Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

«Чăваш ялĕсенче турчăкасемпе сенĕксем тата тимĕр-тăмăр япаласем сутма чарас»

Пĕрремĕш Пётр патша указĕнчен

Хам пĕчĕк чух санпа пĕрле

Хура пӳртре, сентре çинче,

Ман тунсăх вăхăтăм хĕлле

Сĕм-тĕттĕм вăрăм каçсенче

Шăп иртнĕ чух, ача ыйхи

Ман тĕркĕш шухăшлă чуна

Пусман чухне, эс авалхи

Маттур тăванăмсем çинчен

Параттăн каласа мана,

Вара ман куçăм умĕнче

Тăратчĕ иртнĕ самана.

Кĕрлетчĕ халăх саcсипе

Ун чухнехи пăлхавлă ĕмер,

Вут витĕр вут пек учĕпе

Иртетчĕ cиккипе Тутимĕр.

Ман йăхăм-несĕлри çынсем,

Сĕм-ĕлĕк Атăл хĕрринче

Пупсем те улпутсем хĕссен,

Телей шăписĕр çĕрĕнчен,

Чура пек пуç пĕке-пĕке

Тăмасăр, тарнă Пушкăрта.

Асар-писер сăм вăрманта

Пĕр вăхăтлăх анчах телей

Килсен, ăста аллисемпе

Хăйсен хули пек Пелепей

Ӳсинччĕ тенĕ, хунă никĕс,

Анчах тивлетлĕ ĕмĕтпе

Ырра шансан та, кĕтнĕ пек

Кунçул пыман ялан тип-тикĕс.

Малалла

Автобус килсе çитрĕ. Алăк патнелле пĕр утăм турăм çеç – шала кĕрсе те тăтăм. Халăх лăк тулли. Пур енчен те хĕстереççĕ – пăркаланмалли те çук. Тепĕр чарăнуччен епле те пулсан чăтас терĕм. Акă, пĕри ман çине (эпĕ пĕчĕккине кура ĕнтĕ) сумкине хăпартса лартрĕ. Çăвара теприн чаплă шарфĕ кĕрсе кайрĕ те пăкăласа лартрĕ. Кăшкăрас тетĕп – сас тухмасть.

– Юлташсем! Совĕç пур-и сирĕн е çук! – эпĕ мăкăртатнине никам та илтмест.

Кăшт вăхăт иртсен ман çумран çынсем пăрăнасшăн пулнине туйса илтĕм. “Мана ӳсĕр теççĕ-ши кусем? ­– шухăшлатăп хам ăшра – Эппин, мĕн пулать те, мĕн килет”.

Эпĕ татах хытăрах мăкăртатма пуçларăм. Пĕрне хул пуççипе ура пĕççинчен тĕртсе илтĕм. Леш вырăнтан та хускалмарĕ. Теприне уринчен тĕкетĕп. Каллех усси пулмарĕ. Кун пек май килмест. Урăх мĕн те пулин шутласа кăларас. Мăкăр-мăкăр! тăватăп хам ăшра. Çăвара уçаймастăп – унта шарф.

– Эй, юлташсем, автобусра такамăн йытти намордниксăр, – терĕ такам.

“Мĕнле йытă? Эпĕ йытă мар”, – тесе кăшкăрасшăнччĕ пĕтĕм вăйран. Çав вăхăтра чаплă духи шăрши кĕрекен пальто мана хупласа хучĕ. Пĕр хушă сĕм тĕттĕм пулса тăчĕ. Эпĕ вара юнашар тăракансене пĕрне, теприне чĕпĕте пуçларăм.

Малалла

Айхине

Санра тапса тăратчĕ пултарулăх,

Ӳнер хăвачĕ — чи ăста талант.

Сана таптаймĕ шелсĕр вилĕм-хурлăх,

Мĕн пур тавралăх, эс ан йĕр, шăплан.

Эс ху ятна тĕнче шайне çĕклерĕн,

Тĕнче умне кăлартăн халăхна.

Поэзи пахчинче куллен ĕçлерĕн,

Шăратрăн кĕмĕл пек таса ăсталăхна.

Çиçет хĕвел пек çутă ăс вучахĕ,

Эс чĕртнĕ ăс-тăна хĕрсе çунать.

Сăмахлăх хирĕнчи сар тул пучахĕ

Куç виçейми уйра пиçсе тулать.

Тĕвĕленет чĕр шухăш ик çунатлăн,

Вĕçет пин-пин чĕре хĕлхемĕн уçлăхне.

Асамлă шăплăхра сассу янрать хăватлăн,

Тĕнче тăнлать ăстаçă сăмахне.

Аваллăх çӳпçинче эс пĕрчĕн-пĕрчĕн

Тĕпчерĕн халăхăн сӳнми ăсне.

Эс тăрăшни пур вăхăта çĕнтерчĕ,

Эс çирĕп тытрăн кимĕ парăсне.

Чун-чĕрене, ăса чĕртсе вĕçмелĕх

Поэзи сывлăшне кĕртен чăвашлăха,

Çав çăл куçран куллен выртса ĕçмелĕх

Хăват паратăн эс çуратнă халăха.

Пĕлменнине пĕлме чĕнет

Ман шухăшăм — çунатлă кайăк:

Таçта инçе çыран енне

Ӗмĕтпеле тухса эп кайăп.

Çич пĕлĕт тӳпине хăпарăп,

Хуркайăк çупĕ тăрăх утăп.

Уйăх çинче те йĕр хăварăп,

Асамлă уйăх чулне тупăп.

Куçсем ман сăлтăр евĕр вылĕç:

Çĕр сийĕнчи пулăмсене

Асăрхаса ăша йăлт хывĕç,

Йăлт курăп çын пурăнăçне.

Ав, çуралать ача, унтах

Ватти каять леш тĕнчене.

Телей те, хурлăх та утать, —

Пĕлме пуçлан пĕлменнине.

Курма пуçлатăн тĕтре витĕр

Ӗçлекен çыннăн кун-çулне.

Çĕр

Вир пĕрчи пек пĕчĕк питĕ,

Çавах ан хуçтăр тĕнĕлне.

Куратăп: çилпеле хумсем

Ватаççĕ чуллă çырана.

Акать, вырать ĕçчен этем, —

Вăл малалла çеç талпăнать.

Пĕлменнине пĕлме чĕнет

Хăй канăçне çухатнă пуçăм.

Çĕн ĕмĕр алăк хăлăпне

Тытса туссемшĕн ярах уçăп.

Савнăç та хурлăх йăлтах иртсе кайрĕ:

Сывă пул, сывă пул,

Тăван шкул.

Чӳрече умĕнче вĕрене пуçне тайрĕ:

«Анăçтăр сирĕн умри ирĕк çул».

Укăлча патнелле

Йышпала çул тытатпăр,

Кашнин — хăй телейĕ умра.

Шурăмпус хăпарать,

Эпир уççăн куратпăр:

Ав хĕвел те тухать — шевли йăлтăрать.

Хĕвеле кĕтме ырă,

Ун шевли çуттăн-çуттăн

Тăванла туйăмпа

Пит çинче вăй вылять.

Ман юратнă пике

Пуçласа питĕ тутлăн

Юлташсем умĕнчех

Ыталать, чуптăвать.

Чечексем, чечексем —

Тюльпанпа çут нарцисĕ

Ачаш шăршăпа ипĕртеççĕ чуна.

Çамрăкла пуçланать

Каччăпа сар хĕр чысĕ,

Пуçсем кĕмĕлленсен те

Упрасчĕ ăна.

Шурăмпуç çĕкленсен

Кăмăлсем те тулаççĕ,

Шурăмпуç çутипе

Çутă кун пуçланать.

Ав, пулас ĕçченсем

Алла-аллăн утаççĕ,

Пире шкул пурнăçа çул уçать.

Хăш-пĕр çынсем, хăйсене артист тесе ĕлĕкренпех сцена çинче выляççĕ. «Хамăн та тытăнса пăхас мар-и пĕрре», – тесе шутларăм эпĕ.

Артистах пулас çук манран, анчах шухăшланă – тунă. Халăх хушшинче хама чи кирлĕ çын пек кăтартас терĕм. Акă эпĕ пасара çитсе кĕтĕм. Кунта тĕрлĕ тавар сутаççĕ. Халăх! Лăк тулли. Эпĕ аш касмалли каска çине хăпарса тăтăм та йĕри-тавралла сăнарăм. «Эй, тус-тăван, пурте пухăнăр ман пата! Кунта тĕрлĕрен кĕнчеле! Мĕн кирлĕ, тупăн эс пурне те! Пуканесем, чӳлмексем...»

– Эй, эсĕ унта, мĕн кăшкăратăн? – сас пачĕ такам халăх хушшинчен. – Мĕнпе сутă тăватăн?

– Сывлăш сутатăп! – терĕм эпĕ.

Пăх-ха, ку аш ваклакан вĕт-ха. Манăн кӳршĕ хăйĕн пысăк пурттине сулкаласа тăрать. Мана хам тăнă вырăнтан тӳрех туртса антарчĕç. Эпĕ вĕсене хирĕçлеме пăхатăп.

– Тăванăмсем, шеллĕр мана! Эпĕ аннен чи кĕçĕн ывăлĕ, тĕпкĕч эппин!

– Курăнать! – тет халăх. – Сăмсу пашалу пек. Курнă эпир сан пеккисене!

Кӳршĕ вара вĕсене хĕтĕртсе тăрать.

– Тӳрех паллаймарăм эп ăна! Таçта курнă пек туйăнать-ха. Кайран пăхатăп та – ман кӳршĕ пулчĕ тăчĕ! Эй, эсĕ унта мĕн тума хăпарса тăрса!

Малалла

Ан вăтан, ан ютшăнсам

Йăлтăр мар тесе куллу,

Тăра çăл пекех таса

Сан чĕрӳ, чун-кăмăлу.

Евчĕ хамăрах ку чух!

Юратсан чун-чĕрепе

(Хулăн ыйтмĕç — хуйхă çук)

Хăнчăр куç та çăлтăр пек!

Темскер кĕтетĕн эс манран.

Тем йăлăнатăн тилмĕрсе...

Шухăшусем те шухă сан

Виçесĕр выçă куçусем.

Тăванăм, ытлашши ан çун,

Упра эс кăмăл туртăмне.

Пурнăçра чарусăр чун

Ир çухатать хăй ăшшине.

Кимĕ хатĕр. Çирĕп лар эс.

Хумсенчен те ан çӳçен.

Ĕмĕт пирĕн пултăр парăс,

Туслăх пултăрччĕ кĕсмен.

Урăм-сурăм çил тухсассăн,

Вăхăт пулмĕ, тен, канма, —

Эпĕ ишĕп... Ывăнсассăн —

Пулăш эсĕ те мана.

Ирпе-и хваттертен тухатăп,

Килетĕп каçпала, çĕрле —

Çак çынсене ялан куратăп,

Лараççĕ урамра пĕрле.

Пĕрне пăхсан — самай çулланнă,

Ик-виççĕш çамрăк, вăй питти.

Хĕрарăм юнашар вырнаçнă,

Тăртанчăк питлĕ, васпати.

Ара, илем ăçтан упрантăр

Куллен ĕçсен эрех-сăра?

Этем ӳт-пĕвĕ тимĕр мар-тăр,

Туять — усса е уссăра.

Эрех-сăра кăна-и — хапăл

Денатурат яма кас-кас.

Е чуптараççĕ хăпăл-хапăл

«Эмел» илмешкĕн — катăркас.

Чăнах, мĕнле çитет-ши тӳсĕм

Кӳпмешкĕн кунĕ-кунĕпе?

Хăш чух юлмасть çын сăнĕ-тĕсĕ:

Умра, тен, выльăх чăннипе?

Ниçта та ĕçлемеççĕ ĕнтĕ,

Килте те çук-ши кĕтекен —

Йĕркесĕр хытă кӳренсен те

«Атте», «анне», «ачам» текен?

Сайра кăна пулсассăн — юрĕ:

Тыр-пул та хывăх вĕçтерет.

Анчах кун пек ӳкерчĕк курăн

Кирек ăçта та куç кĕрет.

Шутла-шутла чуна тӳнккерĕм:

Çак ĕçкĕç-услапсен йышне

Кĕрсе пырать нумай яш-кĕрĕм

Малалла