Чечек
Каçхи çил сӳрĕккĕн çӳрет.
Ват хурама, ак, тăнк тăрать пек,
Сăнать пек вăрттăн, пытанса,
Таçта ват ӳхĕ ӳхĕрет пек,
Те хурланса, те ылханса.
Каçра мăш-мăш: чуна та илĕ...
Шевле вылять çут хĕçĕпе.
Пите шăлать пек кăнтăр çилĕ
Çемçе тĕк тутăр вĕçĕпе.
Вăрман чăн тус; вăл хӳтĕлесшĕн —
Ыйха каймасăр хураллать.
Иртнисене Кавруç йĕрлесшĕн.
Ăс алипе ăна аллать.
Анчах нумайăшĕ, — мĕн тăвăн? —
Юлмарĕ шăтăк алăра.
«Çапах та, ĕмĕтĕм, ан ывăн,
Чупах хамран та маларах».
Кавруç çыврать... Сывларĕ ассăн,
Вăл канăçланчĕ-мĕн тинех...
Вăранчĕ те, хĕвел тухсассăн,
Вăл тухрĕ Аслă çул çине.
Ак çитрĕ ир; сĕм тĕттĕм кайрĕ —
Кĕрсе вырнаçрĕ çурăка.
Çил йывăç тăррине лăскарĕ,
Йĕпетрĕ сывлăм курăка.
Кавруç утать; çап-çутă кун
Ăна ыр кăмăлпа пиллерĕ,
Анчах ун хуйхине сисмерĕ —
Сӳнмерĕ çулăм ăшĕнче.
Çăл куçĕнчен выртса шыв ĕçрĕ:
«Тен, сивĕнĕ хĕмленнĕ чун».
Ăçта-ха шухăшĕ ун вĕçрĕ.
«Чĕрем, — тет вăл, — ытла ан çун».
X
Çурхи кун лăпкă, типĕ, шăрăх;
Лашасене çыртать пăван.
Тусанлă алтăклă çул тăрăх
Пырать юлхавлăн караван.
Çапла-çке вăл çул-йĕр тăрлавĕ:
Силлет таттисĕр кӳмине,
Янрать чарусăр шăнкăравĕ,
Сирет ырашăн хӳмине.
Куç умĕнчи тавра ула —
Тĕнче уявлăн капăрланнă.
Паян тӳлек вал, сапăрланнă,
Çав çеç халь кĕскетет çула.
Çапах та барона кичем:
Раççей çул-йĕрĕсем пит вăрăм.
Курать вăл: ял та униче,
Пӳрчĕсенче хупланă хăрăм.
Çăва вырнаçнă айлăмра, —
Баронăн чунĕ кăшт сӳлетрĕ, —
Çăва çинчи пĕччен йăмра
Ун чĕринче салху тивертрĕ.
Анатăн-и е улăхатăн —
Пĕр тĕс, пĕр сăнлăх яланах.
Ирĕксĕрех шута каятăн:
«Пулать-ши урăх самана?»
Шухăшлама ун пур сăлтавĕ
Тин çеç вăл килнĕ инçетрен.
Халь те пуçра Париж шăв-шавĕ,
Халь те ун пуçĕнче тĕтре.
Сăлтав пулмарĕ паянччен
Илемлĕ пурнăçа манма.
Час-час ыйтать вăл хăйĕнчен,
«Хăçан кун çитĕ савăнма?»
Асра Санкт-Петербург, лицей,
Анчах чуна вăл кантармарĕ.
Сухаллă ямшăк та, Ваçлей,
Юррипеле лăплантармарĕ.
Кичем... Утсем те, ав, салхуллă
Утаççĕ типĕ шăрăхра.
Мĕн пулнă? Темшĕн пăлхануллă
Вĕçет хур акăш шурлăхра.
Кускаласа вĕçни ун кăлăх —
Ăна караппăл хăвалать.
Çăлмарĕ çăп-çăра хăвалăх —
Караппăл акăша ватать.
Курни чуна тем чăрмаларĕ,
Вăл çӳçентерчĕ çурăма.
«Ах, çавă урăм-сурăма
Мĕнле чĕр чун çапса антарĕ?»
Тĕлĕнтерет тĕнче: кам вăйлă,
Çав çӳлерех çĕклет пуçа.
Чĕр чунăн пурнăçĕ ик майлă —
Е вал чура, е вăл хуçа.
Тĕнче тирпейсĕр те йăлт хăтсăр:
Пĕриншĕн вилĕм е асап,
Теприншĕн пурнăç çăмăл шутсăр —
Çӳрет ĕç-пуçсăр, юрласа».
Баронăн пуçĕнче пăтравлă,
Канас килет ун пĕр хутран.
Ишут хăтарчĕ шухăшран;
Вăл барона чĕнет пит шавлă:
«Хелло, барон, ытла та пăчă,
Эс ирĕлмерĕн-и паян?
Ларса эп ывăнтăм-çке лăчă,
Пуç янăрать ман ян та ян».
«Çук, ирĕлмен, анчах тусан
Мана питех те тарăхтарчĕ.
Юрать çул урлă çил: хăтарчĕ,
Аванччĕ юхан шыв пулсан».
«Ав, тăвайкки; ун айĕнче
Кăвакарса выртать тăр кӳлĕ.
Унтах арман; ун патĕнче
Шыва кĕме те вырăн пулĕ».
Ĕшеннĕ çамрăксем, пашкаççе;
«Чăнах та тухăн, — теç, — ăнран».
Утсем те хĕрнĕ-мĕн: хашкаççĕ,
Кайса выртасшăн сулхăнра.
Çаран, юманлăх, пысăк кӳлĕ,
Ӳсеççĕ хурăнсем кал-кал,
Тăраççĕ ăвăссем пит çӳллĕ,
Иленнĕ кайăк кăвакал.
Эх, сулхăн, сулхăн, кам сумламĕ
Ăна пит пăчă шăрăхра?
Вăл ырăлăх: кашни тумламĕ
Ун пахарах-çке ахахран.
«Мон шер ами, шывран хăратăп,
Ача чухне, тен, путнăран.
Çавна эп халь те астăватăп.
Юлташăм çăлнăччĕ аран».
«Ăçта вăл?» «Ăçтине пĕлместĕп».
«Ун умĕнче эс парăмра».
«Курсассăн, ним те шеллеместĕп,
Вăл ыр туни ялан умра.
Ачалăх, çук, пулмасть илемсĕр;
Тен, пулнă вăл тăрлавсăр, сĕмсĕр,
Ашкăнасси ялан ăсра...
Тен, çавăнпа та вăл асра.
Ирпе, каçпа-и, кăнтăрла
Эпир Кавруçпала пĕрле.
Ăçта çӳренĕ? Ан йĕрле.
Çын улттăра так ан хурла».
Барон сăмах хушать: «Этем
Ачалăхра çеç ирĕкре.
Ах, ирĕклĕх! Вăл маншăн тем...
Курăнкалать халь тĕлĕкре.
«Каларĕç, эп шыва-мĕн ӳкнĕ,
Тӳрех çухалнă тет путса.
Кавруç иккен ман хыççăн сикнĕ,
Мана кăларнă вăл туртса».
Чылайчченех шывран тухмарĕç,
Пач çăвăнман пек халиччен.
Хăйсем ĕшеннине пăхмарĕç —
Вулавçăсен шухăшĕ
Çĕнĕ комментари хуш
ZoofLyncattat (2009-04-28 07:39:00):
NusSlalkskila Wrorsnasp