Илле Иванов

Калав ҫыракансен Пӗтӗм тӗнчери Кашкар Махмучӗ ячӗллӗ ӑмӑртӑвӗн чӑваш пайне пӗтӗмлетнӗ.

Еврази ҫыравҫисен пӗрлешӗвӗ (штабӗ Турцире вырнаҫнӑ, ертӳҫи Якуп Омероглу доктор, доцент) кӑҫалхтпе виҫҫӗмӗш ҫул калав ҫыракансен Пӗтӗм тӗнчери Кашкар Махмучӗ ячӗллӗ ӑмӑртӑвне йӗркелет. Кӑҫал унта чӑваш ҫыравҫисем те хутшӑннӑ.

Ӑмӑрту пӗлтерӗвӗ пуҫласа утӑ уйӑхӗн 11-мӗшӗнче «Салам» хаҫатра пичетленнӗ, авӑнӑн 13-мӗшӗнче — «Хыпар» хаҫатра. Ҫак хыпара чӑваш ҫыравҫисен пур пӗрлешӗвне те вӑхӑтра ҫитернӗ. Жюрире малтан 7 ҫын пулнӑ, анчах тӗрлӗ сӑлтавсене пула калавсене пӑхса тухма пуҫличчен тӳресен пӗр пайне улӑштарнӑ. Ӑмӑртӑва Чӑваш Енри, Тутарстанри тата Чӗмпӗрти 7 ҫыравҫӑ 8 калав ярса панӑ.

Чӑваш литературин паллӑ тӗпчевҫи Виталий Родионов профессор, доктор ертсе пыракан сумлӑ тӳрелӗх, калавсене пӑхса тухса, пӗрремӗш вырӑна «Durak» калав тухнине палӑртнӑ (авторӗ — Илле Иванов).

Тӳрелӗх ӗҫне хутшӑннӑ Борис Чиндыков кун пирки ҫапла палӑртнӑ:

— Durak, ытти калавсемпе танлаштарсан, паянхи чӑваш пурнӑҫӗн чи ҫивӗч ыйтӑвне хускатать. Чӗлхи те унӑн — ҫивӗч, чӗрӗ, пӑнтӑхпа е тутӑхпа хупланнӑскер мар.

Малалла...

Халӑх фрончӗн республикӑри уйрӑмӗн хастарӗсем Шупашкара тӗрӗсленӗ. Мӗн тӗллевпе? РФ Строительство министерстви хушнипе авӑн уйӑхӗн вӗҫӗччен авариллӗ ҫуртсем ҫине ятарлӑ хӑма ҫапмалла пулнӑ. Унта ку ҫурт авариллӗ пулнине пӗлтернине ҫырмалла-мӗн.

Халӑх фрончӗн хастарӗсем ҫак эрнере Шупашкарти авариллӗ ҫуртсем патне ҫитсе килнӗ. Анчах нихӑшӗн патӗнче те ятарлӑ хӑма ҫапман-мӗн.

Общество организацийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, кунашкал ӳкерчӗк республикӑри ытти хулара та хуҫаланать. Тӗслӗхрен, Ҫӗрпӳ хулинче.

Хастарсем кашни ҫурт умӗнче мини-плакатпа сӑнӳкерӗннӗ. Унта ҫапла ҫырна: «Таблички нет» (чӑв. Хӑма ҫук).

Росстандарт ҫуртне пырса тӑрӑннӑ троллейбус

Паян Шупашкарта кӑнтӑрла тӗлне, 11 сехет ҫурӑра, кӗтмен пӑтӑрмах пулнӑ. 20-мӗш маршрутпа ҫӳрекен троллейбус Энтузиастсен урамӗнче Росстандарт ҫуртне пырса тӑрӑннӑ.

Пӑтӑрмаха урапа та ҫакланнӑ-мӗн. Общество транспорчӗн водителӗ руле итлеттереймен те «Дэу Матиз» маркӑллӑ урапа ҫине кӗрсе кайнӑ. Унтан «Росстандарт» ҫуртне пырса кӗнӗ.

Троллейбус рулӗ умӗнче 31 ҫулти хӗрарӑм пулнӑ. Вӑл аварире суранланнӑ. Кондуктор та тухтӑрсенчен пулӑшу ыйтнӑ.

Аварире троллейбус та, ҫӑмӑл урапа та сиенленнӗ. Росстандарт крыльцине те халӗ юсама тивӗ-мӗн.

Чӑваш Ени халӑха ӗҫпе тивӗҫтерекен служба сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, Шупашкарти ӗҫ пасарӗнче ытларах рабочи специальноҫӗсем ҫитмеҫҫӗ: ҫӗвӗҫсем, каменщиксем, кондукторсем, тӗпел ӗҫченӗсем, грузчиксем, отделочниксем, поварсем, сутуҫӑсем, бетонщиксем, водительсем, тирпейлӳҫӗсем…

Анчах специалистсем хулара ача пахчинче воспитательсем, тухтӑрсем, водительсем, сутуҫӑсем ҫитменнине палӑртаҫҫӗ. Урамри тирпейлӳҫӗсем, чашӑк-тирӗк ҫӑвакансем, тӗпел ӗҫченӗсем яланхиллех ҫитмеҫҫӗ.

Мӗнле профессисем ытлах кирлӗ мар-ха халӗ? Экономистсем, юрисконсультсем, бухгалтерсем тата ыттисем.

«Синяя-синяя речка» пьесӑна Раҫҫейре икӗ театрта ҫеҫ кӑтартаҫҫӗ. Паян вӑл Вырӑс патшалӑх драма театрӗнче пулнӑ. Спектакле Владимир Красотин хатӗрленӗ.

Пьесӑна ҫитес ҫул Аслӑ Ҫӗнтерӳ 70 ҫул тултарнине халалласа сцена ҫине кӑларнӑ. Пьесӑра йӑлтах кӑн-кӑвак юханшыв хӗрринче пуҫланать…

«Синяя-синяя речка» - Борис Вахтинӑн паллах мар пьеси. Ӑна вӑл 1967 ҫулта ҫырнӑ. Постановкӑна темиҫе хут ҫеҫ лартнӑ. Малтанах вӑл «Сны об абсолютно счастливой деревне» ятлӑ пулнӑ.

Пьесӑра вӑрҫӑ тата ун хыҫҫӑнхи вӑхӑтсене сӑнланӑ. Вӑл юрату ҫинчен. Полинӑпа Михеев пӗр-пӗрне юратаҫҫӗ. Анчах туй хыҫҫӑн вӗсен уйрӑлма тивет — вӑрҫӑ пуҫланать. Упӑшки фронтра вилет, Полина ачисемпе пӗчченех юлать. Йывӑрлӑха парӑнтарма ӑна пурнӑҫа ҫав тери юратни пулӑшать.

Мускав театрӗн режиссерӗ Владимир Гришанин Вырӑс драма театрне килсен ку пьесӑна суйлани шикленӳллӗ, пысӑк яваплӑ утӑм пулнине палӑртнӑ. Пьеса — йывӑр, философиллӗ.

Постановкӑна пӗтӗм труппа хутшӑннӑпа пӗрех. Чӳк уйӑхӗнче Вырӑс драма театрӗн ӗҫне пӗтӗм тӗнчери «Туслӑх кӗперӗ» фестиваль жюрийӗ хаклӗ. Вӑл Йошкар-Олара иртӗ.

Юпа уйӑхӗн 30-мӗшӗнче РФ Президенчӗ Владимир Путин ҫӗршыври аслӑ шкулсен ректорӗсемпе тӗлпулнӑ. Съездра уйрӑмах историе пысӑк тимлӗх уйӑрнӑ.

Ректорсен канашӗ Президента шкултан вӗренсе тухакансене историпе патшалӑхӑн пӗрлӗхлӗ экзаменне тыттарма сӗннӗ. Ӑна вырӑс чӗлхипе математика пек тӗп экзаменсен йышне кӗрттересшӗн. Кун пирки «Раҫҫей К» канал пӗлтерет.

— Кашни ҫын историе пӗлме, хӑйӗн ҫӗрне юратма тивӗҫ, — тенӗ Мускав патшалӑх университечӗн ректорӗ Виктор Садовничий.

Съездра ҫӗршыври аслӑ пӗлӳ тытӑмне аталантарас ыйтӑва та хускатнӑ. Президент ҫак пӗлӳ шайне тиркекен те пуррине палӑртнӑ. Аслӑ шкултан вӗренсе тухакансен диплом кӑна мар, пӗлӳ, ӗҫлеме пӗлни те пулмаллине каланӑ. Кунпа вара кашни аслӑ шкулах мухтанма пултараймасть-мӗн.

Юпан 4-13-мӗшӗсенче Беларуҫ Республикинче И.Я.Яковлев ячӗллӗ ЧПУн регион историн, этнографи тата археологи кафедрин профессорӗ, истори ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ, культурологи докторӗ В.А.Васильев ертсе пынипе Беларуҫри чӑвашсен историпе культурине тӗпчес енӗпе этнокультура экспедицийӗ иртнӗ. Ӑна Аслӑ Ҫӗнтерӳ пулнӑранпа 70 ҫул ҫитнине халалланӑ.

Беларуҫсем Раҫҫейри университетсемпе ирттернӗ проектсем халӗччен пулманнине палӑртнӑ. Экспедици программине тӗпчев тата культура тӗллевӗсем кӗнӗ: Чӑваш Енрен тухнӑ чӑвашсем пирки документаллӑ материалсем тупасси, истори тата культура палӑкӗсемпе паллашасси.

Беларуҫри Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин патшалӑх музейӗнче вӑрҫӑри паллӑ мар паттӑрсем пирки — Чӑваш Енрен тухнӑскерсем ҫинчен — истори ҫӑлкуҫӗсем Гродно хулинчи 35-мӗш шкулти «Ӑс-тӑн упрать» музейра упранаҫҫӗ.

Беларуҫра нумай наци ҫынни пурӑнать. Ытларахӑшӗ — беларуҫ. Чӑвашсем йышӗпе унта 14-мӗш вырӑнта. Гродно хулинче иртнӗ экспедицире чӑвашсен тата беларуҫсен йӑли-йӗркине, истрине, культурине тарӑнрах пӗлме пулӑшнӑ. 35-мӗш шкулти музей экспозицийӗсем «Коля пичче» ушкӑн пирки каласа кӑтартнинчен пуҫланать.

Малалла...

Богдан Хмельницкий урамӗнчи сӑнсӑрлӑх

Пӑрлӑ ҫумӑр ҫусан йывӑҫсем хуҫӑлнӑ хыҫҫӑн Шупашкарти Богдан Хмельницкий урамӗнчи ҫынсем халӗ те нуша кураҫҫӗ. Ҫак урамри 32-мӗш ҫурт умӗнчи каснӑ йывӑҫсене пуҫтарсах ҫитереймен-мӗн.

Ҫынсем икӗ эрне ҫав йывӑҫсем урлӑ каҫса ҫӳреҫҫӗ. Рабочисем электропередача линине лекме пултаракан туратсене ҫеҫ пуҫтарнӑ. Икӗ уйӑх каялла кунта кабель карма пуҫланӑ-мӗн. Ун чухне те кансӗрлекен туратсене каснӑ, анчах тиесе кайман.

Ҫапла ҫак ҫурт картишӗнче йывӑҫ-турат йӑваланать. Шыв колонки патне утмалли сукмак ҫеҫ пур. Юрий Васильев пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл ку ыйтупа кирлӗ ҫӗре темиҫе хут та шӑнкӑравланӑ. Анчах усӑсӑр.

Телекурав журналисчӗсем ку ыйтупа управляющи команине шӑнкӑравласан лешсем ҫитес вӑхӑтра ӑпӑр-тапӑра пуҫтарма шантарнӑ-ха та…

Кӑнна Кушкинче — Иван Яковлев палӑкӗ умӗнче

Аслӑ Патриархӑмӑр Иван Яковлев вилнӗ кун хӑнасем вӑл ҫуралнӑ тӑрӑха — Тутар Республикинчи Кӑнна Кушкине — пухӑнаҫҫӗ. Кӑҫал та Чӑваш наци конгресӗ йӗркеленипе юпан 23-мӗшӗнче Шупашкартан ушкӑн тухса кайнӑ. Вӑл йышра — ЧР Культура министерствин пай пуҫлӑхӗ Сергей Казаков, ЧНК президенчӗн ҫумӗн Алексей Леонтьев, Президиум пайташӗсем Эдуард Бахмисовпа Зинаида Воронова, комитетсен пайташӗсем Ирина Удалова, Светлана Асамат тата Вӗренӳ институтӗнче ӗҫлекен Надежда Иванова.

Шупашкар хӑнисене Теччӗ район администрацийӗн ӗҫченӗсем, чӑваш наци культура автономийӗн районти ертӳҫи Володар Тимофеев, шкулта вӗренекенсемпе вӗрентекенсем кӗтсе илнӗ. Тарават кӗтсе илни вӗсем чӑвашлӑхшӑн тунсӑхлани, культурӑна хисеплени сисӗннӗ.

Кӑҫал Кӑнна Кушкине хупасси ҫинчен сас-хура тухнӑ-мӗн. Ӑна унта уҫӑмлатнӑ. Шкултан гимнази тӑвасшӑн иккен. Унта Раҫҫейри пултаруллӑ чӑваш ачисене пухӗҫ.

Шупашкарсем пушӑ алӑпа килмен. Светлана Асамат хӑйӗн тин пичетленнӗ кӗнекипе унта паллаштарнӑ, чылайӑшне шкула парнеленӗ.

Малалла...

Калуговски посёлокӗн анклавӗ

Калуга облаҫӗн Смоленск облаҫӗн ҫӗрӗнче пӗр анклав вырнаҫнӑ — Калуговски посёлок. Унта 199 ҫын, ҫав шутра 55 ача пурӑнать. Посёлокра пурӑнакан ҫынсемшӗн ку хӑш-пӗр чӑрмавсем кӳнӗ пулать — куҫман пурлӑха регистрацилеме, социаллӑ инженери инфрструктурине юсама чӑрмантарнӑ.

Ӗнер вара Смоленск депутачӗсем икӗ регион хушшинче тунӑ килӗшӗве алӑ пусса ҫирӗплетнӗ. Смоленск облаҫӗ ҫапла май 386 гектар ҫӗр ҫухатать, ун вырӑнне Калуга облаҫӗ ӑна 415 гектар ҫӗр парать. Ку ылмашусене тунӑ хыҫҫӑн Калуговски посёлокӗ Калуга облаҫӗн ҫӗрӗсем ҫинче вырнаҫма тытӑнӗ, анклав шайӗнчен тухӗ.

Асаилтеретпӗр, Чӑваш Енӗн те унашкал анклавсем сахал мар: Елчӗк районӗнчи Вӑрӑмхӑва, Шӑмӑршӑ районӗнчи Улмаллӑ Ял, Канаш тата Максим Горький ялсем. Вӗсем тавра чӑваш ялӗсем пур пулин те вӗсене кӳршӗ республикӑн ҫӗрӗсем ҫавӑрса илнӗ: Канаш тӗслӗхрен Тутарстанӑн Ҫӗпрел районӗн варринче вырнаҫнӑ. Унсӑр пуҫне хӑш-пӗр чӑваш ялӗ республикӑн чиккипе юнашар пулин те Тутарстан ҫӗрне кӗрет (т-х: Чӑваш Паснапуҫ, Ҫӗнӗ Упи, Кивӗ Упи, т. ыт. те).