия Филиппова хутшӑнчӗҫ.

Шурсухал-ҫыравҫӑпа тӗрлӗ темӑна хускатрӗҫ.

«Эп Кибече вуламан-ха, анчах вӑл мана темшӗн килӗшмест тенине илтетӗп. Килӗшме пултараймастӑп эп пурне те», — терӗ Анатолий Ильич. Вӑл шухӑшланӑ тӑрӑх, пурне те килӗшме официант мар, стюардесса та мар».

Ҫынна тавӑрмалла мар тесе шухӑшлать ҫыравҫӑ тата философ. «Тавӑру ҫулӗ ҫине тӑтӑн пулсан икӗ тупӑк хатӗрле. Хӑвна тата тӑшманна валли», — тет вӑл.

Ҫӗнӗ кӗнекене Чӑваш кӗнеке издательствинче 1000 экземплярпа кӑларнӑ.

Чӑваш Ен культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министрӗ Роза Лизакова Нина Яковлевӑна юбилей ячӗпе саламланӑ.

Аса илтерер: ӗнер, ҫӗртме уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, Раҫҫей тата Чӑваш халӑх артистки Нина Яковлева 80 ҫул тултарчӗ.

«Нина Михайловна, эсир чӑваш, вырӑс ют ҫӗршыв драматургийӗн классикӗсен чаплӑ сӑнарӗсене калӑпланӑ. Ӗҫтешсем тата куракансем сирӗн ҫӳллӗ шайри профессионализма тата ӑсталӑха хаклаҫҫӗ, сире чӑваш халӑхӗ юратать. Эсир Чӑваш Республикин театр ӳнерне ҫӳллӗ шая ҫӗкленӗ, пуян опытӑр ыттисемшӗн тӗслӗх пулса тӑрать. Ҫирӗп сывлӑх тата пултарулӑхра ӑнӑҫу сунатӑп», — саламланӑ культура министрӗ сцена ӑстине.

Нина Яковлевӑна вӑл Чӑваш автономи облаҫне йӗркеленӗренпе 100 ҫул ҫитнӗ ятпа кӑларнӑ медальпе чысланӑ. Ку хушӑва республика Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Олег Николаев шӑп та лӑп уйӑх каялла, ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче, алӑ пуснӑ.

РСФСР тата Чӑваш АССР культура тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Анатолий Большаков ӗмӗрлӗхе куҫне хупнӑ. Вӑл ҫӗртме уйӑхӗн 7-мӗшӗнче вилнӗ.

Анатолий Кузьмич 1938 ҫулхи пуш уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Етӗрне районӗнчи Иккӗмӗш Ирҫе ялӗнче ҫуралнӑ. К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗ ҫумӗнчи актер студийӗнче вӗреннӗ. 1957 ҫулта ҫав театра артист пулса ӗҫе вырнаҫнӑ, ҫав вӑхӑтрах режиссер пулӑшуҫинче тӑрӑшнӑ, каярах ӑна труппа заведующине куҫарнӑ.

Анатолий Большаков радио- тата телеспектакльсенче ӳкерӗннӗ. Вӑл тӑлмачӑ пулнипе те паллӑ. Федерико Гарсии Лоркӑн «Юнлӑ туй», «Арҫынсӑр хӗрарӑм», Виктора Розовӑн «Хир сысни», Бориса Дроздӑн «Авланатӑп эпӗ, авланатӑп», Эмилиь Брагинскийӑн «Тӗлӗнтермӗш хӗрарӑм», Алексея Поповӑн «Телейлисем», «Юратура — телей» тата ытти ӗҫсене чӑвашла куҫарнӑ. Анатолий Кузьмич 10 ытла пьеса авторӗ. Ҫав шутра — «Ах, юрату, юрату», «Ан кай», «Хӑп-хап».

Чӑваш Енре ҫуралнӑ, Раҫҫей Геройӗ ята тивӗҫнӗ Николай Гаврилов ҫинчен фильм ӳкернӗ. Паттӑр авиатора, генерал-лейтенанта халалланӑ ӗҫе ӳкерессипе Андрей Абросимов режиссер, монтажер, Эдуард Сибарсов видеооператор, Дмитрий Гвоздев сасӑ режиссерӗ, Виктория Баженова продюсер ӗҫленӗ.

«Люди-легенды. Николай Федорович Гаврилов» фильма ӳкерме федераци тата республика хыснисенчен укҫа уйӑрнӑ. Ӗҫе «Чӑвашкино» саккасӗпе хатӗрленӗ.

Фильма Николай Гавриловӑн тӑван тӑрӑхӗнче — Канаш районӗнчи Янкӑлч ялӗнче, вӑл вӗреннӗ Сызраньти авиаци училищинче, Мари Элпа Мускавра ӳкернӗ. Архиври документсемпе, кадрсемпе, тӗп сӑнарӗн аса илӗвӗсемпе усӑ курнӑ.

Николай Гаврилов Федерацин хӑрушсӑрлӑх службин управленийӗн пуҫлӑхӗ пулнӑ.

Чӑваш Енри паллӑ педагога, публициста, общество ӗҫченне, ӑсчаха, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидатне, таврапӗлӳҫӗне Виталий Станьяла «Шупашкар районӗн хисеплӗ ҫынни» ят пама йышӑннӑ.

Виталий Петрович 1940 ҫулхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Станьял ялӗнче ҫуралнӑ. Анат Кӗнер шкулӗнче, И.Я. Яковлев ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх педагогика институчӗн историпе филологи факультетӗнче, И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн аспирантуринче вӗреннӗ. Студент чухне «Ҫамрӑк коммунист» хаҫатра куҫаруҫӑра тата литература ӗҫченӗнче тата Вӑрнар районӗнчи Нурӑсри интернат шкулта воспитательте, Комсомольски районӗнчи Урмаел шкулӗнче вырӑс чӗлхипе литературин вӗрентекенӗ пулса тӑрӑшнӑ. Кайран вӑл хаҫатра та, аслӑ шкулта та ӗҫленӗ. Кирек ӑҫта тӑрӑшсан та чунне парса тимленӗ.

Ҫу уйӑхӗн 29-мӗшӗнче йывӑр чире пула РСФСР тава тивӗҫлӗ тренерӗ, республика категориллӗ тӳре, чӑвашсен Красноярскри наципе культурӑпа автономийӗн хастар пайтаҫи Виктор Альгинов пурнӑҫран уйрӑлнӑ.

Красноярск тӑрӑхӗнчи чӑвашсем Виктор Николаевича хисепленӗ, вӑл вилнӗшӗн хурланнине пӗлтернӗ.

Виктор Альгинов 1948 ҫулхи пуш уйӑхӗн 31-мӗшӗнче Сахалин облаҫӗнче ҫуралнӑ. Красноярск крайӗнче 1962 ҫулта тӗпленнӗ. Ҫав ҫулах кӗрешме пуҫланӑ. 63 килограмчченхи виҫере ӑмӑртнӑ. 1976 ҫулта Красноярскри патшалӑх педагогика институтӗнчи физкультура факультетӗнчен вӗренсе тухнӑ. 1971 ҫултанпа тренер пулса ӗҫленӗ, СССР тата Раҫҫей спорт маҫтӑрӗсене 40 ытла хатӗрленӗ. Олимп ваййисен бронза призёрӗ С. Карамчаков та чӑвашсен тусӗн вӗренекенӗ пулнӑ. 1996 ҫулта «Ҫулталӑк учителӗ» пӗтӗм Раҫҫейри конкурс лауреачӗ пулнӑ.

Валери Туркай Константин Иванова хисеп тунӑ самант

Асаилтеретпӗр, нумай пулмасть Виктор Аванмарт аван-премин 2020 ҫулхи лауриачӗн ятне пӗлтернӗччӗ. Ҫулталӑк пӗтессе кӗтмесӗрех вӑл ҫак ята Валери Туркай сӑвӑҫа парас тенӗ.

Чӑваш халӑх поэчӗ Валери Туркай хурав памасӑр тӑрайман. Хуравне вара сӑвӑлласа хатӗрленӗ:

ЧӖМПӖРТЕ ПУРӐНАКАН

ВИКТОР АВАНМАРТ «ХУДОЖНИКЕ»,

«КУПАРЧА» ПРОЕКТ АВТОРНЕ,

ХАЙӖН НӖРСӖР «ПРЕМИЙӖПЕ»

ҪЫНСЕНЕ «ЧЫСЛАС» ӖҪРЕ ӐНӐҪУ СУНСА

Купарчу сан илемлӗ, паллах!..

Ҫук кун пек купарча тек ниҫта та!

Питӗ лайӑх пӗлен эс ҫакна,

Питӗ лайӑх ҫакна ӑнланатӑн.

Купарчу сан илемлӗ, паллах!..

Купарча вӑл — этемлӗхӗн мулӗ!..

Упрасам эс ӑна, упрасам!

Кирлӗ чух вӑл мана кирлӗ пулӗ!

Чӑваш литературин классикӗн, прозаикӑн, публицистӑн, куҫаруҫӑн Илпек Микулайӗн ҫуралнӑ кунӗ иртсе кайрӗ пулин те ун пирки асӑнма кая юлман-ха.

Вӑл 1915 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 19-мӗшӗнче Шӑмӑршӑ районӗнчи Виҫпӳрт Шӑмӑршӑ ялӗнче ҫуралнӑ. Патӑрьелти педагогика техникумӗнче, Чӑваш патшалӑх институтӗнче (халӗ – университет) вӗреннӗ. Шкулта учительте ӗҫленӗ, Радиофикаци тата ралиовещани комитетӗнче тата Чӑваш кӗнеке издательствинче аслӑ редактор пулнӑ.

Калавсемпе повеҫсем, романсемпе статьясем ҫырнӑ. Вырӑс тата ют ҫӗршыв классикӗсен хайлавӗсене чӑвашла куҫарнӑ. Унӑн «Хура ҫӑкӑр» романне кӗнеке вулама юратман ҫын та пӗлетех.

Шупашкарти Литература музейӗнче ҫыравҫӑн пурнӑҫӗпе тата пултарулӑхӗпе паллаштаракан экспонатсем чылай упранаҫҫӗ.

Николай Дворов-Шемексем

Ҫак кунсенче Николай Дворов-Шемексем ҫыравҫӑ вилнӗ. Вӑл ҫу уйӑхӗн 17-мӗшӗнче ӗмӗрлӗхе куҫ хупнӑ.

Николай Дворов-Шемексем Раҫҫей Писательсен союзӗн пайташӗ, Чӑваш Енри Профессионал писательсен союзӗн пайташӗ пулнӑ. Тутарстанри «Сувар» хаҫат ҫумӗнчи «Сунтал» литпӗрлешӳ членӗ те пулнӑ вӑл, Пӑва районӗнчи ЧНКЦ хастарӗ, Тӑхӑрьял тӑрӗхӗнчи паллӑ ҫыравҫӑ, 15 кӗнеке авторӗ.

Ҫыравҫӑ 1940 ҫулта Тутарстанри Пӑва районӗнчи Элшел ялӗннче ҫуралнӑ. Хусанти ял хуҫалӑх институчӗнче вӗреннӗ. Колхозсенче тӗп инженер, председатель пулса ӗҫленӗ. Юлашки ҫулсенче шкулсенче ачасене вӗрентнӗ.

Ҫыравҫӑн пичетленсе тухнӑ кӗнекисем шутӗнче Википедин чӑвашла пайӗнче ҫаксене асӑннӑ: «Кун-ҫул таппи» (1995), «Савӑнӑҫ куҫҫулӗ» (1996), «Сукмак» (1998), «Шанӑҫ» (2001).

Муркаш районӗнчи тӳре-шара хайсен ҫӗрӗ ҫинче ҫуралнӑ мухтавлӑ ҫынна, паллӑ ӑсчаха, энциклопедиста, историка, этнографа, фольклориста, лексикографа, педагога, аслӑ шкул йӗркелӳҫине, Атӑлҫи тӑрӑхӗнчи халӑхсен тӗпчевҫине, чӑвашсен пӗрремӗш хаҫатне — «Хыпара» — йӗркеленӗ Николай Никольские сума сӑваҫҫӗ.

Паллӑ ҫын ҫуралнӑранпа паян 142 ҫул ҫитнӗ. Муркашсем нимле кӑшӑлвируса пӑхӑнман — маска тӑхӑннӑ тӳре-шара Николай Никольский ҫуралнӑ тӑван ялти унӑн бюсчӗ умне чечек хунӑ. Йышра район пуҫлӑхӗ — районти Депутатсен пухӑвӗн председателӗ Игорь Николаев, район администрцийӗн пуҫлӑхӗ Ростислав Тимофеев, Александровка ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Светлана Соколова пулнӑ.

«Кӑшӑлвирус сарӑлнине пула паян кунта халӑх ҫук», — палӑртнӑ Ростислав Тимофеев палӑк умӗнче. Ара, ытти ҫул Никольский ҫуралнӑ кун унтисемшӗн чӑн уява ҫаврӑннӑ: артистсем концерт лартнӑ, ачасем сӑвӑ вуланӑ, ялти ватти-вӗтти пухӑннӑ... Кӑҫал урӑхларах пулсан та муркашсем хисеп тума ентешне манман.