Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

(«Генералы песчаных карьер» кинофильмран)

Асамлă тĕлĕкри пек килтĕн эс

Каç сĕмĕпе тĕл пулнă чух.

Эс çукшăн татăлса йĕрет ман чун.

ăçта-ши эс, ман юрату?

Мĕскершĕн чарăнчĕ тапма чĕрӳ?

Каяс çулу ытла инçе.

Ак халь туймастăн эп макăрнине,

Выртатăн лăпкăн ал çинче.

Шыв çийĕн тунсăхлă чарлан вĕçет,

Унта ман çывăх юлташсем.

Сана кураймĕç ӳлĕмрен вĕсем,

Сан çĕмĕрт пек куçусене.

Чарлан мĕн-ма пĕр вĕçĕмсĕр йĕрет,

Хумсем чупаççĕ хумханса.

Çыр хĕрринче эпир иксĕмĕрех,

Пире шеллеççĕ хурланса.

Эп чуптăвап сана юлашки хут,

Вара хуратăп хум çине.

Куççульпе тулнă манăн икĕ куç,

Алла тăсатăп сан енне.

Ан хăвала, çут тинĕсĕм, хумна,

Хуму çинче ман юрату.

Çут тĕнчере вăл ман пĕрре кăна,

Пĕрре кăна ман юрату.

Пĕррехинче çуллахи каç уйăх çине вĕçсе кайса утă пухрăмăр. Манăн пичче Дима тата унăн юлташĕсем Петя тата Андрей асамлă лашасене кӳлчĕç. Вĕсем кӳлнĕ лашасем Венера, Юпитер тата Сатурн, шупка кăвак тĕслĕ çилхисем, хăйсем шурă тĕслĕ. Çамкисем çинче вăрăм мăйракисем. Мăйракисене тĕрлĕрен тĕслĕ хаклă чулсемпе илемлетнĕ.

Эпир пурте пĕрле хамăр карета çине пуçтарăнса лартăмăр. Манăн пичче Дима мĕнле туртрĕ, пирĕн урхамахсем вырăнтан тапăртатса тăнă хыççăн тапса сиксе, вĕçсе кайрĕç уйăх çинелле.

Утă уйне вĕçсе çитсен манăн пичче тата унăн юлташĕсем утă пухма пуçларĕç. Эпĕ хамăн асаннепе улăх тăрăх курса çӳреме пуçларăмăр. Унта эпир пĕччен, тăлăххăн ӳсекен кăвар пек хĕрлĕ чечеке куртăмăр. Чечекĕн туни çип çинче, пĕртак çил вĕрсен çĕре çити пуçне усса хăйĕн хĕрлĕ тусанĕсене çĕре сапать. Эпĕ асăрханса чечеке татрăм та Эпир асаннепе пиччесем патне кайрăмăр.

Каялла кайнă чухне эпĕ манăн чечек шанма пуçланине асăрхарăм, вăл шыв çитменнипе шанать пуль терĕм.

Тепĕр темиçе кунтан манăн килти чечек вырăнне уйăх çинчи кăвар тĕслĕ чечек ӳссе ларнине куртăм. Вăл чечек тата хитререх, хăйĕн тавралла тĕрлĕ тĕслĕ хĕлхемсем сапса ларать.

Халь ăшшăн чӳхенет тĕнче,

Хĕвелĕ шăранать тӳпере.

Хаяррăн çунмасть инçет,

Ыйтмастпăр, «Мĕнле-ши... лере?»

Халь çулăммăн ăш-чикĕм çунать,

Хаваслăх хĕмĕпе хĕмленет.

Кашнин халь çитĕнет çунат,

Кашнинех — пархатар чĕрере.

Инçехчи-ха хăрушă кунсем?

Астăватпăр — Арктик çыннисем

Сив чалкăр пăр тинĕс варринче

Ларатчĕç... вилĕм тăвĕ çинче.

Çыранĕ катарахчĕ, таçтах...

Тавра — кăнтăрла та, каç та —

Чап-чалкăр пăр çеçчĕ куçра,

Çавах та ĕмĕт пурччĕ пуçра...

...Челюскинăн йышĕ çеçчĕ асра.

Миме тинкĕретчĕ куллен,

Çитейĕç-ши, çитĕç-ши часрах?

А вăхăчĕ — шăватчĕ хуллен.

Хăçан-ха, хăçан-ха, хăçан

Çитейĕç-ши савăк кунсем.

Хăçан-ха сĕмленнĕ каçа

Çурайĕç радиохыпарсем.

Сехет. Пĕр талăк. Лăп ик уйăх.

Çĕршывăмçăм хусканчăкра.

Ватти-çамрăккипех — пĕр хуйăх,

Пĕр туртăм — сив Артикра.

Халь ăшшăн чӳхенет тĕнче,

Çанталăк хĕвел ытамĕнче.

Пĕр хĕрлĕ ялав çеç пăр çинче,

Çӳрет пуль океан варринче.

Çăлайрăмăр патварлă йыша!

Малалла

Анне çапла калатчĕ... Малтан эп ăнланман ун сăмахĕсене. Халь, паян, ăнлантăм...

Телейпе çӳрĕр!!! Вырăссем пек «до свидания» мар — телейпе çӳрĕр! Телейре пĕтĕмпех пур иккен — сывлăхĕ те, ăнăçăвĕ те, пуласлăхпа укçи-тенки те... Пĕтĕмпех... Тавах сана анне!!!

Мĕншĕн, куккук, хăва тĕмĕнче

Куллен-кунах куклатса ларатăн?

Мĕншĕн эсĕ, пирĕн çут тĕнче,

Пĕр уяса, пĕр çилпе улатăн?

Мĕншĕн, хĕвел, ялан пăхмастăн?

Мĕншĕн çумăр кăларса тăлхратăн?

Мĕншĕн, куккук, мана пăхмастăн?

Куллен-кунах тĕм çинче ларатăн.

Эпĕ те сан пекех тăлăххи,

Эпир пĕрле пулса ларар-и?

Санпа манăн шухăшсем пĕр-и?

Пĕр пулсассăн, пĕрле пурнар-и?

Мĕншĕн эсĕ, çамрăк тăванăм,

Пуçа усса хирте çӳретĕн?

Пĕр пуç халлĕн сарăхса кайнă.

Мĕншĕн чунна хуйха ӳкертĕн?

Ĕмĕтпе пурнăçна пурăнсан,

Савнă лашу ӳксе вилчĕ-и?

Е пус хушшинче юрласан,

Сана темле шухăш кĕчĕ-и?

Е пĕр хирти сарă пăрчăкан

Тӳртĕн хыпар кӳрсе пычĕ-и?

Е тахçанах сиснĕ хыпарăн

Сăмахĕ чăн тĕрĕс пулчă-и?

Анчах, савнă çамрăк тăванăм,

Сан хуйхăна эпĕ пĕлеймĕп,

Ху хуйхăна мана калаймăн,

Ăна санран ыйтма хăяймăп.

Çуллaxи кун. Хĕвел выляса та кулса тӳпене хăпарчĕ. Кăнтăрла тĕлĕнче, шăрăх… Çумăр умĕнхи çанталăк. Пăчă. Эпĕ пӳртрен тухса верандăна вырнаçса лартăм. Алла кĕнеке тытса вулама пуçларăм. Кĕç çуллахи ăшă çумăр пуçланчĕ. Малтан лĕш-лĕш, кайран самаях çума пуçларĕ. Çумăр хыççăн веранда чӳречинчен ахах пĕрчĕллĕ асамат кĕперĕ курăнчĕ. Тĕрлĕ тĕслĕ, выляса та кулса сиксе кĕчĕ те ман ал тупанĕсене, кĕнеке çине ӳкрĕ. Илемлĕ мерчен, пин—пин ахах пĕрчисем çунaççĕ.

Пĕр пĕрчи уйрăлса ман сылтăм ал тупанĕсене ларчĕ, калаçма пуçларĕ:

— Эпĕ Асамат ятлă, манăн шăллăмсемпе йăмăксем нумай. Эпир пĕрле пĕрлешсен «асамат кĕперĕ» пулатпăр.

— Эсĕ тата мĕн ятлă? — ыйтрĕ вăл манран.

— Эпĕ Ростислав ятлă, хам 5 класра вĕренетĕп.

— Лайăх вĕрен, тепре тĕл пуличчен, — терĕ те вăл мана, çухалчĕ.

Эпĕ сасартăк вăранса кайрăм.

(поэма сыпăкĕ)

Тра-тара-рам...

Трам-тарам...

Тарам...

Тарам...

Трам...

Кăвак тĕтрен

Явçать умра,

Сарлать тавра,

Ирлет шавра

— Ас илĕм,

Вилĕм...

Хĕм...

Ак — инçетрен

Сассем чĕрлеç,

Сăр-сăр сĕрлеç,

Тавра ирлеç,

Трам... тăр-тăр-тăр-р-р...

Трам-тăр-р-ррр...

Трам...

Там...

Трам-тар...

Трам-там...

— Параппан сасси...

Хăраман хăшши

— Хурашар хушши...

Утăм пар!

Çăвар

Кар!

Çĕр алă — пĕр тан

Çăран сулаç.

Çĕр ал хăлаç

Çĕр айĕ варлаç

Полкшерĕн.

...шерĕн,

Малалла

Урамра халь çанталăк киревсĕр,

Вут çунать çеç ачашшăн, илемлĕ.

Черене лăплантартăр киленĕç,

Шурă юрĕ çусассăн та темлĕн.

Çил-тăман ахăрсан çут сӳнтерчĕç,

Эс вара... Эс тата та илемлĕ...

Шĕл кăвар вучахра çук çĕтеймĕç

Туйăмсем — кĕлеткӳ сан черченкĕ...

Ăсатса эп сана чăп чуп тăвăп,

Эс ан кайччĕ — çанталăкĕ путсĕр...

Кирлĕ мар тăхăнма хура тăлăп —

Шурă тум килĕшет сана шутсăр!

Вучахра ак кăвайт кăварланĕ,

Çĕр улми пĕçерме унта пулĕ...

Эп хăяр, ак, кăçал тăварланă...

Эс юлсамччĕ — çăвать шурă юрĕ...

Пĕррехинче эпир аттепе сурăхсем пăхма кайрăмăр. Хутаçа тутлă апат-çимĕç чикрĕмĕр. Асаттен пушшине илсе уя тухрăмăр Çанталăк юмахри пек хитре, ăшă, янкăр хĕвел пăхать. Çӳресен-çӳресен сурăхсем выртрĕç.

Эпир аттепе апатлантăмăр та канма тесе пирĕнтен инçех мар ларакан утă купи патне кайса выртрăмăр. Выртсан-выртсан эпĕ çывăрса кайнă...

Çуралнă ял. Эпĕ ял варринче тăратăп. Юнашар — Андриян Григорьевич Николаев. Пĕр-пĕрне сывлăх сунатпăр. Мана хăйпе пĕрле космоса пыма чĕнет. Çӳлти тĕнче çинчен эпир тăван ен урокĕсенче вĕреннĕ-ха... Пĕр сăмахсăрах А.Г. Николаевпа килĕшрĕм. Акă эпир иксĕмĕр космоса çитрĕмĕр.

Андриан Григорьевич: «Женя, сан мĕнле планета курас килет?» «Марс, Марс çинче пулса курас килет», — тетĕп. Нумай та вăхăт иртмерĕ эпир Марс çине те çитрĕмĕр. Унта та сурăхсем çӳреççĕ. Кунта та ман вĕсене пăхмалла иккен. Халĕ эпĕ вĕсене аттепе мар, Андриян мучипе пăхатăп.

Вăл мана Марс çинчи пурнăçпа паллаштарать, хаш-пĕр япаласене тыттарса та кăтартать. Унта лайăх пурнăç. Çынсем пĕр-пĕринпе хирĕçмеççĕ, усал сăмахсемпе калаçмаççĕ, эрех ĕçмеççĕ.

Марс çинче çӳренĕ хыççăн эпир Хĕвел патне çитрĕмĕр. Аттепе анне валли мĕн те пулин илсе таврăнас-ха космосран тесе шутлатăп. Хĕвел пайăркине аттепе анне, пиччепе аппа, йăмăкпа шăллăм, асаттепе асанне валли кĕсьене чикрĕм. Андриан Григорьевич манна çăлтăрсемпе те паллаштарчĕ. Унта та эпĕ тăвансем валли çутă çăлтăр пайăрки илтĕм.

Малалла