Электронлă вулавăш

 

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

 

(Уçă çыру)

 

Итле, Стихванăм,

Итлесем, юлташăм,

Саниала

Бараев калаçать.

Çулсăр пырсан,

Чăнах та юр ашăн,

Сырнă ура та

Салтăнать.

Эс лайăх пĕлетĕн,

Эп хам та аташрăм,

Сăвăсем тăкăнмаççĕ

Маччаран.

Эпир пурнăçра

Кашниех аваншăн,

Никам та ырламасть

Начара.

Анчах, тепĕр чух,

Ытлах ашкăнатпăр:

«Чаплă ят»

Чĕрене кăтăклать.

«Пĕтĕм тĕнчипех»

Сиксе кăшкăратпăр, —

Виç-таватă «орден»

Кăкăра çутатать.

«Чĕрере градуссем

Виçшер пин çуллăх»,

«Канатран та хулăн

Юн тымарĕ». —

Çаксене кăмăлпа

Кам савса вулĕ,

Кам чĕри хаваспа

Вырăн парĕ?!.

Уссăр фантазин

Хăмпи карăнать те,

Палăк лартнăнах

Туйăнать!

Ят хыççăн хушатпăр:

«Хисеплĕ редактор!

Çакна

Талант

Çырать».

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

 

...Çапла эпĕ хам

Хăлаçланнă...

(Сăрара пулсан,

Малалла

Юратрăм пуль çав

Ыраш пуссине.

Курассăм килет

Хăватлă хумне.

 

Савни те санпах

Вырать юнашар,

Кĕлти те танах,

Манни пек капмар.

 

Сар çу пек хĕвел

Хĕртет те хĕртет,

Кĕрет вăл хĕве,

Хулран чĕпĕтет.

 

Çиçтĕр çурла,

Килтĕр савнăç!

Кун — каçалла,

Авă, ана вĕç!

 

Анюк кĕлтине

Тăпăл çыхать,

Куçĕ мана

Темĕн калать.

 

Юратрăм пуль çав

Ыраш пуссине.

Путассăм килет

Хаваслă хумне.

Владимир Васильевич Бараев-Сĕркке тăван литературăра вунă çул анчах ĕçлесе ĕлкĕрчĕ, вăтăр иккĕре вăл Сталинградшăн пынă хаяр çапăçура пуçне хучĕ. Сахал пурăннă пулин те, пултарулăх çунатне талант пӳрнĕ таранах карса ĕлкĕреймерĕ пулин те, поэт чăваш поэзийĕнче хăйне уйрăм йĕр, тарăн касă хăварчĕ. Ку кĕнекене эпир, поэт хăй хушса хăварнă тăрăх, унăн суйласа илнĕ япалисене кĕртрĕмĕр, чылайăшĕ халиччен пĕртте пичетленмен, çырасса та вĕсене е окопра е вăрçă пуçланас умĕнхи çулсенче çырнă.

...Çирĕммĕш çулсен вĕçĕпе вăтăрмĕш çулсен пуçламăшĕнче Вăтам Атăл крайĕн тĕп хулинче Самарта чăваш писателĕсен пĕр ушкăнĕ чăмăртанма тытăнчĕ: Мускавран Исаев Мĕтри, Пăсăлăкран Влас Паймен, Шупашкартан Илле Тукташ, Нестĕр Янкас, Ульяновскинчен Владимир Бараев, Пĕкĕлме таврашĕнчен Хветĕр Уяр килчĕç. Самарта «Колхозник» ятлă чăваш хаçачĕ, чăваш кĕнекисем, альманахĕсем тухма тытăнчĕç, крайри вак халăхсен клубĕнче чăваш спектаклĕсене лартма пуçларĕç, чăваш юрри-ташши илтĕнсе кайрĕ. Çав клубрах эпир чăвашла кинокартинăсем малтанхи хут курма тытăнтăмăр. Кунсăр пуçне хулана час-часах çамрăк Хусанкайпа Ухсай Яккăвĕ пырса каятчĕç. Самарта пурăнакан чăвашсен культурăллă пурнăçĕ вĕресе тăма тытăнчĕ.

Малалла

Тиркени пулать-и тиркешни?

Кĕрешни те мар вăл, тĕркешни, —

Ахальтен кăна ятне туни

Халь кама-ши кирлĕ? Ял кулли.

 

Тиркесессĕн — кирлипе тирке,

Кĕрешсессĕн, пултăрччĕ йĕрке:

Сăмаха пустуй кăна çапсан,

Пурнăç хăвăрт ăнасса ан шан.

 

Кĕрешен тĕк, тăрăшса кĕреш,

Тĕлсĕр чух çĕнме те хĕнтерех,

Чăнлăхшăн вута, шыва кĕр эс,

Унсăрăн мĕнле-ха çĕнтерес?

 

Чăнлăха шыран тăк — ан хăра,

Чăнлăха памаççĕ халсăра.

Чăтăмлăх туптантăр чăнлăхра,

Чăтăмлăх хăвачĕ — халăхра.

Асăмрах-ха ахăр самана,

Ас илни çырма хистет мана.

 

Элекпе пĕри тухать чапа,

Ăсĕпе-и, хăратать пăспа.

 

Юрласа куллен мухтав юрри

Пысăк чин пулса тăрать тепри.

 

Кĕлтăватпăр аслă пуçлăха,

Куркара шыратăр чăнлăха.

 

Укçапа хаклатпăр туслăха,

Чĕлхене манатпăр, халăха.

 

Хăнана чĕнми пулать тăван,

Пурнăçĕ çапла тăк — мĕн тăван?

Çамрăксем хĕрсе ташлаççĕ

Тăмрапа халь аулта.

Чи илемлĕ Атăл каçĕ

Куçса килнĕ пек кунта.

 

Ман ума пырса тапатăн...

Ташласа чăваш ташши

Вут-кăвар кăларĕ аттăм, —

Ывăнмашкăн пĕлĕп-ши?

 

Эх, ташлатпăр çума-çумăн:

Эс — казах, Эп хам — чăваш.

Пирĕнпе пуçна эс усмăн,

Çеçен хирçынни, юлташ.

 

Çăлтăрсем хĕмне тăкаççĕ,

Вăйă-кулă аулта.

Инçетри çут Атăл каçĕ

Куçса килчĕ хăй кунта.

Пысăк клуб та хальлĕхе çук пирĕн,

Çĕн парксем те ĕмĕтре кăна...

Хăй патнех палатка каçăн-ирĕн

Чĕннĕ евĕр туйăнать мана.

 

Киносем курмашкăн пухăнсан, вăл

Пулчĕ шурă сарлака экран.

Манăн савнăçа халь хурçă савăл

Уйăрас çук, тусăм, çакăнтан.

 

Çутă клуб та, парк та пирĕн пулĕ...

Ун çинчен хыпар пĕлтернĕ пек,

Хум çĕкленĕ уй-хирти тыр-пулă

Аслă çулăн икĕ енĕпех.

Владимир Васильевич Бараев 1910 çулта Шăмăршă районĕнчи Виçпӳртре вăтам хресчен çемйинче çуралнă. Мĕн пĕчĕкренпех халăх сăвви-юррисене юратса ӳснĕскер, вăл юмах-халапсене итлеме те пит юрататчĕ. Анюркка тăхлачă — унăн асламăшĕ — хĕллехи вăрăм каçсенче чăлха çыхса ларнă чух çĕрĕ-çĕрĕпе юмахсем каласа паратчĕ. Ăслă пĕчĕк Тимĕр (тăван ялĕнче Бараева пурте çапла чĕнетчĕç) çав юмахсене тепĕр кунхинех хăйĕн юлташĕсене каласа паратчĕ. Çапла вара вăл юмах яма хăй те пит ăсталанса çитрĕ. Эпир, çамрăкраххисем, унăн юмахĕсене итлесе лараттăмăр. Чăн та ĕнтĕ, ăна пĕр хут итлесе курнă çын тепре итлемесĕр чăтаймастчех.

Кашни чăваш ялĕнче тенĕ пекех, Виçпӳртре те юмах ăстисем нумай. Виçпӳрт ялйышĕ хушшинче çавăн пек юмахçăсенчен чи чапа тухнисем Этюн пиччепе Ванюк пичче пурччĕ. Пушă вăхăтра вĕсем çамрăксене пуппа шуйттан çинчен те, патшапа Иван çинчен те, çĕленпе паттăр çинчен те тĕрлĕ-тĕрлĕ юмахсем хаваслансах каласа паратчĕç. Тимĕр çав халапсене пурне те тенĕ пекех илтнĕччĕ.

Вăл тĕрлĕ юрă-сăвăсемпе такмаксем юрататчĕ. Виçпӳртре çав вăхăтсенче Чĕмпĕрте пичетлесе кăларнă «Чăваш юмахĕсемпе халапĕсем» кĕнеке тупăнчĕ. Çавăнта пичетленнĕ ытарайми «Нарспие» Тимĕр пĕр эрне хушшинче пĕтĕмĕшпех пăхмасăр калама вĕренчĕ.

Малалла

Чăтăмлăх сахал çав пирĕн,

Пĕр сăмах илтсессĕн хирĕç

Тытăнатпăр тавăрма,

Урлă-пирлĕ çавăрма.

 

Кăшт кăна пуласчĕ тимлĕ,

Тараватлăх имле-симлĕ.

Килĕшӳлĕх çук пулсан,

Кĕвĕçӳ вăл мăй таран.

 

Çемьере асли те кирлĕ,

Çавăн пек чух пурнăç мирлĕ.

Кашниех хуçа пулсан,

Ырлăх пуласса ан шан.

 

Ирĕкре паян хĕрарăм,

(Ăнсăртран эп каламарăм.)

Иртĕхет тĕк ытлашши —

Çухалать çав чун ăшши.

 

Ирĕклĕх чаракĕ çук тăк,

Çав хĕрарăм хăй те суккăр.

Пурăнать хăра-хăра

Пĕр пĕччен ватăлăхра.

И-ха-ха! И-ха-ха!

Кĕçенет, вылять тиха,

Кастарса ярсан ăна

Çаврăнать вăл лашана.

 

Кунĕн-çĕрĕн вăл ĕçре,

Сухара е сӳрере.

Лăпкăн-шăппăн тăрăшать,

Кĕçенмешкĕн те хăрать.

 

Ун хуçи хăй пек хусах,

Пурпĕрех хуçа — хуçах.

Кунĕпе ĕçлеттерет,

Каç енне çеç çитерет.

 

Хисепре-и ĕç лаши?

Вĕçсĕр-хĕрсĕр ун нуши.

Мĕн пирки пырать сăмах,

Ăнланать ялти хусах.