Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

(А.Васильева)

Тантăш! Халăх нушийĕ

Пире пĕр çĕре турĕ!

Çĕр çын йăтми çĕклеме

Хамăр çамрăк хул çине

Йăвантарса хутăмăр.

Малтанах «Чăтаймастпăр»

Пуль тесе шухăш кĕчĕ.

Анчах чăваш халăхне

Калама çук юратни

Пире вăй парса тăчĕ!

Кунĕн-çĕрĕн чупрăмăр

Канассине пĕлмесĕр.

Çапах турă пулăшĕ

Тесе пусараттăмăр

Хамăр çуннă чунсене!

Ыр çынсен чĕрине

Алăксене шаккаса

«Пулăшăр пире» тесе

Йăлăнмалла та пулчĕ!

Чăнах нумай ыр çынсем,

Пире пулăшакансем

Хăйсен сассине пачĕç

Пире пулăшу ячĕç

Юлашкинчен тăрăшса,

Нумай асап хыçĕнчен,

Йӳнеçтернĕ хыççăн —

«Хьшар» ятлă хаçата

Ура çине тăратса

Чăвашсене патăмăр!

Çакă чăваш çыннисем

Ăна кĕтнĕ курăнать;

«Хыпар» сасне илтсенех

Пирĕн патра мĕскĕнсем

Вĕçсĕр киле пуçларĕç.

Хăйсем савăнса кайнă

Куçĕ-пуçĕ çуталса

Хĕвел пек йăлтăртатса

Хавасланса тăраççĕ!

«Хыпар» тинех тукрĕ-им?»

Малалла

Иванран ыйтать Иван:

— Иван тусăм, мĕн сутан?

Ивана калать Иван:

— Иван тусăм, сар автан!

Иванран ыйтать Иван:

— Иван тусăм, миçе пус?

Ивана калать Иван:

— Иван тусăм, аллă пус!

Иванран ыйтать Иван:

— Иван тусăм, ма суян?

Ивана калать Иван:

— Иван тусăм, ма ыйтан!

Ах, эп алă ăсти мар,

Ăсти тесе калас мар, —

Алă ĕçне тытăнсан

Ăстисенчен кая мар.

Ах, эп ташă ăсти мар,

Ăсти тесе калас мар, —

Вăйăç умне тăрсассăн

Ăстисенчен кая мар.

Ах, эп юрă ăсти мар,

Ăсти тесе калас мар, —

Халăх умне тăрсассăн

Ăстисенчен кая мар.

Куян, Куян, Куянкка

Кулянмашкăн пит ăста,

Тата ăста, пит ăста —

Кучан çиме пит ăста,

Тата ăста пит ăста —

Мухтанмашкăн пит ăста,

Тата ăста пит ăста —

Тащламашкăн пит ăста.

Ташла пĕлмен çынсене

Пăхса тăма намăс та!

Ĕнтĕ манма та вăхăт. Ма вара çаплах куç умĕнчен каймасть, пуçран тухма пĕлмест çав сăнар? Мĕн, тăван-им, йăмăк-им? Çук, пĕр юнран та мар, хурăнташлă та тивмест. Кӳршĕллĕ те пурăнман эп унпа. Пĕрех чĕлхе вĕçĕнче çав ят — ЛИЛИ.

Лили! Ăçта çӳретĕн-ши эсĕ халĕ, мĕнле этем хăраххисем явăнаççĕ-ши йĕри-тавра? Эсĕ — çеçкине çурса, илĕртмĕш сĕткен шăршине сарса, мĕнпур ырă-усал кăпшанка астарса ларакан йăмăхтармăш чечекчĕ. Е хĕр ĕмĕрĕ çак пурнăçра чăнахах та хăналăх кăна-ши? Эсĕ те тискер çилсем тустарнă, çаралнă, тĕссĕрленнĕ хыт хурана çаврăнтăн-ши халиччен? Нимĕн те пĕлместĕп вĕт-ха сан çинчен. Хăçантанпа курман...

Лили! Çаплах асăнатăп сан çепĕç ятна. Е эсĕ манăн кичем, аптрашкиллĕ кунсен, ниме юрăхсăр, тĕлли-паллисĕр пăтранун тухату палли, чĕрĕ тăмхи пулса юлтăн-ши? Тырра вырса пăрахсан, пуçтарса кĕртсен пин-пин чечек юлать хăмăл хушшине, вара кĕтӳ кăлараççĕ те пушаннă хире, ула-чăла ĕнесен шĕвĕр пуçлă пушмакĕсем шеллевсĕр таптаççĕ çавсене, тутипе те сĕртĕнмеççĕ ăна. Пĕр шухăшсăр кĕтӳç çеç вăрăм чăпăрккипе шартлаттарса касать вĕсен пуçĕсене е çурма саслăн юрă ĕнĕрлесе, ачалăхне аса илсе, утмăлтуратран пуç кăшăл çыхать. Турă нимбĕ пек курăнать çав кăвак ункă.

Малалла

Сад пахчине лартрăм панулми,

Улмишĕн мар, шурă çеçкишĕн!

Шăвартăм эп ăна ирхине,

Шăвартăм эп ăна каçхине!

«Кашла, кашла, тусăм, эх кашла!

Сана эп юратса суйларăм,

Пулах мана савăнтармалла,

Шăрăх кун сан айна эп ларам!»

Ӳсрĕ манăн йывăç сарăлса,

Сарлака çулçипе калаçса;

Çиччĕмĕш çул ларчĕ çеçкене,

Тепĕр çултан кӳчĕ улмине.

Иртсе çӳрекенсем курчĕç çеçкине,

Ял ачисем курчĕç улмине;

Чăтаймарĕç мĕскĕн ачисем —

Чечен улма çине уртăнчĕç.

Çеçки çине пăхни юрĕччĕ.

Уртăннипе йăлтах хупларĕç;

Улман турачĕсем хуçăлчĕç,

Ман куçăмсем ăна курайрĕç...

Çемçе чĕрем лаштах çурăлчĕ,

Пуçăм ăнран кайса çаврăнчĕ,

Куçăмсем те тĕтреленчĕçĕ —

Хуйхă мана пусса антарчĕ.

Пĕчĕкрен пĕр хĕре юратрăм,

Ӳссен хамăн тăвасах терĕм —

Хурлăх чухне унпа калаçса

Мĕскĕн чуна пусарас тесе.

Ялти ачасем те ун çине

Хăйсен çамрăк куçне янине

Малалла

Çу уйăхĕ каçсенче

Çурçĕр иртсе кайнă чух,

Автансем те авăтса

Йăлт чарăнса ларнă чух

Çанталăк тĕлĕнмелле

Лăпах пулса тăп тăрать!

Этем сасси ун чухне

Анчăк сасси илтĕнместь,

Çил кашлани туйăнмасть!..

Çу уйăхĕ каçсенче

Çу пек çемçе, ачаш каç

Ăшă, тутлă, уç сывлăш

Хумханмасăр тĕлĕрет.

Çулçисене чух йăтса

Лăпсăр йăмра йывăçсем

Тĕлĕнсе шухăшласа

Кашламасăр лараççĕ!

Авăс çулçисем анчах

Каçхи тĕнче шăплăхне,

Тĕлĕрекен сывлăшне

Кăшт вăрантарас тесе,

Шĕлтĕртетсе сикейсе,

Чĕлтĕртетсе лараççĕ!..

Карăш тапса авăтать

Нӳрлĕ курăк ăшĕнче,

Ешĕл калча хушшинче.

Хура вăрман хĕрринчен

Лӳ-лӳ тапхăр çил анать,

Тутлă шăрăш сарăлать!..

Çил те кăштах вĕрейрĕ,

Юратакан çамрăксен

Чечен, ачаш питсене

Çемçен кăштăр шăлайрĕ!

Çу уйăхĕ[н] тут сывлăш[ь]

Кăштах сĕртĕннипеле

Çамрăк чунĕ çемçелчĕ,

Юрату юн вĕрерĕ!

Лапсăр йăмра кашларĕ:

Хăй шухăшлă лăпсăрне

Малалла

Тирансене патшалăхран

Хăваласа салатрăмăр,

Вĕсенĕн тискер аллинчен

Патшалăха хăтартăмăр.

Хупса лартрăмăр тĕрмене

Мĕскĕн халăхсен юнне

Сĕлĕх пек ĕçекенсене,

Халăхран кулакансене!

Эпир çĕр çулччен халăхшăн

Куççульпе йĕрсе ĕçлерĕмĕр,

Нумайăш пирĕн ушкăнран

Çул çинче пĕтрĕç вăхăтсăр.

Вĕсен пурăнăçĕ тĕрмере

Турăш умĕнчи майĕпе

Сӳнекен таса çуртасем пек

Сӳнсе ларчĕç хĕсĕклĕхре.

Яппун вăрçинче пăлханса

Çĕнĕ йĕрке тăвас тесе,

Ăмăрткайăк çунатланса

Вĕçнĕ пек кайрăмăр вĕçме.

Пире ун чух патшашăн

Тата хăйсен пурнăçĕшĕн

Çунакан усал этемсем

Тĕрмене хупса пĕтерчĕçĕ.

Нумайăшне иире çакса

Вĕлерчĕç тата Çĕпĕре

Хăваларĕç сивĕ çĕре,

Пиртен кулса мăшкăлларĕç.

Хавасланмашкăн тытăнчĕç

Авалхи йĕрке çыннисем.

Пирĕн йĕрке ĕмĕрне те

Пулмасть тесе хавасланчĕç.

Ухмах этемсем, чăнлăха

Малалла

Нăрваш ялĕ —

Пысăк ял.

Кăçан пуçланнă-ши?

Кам пирвай килсе лартнă-ши?

Ăнна этем пĕлмест,

Турă пĕлет...

Пурăннă ĕлĕк

Асаймăç, тăхăнса çӳренĕ çĕлĕк.

Вăл куллен-кунĕн çӳренĕ.

Çына вĕрсен,

Ĕçне ĕçлесен,

Ыйтнă, тет, пĕр хутаç

Ыраш çăнăхĕ.

Çакă карчăк ватăлнă,

Чунне шуйттана панă

Чухне асатте курнă,

Çавă мана каланă.

Çавă карчăкăн çăварĕнчен

Тухрĕ, тет, сĕрĕм, палкаса.

Ӳтрен тухнă-тухманах

Кайнă пулать чунĕ тамăка.

Ырă кăмăллă Мауса! Чунтан-вартан савса салам яратăп сана. Çыру çырăп, писме çырăп тесе эпĕ сана каланăччĕ. Çапах ку транччен сана хут яраймарăм. Ан ятласамччĕ мана уншăн. Ятласси ятласан та, ятла, ырă кăмăллă Мауса! Ятласан та ан çилленсемччĕ мана. Ман çыру çине те çилленсе ан пăхсам, ку çыру çине те хăвăн ăшă куçупа ăшшăн пăхсам. Ку сăмахсем çине ăшă куçпа пăхсан мана та ырă сунса, ку çырăва вуласа тухсам.

Сан яту çумне те, сан яту хыçне те эпĕ икĕ сăмах ӳкертĕм. Çыру ямасăр тăни нумай вăхăта пычĕ, çыру та ман вăрăмрах пулĕ. Вăл-ку сăмах мĕне-мĕне пĕлтернине, ăс-хакри, чĕрери шухăшсене, пулса пыран пурнăçри япаласене-мĕнсене каласа кăтартас килет ман сана; пурин çинчен те, ырă кăмăллă Мауса, санпа сӳтсе явас килет ман. Мауса! Куçа-куçăн курса иксĕмĕр татах сăмахласси ыран-паян мар та вăл, çырупа та пулин сăмахлар-ха ĕнтĕ иксĕмĕр.

Тăванран тăван, хаклă тăванăм, ырă кăмăллă Мауса! Эпĕ кăçал хальччеи никамран илтмен сăмахсем илтсе пĕтрĕм, хам ĕмĕрте курман мăшкăла куртăм. Мана атте «наян» терĕ, анне «ыйткалакан» терĕ, пичче...

* * *

Малалла