Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Тăман витет шур çĕр питне,

Юрпа хуплать...

Çурта çунать сĕтел çинче,

Çурта çунать...

Шур лĕпĕш мар вĕçет савса

Çурта çине,

Шур юр савать ыталаса

Чӳречене.

Тăман килсе кленче çине

Темскер çырать...

Çурта çунать сĕтел çинче,

Çурта çунать...

Çурта çутатнă маччара

Çут мĕлкесем,

Унта çыхланнă ал-ура,

Мал шăпасем.

Ӳкеççĕ мăшăр пушмаксем

Сăр урайне...

Ӳкеç çурта куççулĕсем

Кĕпе çине.

Çак ик шăпа тăман ăшне

Кĕрсе путать...

Çурта çунать сĕтел çинче,

Çурта çунать...

Хуплать шур нарăсăн çĕрне,

Тăман хуплать,

Çурта çунать сĕтел çинче,

Çурта çунать...

Чун çилĕ вĕрчĕ çав енчен,

Вара çурта

Вашт! сарчĕ хăйĕн çунатне

Хĕрес туртса...

Ӳтĕме йыт пырши шăтарайрĕ, анне...

Çӳп-çӳхе тымарри шăм-шака ыталать,

Анчах эс ан кулян, ман юратнă анне,

Чунăм ман сан умра хĕвел пек ялтăрать.

Каçсерен эп пырап хам çуралнă киле,

Пыма çăмăл мана сан çурта çутипе.

Эп ларатăп санпа пĕр сĕтел хушшине,

Сăнӳкерчĕк пăхатпăр санпа çĕрĕпе...

Ан кулян эс, анне, ан кулян чĕререн:

Пултараймăн паян тавăрма иртнине.

Чун йĕрет, чун макрать, чун пĕрре,

Ан хавшатчĕ, упра чун-чĕре сывлăхне.

Эп пĕлетĕп, савни — куç пек кĕтрĕн мана,

Каçарсам, упрама эп пĕлмерĕм хама.

Санăн хăвăн шăпа, эс мана кай манса,

Сана ирĕк манран урăх каччă тупма.

Каçарсамăр пире, аннесем, савнисем!

Каçарсамăр пире: эпир — салтаксем...

Итлĕр, кайăк юрлать сирĕн сад пахчинче —

Эп каласшăн сире: «Юрататăп!» — тесе.

Пурăннă тет Çĕр çинче карчăкпа старик. Вĕсен икĕ ывăл пулнă. Чухăн пурăннă вĕсем, укçи-тенки пулман, анчах выçă çӳремен. Аслă ывăлĕ питĕ ĕçчен пулнă, пĕрмаях ĕçпе тăрмашнă, кĕçĕнни вара ĕçрен тарса çӳренĕ. Пĕррехинче кĕçĕн ывăлĕ Витали чирлесе кайнă, ăна сиплĕ шыв кăна пулăшма пултарнă. Амăшĕ аслă ывăлне, Çтаппана, вăрмана сиплĕ шыв патне янă.

Пĕр кун иртнĕ, икĕ кун, эрне… Çтаппан çаплах çаврăнса çитеймен. Амăшĕ кулянма пуçланă.

Акă мĕн пулса иртнĕ иккен. Çтаппан вăрмана çитнĕ те малалла ăçта каймаллине пĕлмен. Иккĕленсе тăнă хыççăн вăл тӳрĕ çулпа кайнă та сиплĕ шыв патне çитсе тухнă. Часах шывне савăта тултарнă та каялла кайма хатĕрленнĕ. Çав вăхăтра ун патне виçĕ симĕс кĕлетке пырса тăнă. Çтаппан хăрасах кайнă, мĕн тăвас-ши тесе аптраса тăнă.

Пĕри унпа калаçма тытăннă. Çтаппан нимĕн те ăнланман, анчах каярахпа тавçăрса илнĕ. Вĕсем унран пулăшу ыйтаççĕ иккен. «Эсĕ питĕ ырă та ĕçчен çын, — теççĕ вĕсем, — сăнран пăхсах куратпăр.»

Çак тĕлĕнтермĕш кĕлеткеллĕскерсем урăх тĕнчерен пулнă иккен. Çтаппана та хăйсемпе пĕрле илсе кайнă. Вĕсем пурăнакан тĕнчене пĕрмаях Кăмăрчак тапăннă, вĕсене аркатнă, пĕтернĕ. Кăмăрчака лăплантарма тесе Çтаппана илсе килнĕ.

Малалла

Сад пахчинчи сар чечекне

Хитре тесех татрăм-ши?

Лешкассинчи сар каччине

Хитре тесех саврăм-ши?

Пĕрре курсах, пĕрре пăхсах

Ма юнашар утрăм-ши?

Тус-тантăшпа вăййа тухсан,

Ма саншăн çеç çунтăм-ши?

Сар чечекем, саркайăкăм,

Ăçта вĕçсе кайрăн-ши?

Савнă тусăм, эсĕ маншăн

Ма сар чечек пултăн-ши?

Эс те чечек, эп те чечек,

Ма ик чечек уйрăм-ши?

Эс те пĕччен, эп те пĕччен,

Ма ик чĕре уйрăм-ши?

Сад пахчинчи сар чечекне

Пĕрре курсах тăтрăм-ши?

Лешкассинчи сар каччине

Пĕрре курсăх саврăм-ши?

Ахальтен сире хĕрсем савман пуль,

Ахальтен савман пуль каччăсем.

Çамрăк чух кам ыйăхне татман пуль

Шупашкарăн лăпкă каçĕсем.

Шăпчăксем каçхи вăййа тухсассăн,

Шапчăксем савсассăн пĕр-пĕрне,

Шăпчăк пек çав юрă юрласассăн,

Кам тупмасть пуль хăйĕн шăпчăкне.

Çамраксем те пĕр-пĕрне саваççĕ —

Пĕр пек мар-ши пирĕн ĕмĕтсем.

Саншăн çеç саркайăксем юрлаççĕ,

Чечеке лараççĕ çĕмĕртсем.

Çăлтăрсем пиншер шăрçа тăкаççĕ,

Ма хитре-ши Атăл каçĕсем?

Куç илмесĕр сан çине пăхеççĕ,

Салтакран тин килнĕ каччăсем.

Ахальтен сире хĕрсем савман пуль,

Ахальтен савман пуль каччăсем.

Çамрăк чух кам ыйăхне татман пуль

Шупашкарăн лăпкă каçĕсем.

Тĕнче уçлăхĕнче çăлтăрсен çемйи пурăннă. Вĕсем виççĕн пулнă: ашшĕ, амăшĕ тата Туслик. Вĕсем питĕ туслă пурăннă, мĕн кирлĕ — йăлтах пулнă. Анчах та Туслик пĕрмаях тунсăхланă, мĕншĕн тесен унăн юлташĕсем пулман, çемьере те вăл — пĕртен пĕр ывăл.

— Аттеçĕм, атте, çак планета çинче эпир çеç пурăнатпăр-и вара? — ыйтнă вăл пĕррехинче.

— Çук, ывăлăм, эпир çеç мар, çăлтăрсем нумай кунта, пĕринчен тепри илемлĕрех, çутăрах, — терĕ ашшĕ.

— Апла пулсан мĕншĕн эпĕ яланах пĕччен вылятăп, мана туссем кирлĕ, — хăпмарĕ ашшĕнчен ывăлĕ.

Тусликăн çуралнă кунĕ çитрĕ.

— Сана мĕн парнелемелле, ывăлăм? — ыйтнă ашшĕпе амăшĕ.

— Манăн пĕтĕмпех пур, тус-юлташсем çеç çук, — терĕ хурлăхлăн Туслик.

Ашшĕпе амăшĕ шухăша кайрĕç. Мĕнле çăлтăрсене чĕнмелле-ши ывăлĕн çуралнă кунне уявлама?

Ывăлне чун-чĕререн юратакан ашшĕ ун валли туссем шырама тухса кайрĕ. Нумай пăхса, нумай сăнаса çӳрерĕ вăл. Тусликăн тусĕсем пулма пултаракан ултă çăлтăр тупса палăртрĕ, кашнинпех курса калаçрĕ, уява пыма чĕнсе хăварчĕ. Килне çитсен Туслика нимĕн те каламарĕ — кĕтмен парне тăвасшăн пулчĕ пулмалла.

Малалла

(халăх юррине йĕркеленĕ)

Çич çул выртрăм пĕр варта,

Çич çул выртрăм пĕр варта

Шăннă йывăç кăшласа,

Шăл-çăвара пĕтерсе.

Калча çиме тухасчĕ,

Калча çиме тухасчĕ,

Лесник курсан тытать пуль,

Тытсан тире сĕвет пуль.

Тиртен çĕлĕк тăвать пуль,

Тиртен çĕлĕк тăвать пуль,

Ç(ĕ)лĕкне т(ă)хăнса лартать пуль,

Х(ă)наран х(ă)нана çӳрет пуль.

Çлĕкне текех мухтать пуль,

Çлĕкне текех мухтать пуль.

Тирĕ хаклă теет пуль,

Тирĕ ăшă теет пуль.

Мĕн хакли пур ман тирĕн,

Мĕн ăшши пур ман тирĕн?

Шăннă йывăç кăшлатăп,

Хăра-хăра пурнатăп.

(Гав. Федоров юррине илемлетнĕ)

Çурçĕр çилĕ вĕрнĕ чухне

Çеçке епле, ай, тӳсет-ши,

Шăнмасть те-ши?

Хамăр тăван пĕччен чухне

Чунĕ епле, ай, тӳсет-ши,

Хурланмасть те-ши?

Пурăнар-и пурăнăçне,

Пĕр пичкери, ай, сăра пек

Пурăнар-и.

Атте-анне пехилĕпе,

Ача-пăча, ай, сассипе

Савăнар-и.

Çук пулсассăн çурмалла та

Пур чух пĕрле, ай, савăнса

Пурăнар-и!

Хĕвел ансан,

Вăййа тухсан,

Аш çунать те, çын курмасть,

Купăс тытсан,

Сана курсан,

Юрламасăр чун чăтмасть.

Эс те шăпчăк,

Эп те шăпчăк,

Юрату юрлаттаратъ.

Юрату юрлаттарать те

Чĕрене ыраттарать.

Ирпе тăрсан,

Ĕçе тухсан,

Çумра савни курăнмасть.

Савни çукран,

Çумра çукран,

Юрламасăр чун чăтмасть.

Эс те шăпчăк,

Эп те шăпчăк,

Юрату юрлаттарать.

Юрату юрлаттарать те

Чĕрене ыраттарать.

Савни пулсан,

Пĕрле пулсан,

Вăхăт иртнĕн туйăнмасть.

Эс юратсан,

Эп юратсан

Юрламасăр чун чăтмасть.

Эс те шăпчăк,

Эп те шăпчăк,

Юрату юрлаттарать.

Юрату юрлаттарать те

Малалла

Пĕр ялта карчăкпа старик пурăннă. Вĕсен икĕ ывăл пулнă. Пĕри Иван, тепри Юман ятлă. Чухăн пурăннă çак çемье, укçа-тенкĕ çитмен.

Пĕррехинче Иванпа Юман хыпар илтеççĕ: патшан юратнă хĕрĕ чирлесе ӳкнĕ иккен. Ăна никам та сыватайман. Çитмĕл çичĕ тинĕс урлă килнĕ тухтăрсем те нимĕн те тăвайман. Вара патша çынсене çапла пĕлтерет: «Кам манăн хĕре сыватать, çавна ăна качча паратăп тата çур патшалăха та шеллемĕп».

Патша сăмахне илтнĕ хыççăн Иванпа Юман телей шырама тухса каяççĕ. Çул çинче вĕсем пĕр карчăка тĕл пулаççĕ.

— Ăçталла çул тытатăр, паттăрсем? — тесе ыйтать карчăк.

— Эпир патша хĕрне сыватма каятпăр, — теççĕ каччăсем.

— Эсир унта кайсан та — нимĕн те тăваймăр. Патша хĕрĕн вăйне кашни каç космосран вĕçсе анакан хăрушă чĕр чун илет. Çав чĕр чуна вĕлерсен тин патша хĕрĕ сывалать. Анчах та космоса вĕçсе çитме ракета кирлĕ. Акă çак пысăк йывăç хăвăлне кĕрĕр те вĕренпе аялалла анăр. Унта пысăк алăк пур. Çав алăкран кĕрсенех вĕçев аппарачĕ ларать. Ун ăшне кĕрсе ларăр та хĕрлĕ кнопкăна пусăр. Вăл хăех сире кирлĕ çĕре илсе çитерет, — терĕ те карчăк куçран çухалчĕ.

Малалла