Елчӗк районӗнчи Ҫирӗклӗ Шӑхалӗнчи музейра Пӗтӗм тӗнчери музейсен кунӗ тӗлне, вӑл ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗнче пулчӗ, «Алран кайми» курав йӗркеленӗ. Ӑна музей кӑҫалхи Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне те халалланӑ.
Ял историйӗн тата культурин музейӗ шутланаканскер экспонатсемпе пуян пулин те коллекци вӗҫӗмех пуянланса пырать. Асӑннӑ ял тӑрӑхӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, аваллӑх управҫипе паллашма пыракансем те ҫулсерен йышланса пыраҫҫӗ.
Куравсене те ҫӗнетсех тӑраҫҫӗ. Тӑван ҫӗршывӑн аслӑ вӑрҫинче ҫӗнтернӗренпе 71 ҫул ҫитнине халалласа «Ҫӗнтерӳ йывӑҫҫи» ятлине йӗркеленӗ. Унсӑр пуҫне «Мухтавлӑ халӑхӑн аслӑ ҫӗнтерӗвӗ», «Сталининградшӑн кӗрешнисем», «Ялӑн паллӑ ҫыннисем» стендсем йӗркеленӗ. «Алран кайми» ятлине ял ҫыннисен тӗррисене пухнӑ.
Чӑваш Енри Ӗҫ ҫыннин ҫулталӑкне халалласа Патӑрьелти тӗп вулавӑшра «Савӑнӑҫ» клуба ҫӳрекенсен алӗҫӗсемпе курав йӗркеленӗ. Унта Валентина Николаевӑн тата Татьяна Поляковӑн ӗҫӗсем вырӑн тупнӑ.
Валентина Валерьяновнӑн экспозицийӗнче — 16 ӗҫ. Вӑл портретсем, алшӑллисем, пейзажсем тӗрленӗ. Чечек композицийӗсем, ҫекӗлпе ҫыхнӑ ҫухавасем те пур унӑн.
Татьяна Александровна вара 11 ӗҫне курава илсе пынӑ. Унӑн ӗҫӗсенчен ӑшӑлӑх, ҫутӑ тапса тӑрать. Сюжечӗсем тӗрлӗрен.
Валентина Николаевӑпа Татьяна Поляковӑн куҫа илӗртнӗрен вӗсемпе пӗр чарӑнми киленме пулать. Курав ҫу уйӑхӗн 25-мӗшӗччен пулать.
Ҫу уйӑхӗн 18-мӗшӗнче Пӗтӗм тӗнчери музейсен кунне палӑртаҫҫӗ. Ҫавна май Чӑваш наци музейӗ тата ун филиалӗсем тӳлевсӗр кӗртме шантараҫҫӗ.
Пыракансем валли «Чебоксары: история в формате 3D» (чӑв. Шупашкар: 3D форматлӑ кунҫул) интерактивлӑ фильм хатӗрленине те пӗлтереҫҫӗ. Сеанссем 11:00, 12:00, 14:00, 15:00 сехетсенче пуҫланмалла.
Чӑваш наци музейӗнче «Древние обитатели Чувашского края по данным археологии и палеонтологии», «История чувашского народа и Чувашского края с IX до начала XX вв.», «Чувашия в XX веке», «Природа и человек» экспозицисем, «Кыштым и Чернобыль: трагедия, подвиг, предупреждение», «Красота веков», «Богатство городов Среднего Поволжья», «Земля кричит: SOS», «Ты мне снишься ночами, Афган», «Родины верные сыны» куравсем ӗҫлӗҫ.
Ефремов купса урамӗнчи 10-мӗш ҫуртра вырнаҫнӑ Музейпа курав центрӗ те, В.И. Чапаев музейӗ те, Чӑваш тӗррин музейӗ те,
Ҫеспӗл Мишши музейӗ те, ыттисем те куракансене хапӑл пулӗҫ.
Вӑрмар районӗнчи ял тӑрӑхӗсен пӗрлехи тӗп вулавӑш «Чӑваш поэзийӗн улӑпӗ» портрет-курава йыхравлать.
Николай Полоруссов-Шелепи ҫуралнӑранпа паян 135 ҫул ҫитрӗ. Ҫавна халалланӑ та вулавӑш ӗҫченӗсем черетлӗ курава. Н. Шелепи 1881 ҫулхи ҫу уйӑхӗн 14-мӗшӗнче Тутарстанӑн Аксу районне кӗрекен Ҫӗнӗ Ӳсӗл ялӗнче ҫуралнӑ. 1945 ҫулхи кӑрлачӑн 12-мӗшӗнче ҫӗре кӗнӗ.
Чӑваш ҫыравҫисенчен Полоруссов-Шелепи чи малтан (1936-мӗш ҫулта) халӑх поэчӗ ята тивӗҫнӗ, ордена та чи малтан илнӗ — тепӗр виҫӗ ҫултан, 1939-мӗшӗнче, ӑна «Хисеп Палли»-пе чысланӑ.
Пӗрремӗш сӑввине «Хыпар» хаҫатра пичетленӗ. 1926 ҫултанпа вӑл пуҫӗпех литературӑна путать: сатирӑлла сӑвӑсем, ҫар темиллӗ сӑвӑсем, ача-пӑча валли хайлавсем ҫырать.
Муркаш районӗнчи Ярапайкассинчи вӑтам шкулта Чӑваш чӗлхи эрнинче тӗрлӗ мероприяти иртнӗ тесе ӗнентереҫҫӗ асӑннӑ район администрацийӗн сайтӗнче.
Ӗҫ ҫынни ҫулталӑкне халалласа «Юратнӑ ӗҫӗм» тӗлпулу иртнӗ. Итакачкасси ялӗнчи Л.И. Смирнова тата С.А. Скворцова хӑйсен чун киленӗҫӗ пирки 5-8 класра вӗренекенсене каласа панӑ. Пултаруллӑ хӗрарӑмсем хӗресле те, бисерпа та тӗрлеҫҫӗ, крючокпа сӗтелҫи, тутӑр ҫыхаҫҫӗ, бисерпа пӑралукран илемлӗ чечек пуххисем ӑсталаҫҫӗ. Уявра ачасем ал ӗҫӗсен куравне хаваспах пахаланӑ, вӗсен маттурлӑхӗнчен тӗлӗннӗ, хӑнасене кӑсӑклӑ ыйтусем панӑ.
«Чӑваш кино историйӗ» калаҫӑва Раҫҫей кино ҫулталӑкне халалланӑ. Шкул ачисем чӑваш кино историне туллин тишкернӗ. Презентаци пӑхнӑҫемӗн чӑваш киноне пуҫарса яракан ҫын — И.Я. Яковлевпа пӗр ялта ҫуралнӑ, Чӗмпӗрти чӑваш шкулӗнче вӗреннӗ И.С. Максимов-Кошкинский, пӗрремӗш чӑваш актриси Тани Юн пулнине, пӗрремӗш чӑваш фильмӗсен ячӗсене пӗлнӗ, кино кадрӗсемпе паллашнӑ. «Тӑван чӗлхе, эс — вӗҫӗмсӗр тӗнче!» тата «Асамлӑх тӗнчинче» ӑмӑртусенче чӑваш халӑх историйӗпе, културипе, сӑмахлӑхӗпе ҫыхӑннӑ ыйтусене 5 класс ачисем хуравланӑ.
«Чӑваш ҫӗршывӗ — вӗҫӗ-хӗррисӗр анлӑ Раҫҫейӗн илемлӗ те хӑтлӑ пӗр пайӗ. Лаптӑкӗпе пӗчӗкҫӗ вӑл, анчах халӑхӗ унӑн йышлӑ та хӑйне евӗрлӗ. Ҫӗршер ҫул тӗрӗк, финн-угор, вырӑс халӑхӗсем хушшинче пурӑнса тата хӑйсене ытти халӑхсемпе пӗрпеклентерме вӑйпа хӑтланнине пӑхмасӑр чӑвашсем тӑван чӗлхине, йӑли-йӗркине, культурине тӳсӗмлӗн упраса хӑварма пултарнӑ», — ҫапла хӑпартланса ҫырнӑ Елчӗк районӗнчи Аслӑ Пӑла Тимеш шкулӗ вырӑнти ял тӑрӑхӗн сайтӗнче.
Аслӑ Пӑла Тимешри В.В. Зайцев ячӗллӗ пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан тӗп шкулта чӑвашлӑх эрни пынӑ май шкулти вулавӑшра «Ытарайми Чӑваш ен» ятлӑ кӗнекесен куравне хатӗрленӗ. Вӑл тӗрлӗ пайран тӑрать. «Чӑвашсен чаплӑ ҫыннисем» ярӑмра Константин Иванов, Степан Максимов, Воробьев композиторсем, Андриян Николаев, Василий Чапаев, Элли Юрьев, Иакинф Бичурин, Даниил Элмен ҫинчен ҫырнӑ кӗнекесемпе паллашма пулать. Ҫавӑн пекех «Елчӗк тӑрӑхӗ», «Чӑваш халӑх пултарулӑхӗ», «ЧР Президенчӗн вулавӑшӗ», ӗҫе юратма. хисеплеме вӗрентекен кӗнекесем тата ытти пайсем те пур. Унта Чӑваш ен актерӗсем, чӑваш туйӗ, тӗрри, апат-ҫимӗҫӗ, музыка инструменчӗсем ҫинчен ҫырса ӑнлантарнӑ кӗнекесем те йышлӑ.
ЧР Наци вулавӑшӗнче йӑлана кӗнӗ «Библиокаҫ» Пӗтӗм Раҫҫейри акци иртет. Ака уйӑхӗн 22-мӗшӗнче иртекенскере Наци вулавашӗ 145 ҫул тултарнине тата Раҫҫейри Кино ҫулталӑкне халаллӗҫ.
Акци вӑхӑтӗнче 40 ытла лапам ӗҫлӗ. 18 сехетре «Чӑваш кӗнеки» центрта «Манӑн вулавӑш» асаилӳсен каҫӗ пулӗ. 19 сехетре «Литература сӑнарӗ» кастинг йӗркелӗҫ. Ӑна ЧР Кинематографистсен пӗрлӗхӗпе пӗрле ирттерӗҫ. Унта кашниех чӑваш режиссерӗсен умӗнче пултарулӑхне кӑтартма, кинора ӳкерӗнмешкӗн йыхрав илме май пулӗ. Кун валли сӑвӑ, юптару е проза хатӗрлемелле. Е текста кастинг вӑхӑтӗнчех парӗҫ. 16–25 ҫулсенчисене — 19–20 сехетсенче, 26-ран аслӑраххисене 20–22 сехетсенче итлӗҫ.
19 сехетре Александр Яковлев йӗркеленӗ каҫ пуҫланӗ. Вулавӑшра икӗ дискусси клубӗ ӗҫлӗ. 10 ҫултан аслӑрах ачасем валли сӑнавсем, экспериментсем, фокуссем ирттерӗҫ.
Ҫавӑн пекех ҫак каҫ вулавӑшра куравсем ӗҫлӗҫ.
Вӑрнарти историпе таврапӗлӳ музейӗнче тӗлӗнмелле, паянхи куншӑн питех те пӗлтерӗшлӗ, питӗ те кирлӗ курав ӗҫлеме тытӑнчӗ. Вӑл ӗҫ ҫыннисене мухтакан, мӗнпур ӑрӑва тӗслӗх илме пулӑшакан экспонатсемпе пуян.
Тӗп вырӑна Кульцаври Ленин ячӗллӗ колхозӑн Социализмла Ӗҫ Геройӗсене уйӑрни ӑнсӑртран мар. Кунтан кӑна Ӗҫ Паттӑрӗсем — вунвиҫҫӗн! Кунашкалли республикӑра ҫеҫ мар, ҫӗршывӗпе те урӑх ҫук. Сергей Ксенофонтович Коротков председателе, Социализмла Ӗҫ Геройӗ ята икӗ хут илнӗскере, палӑрмалла кӗтес уйӑрнӑ. Унӑн «Кукурузӑна мухтав» кӗнеки, колхозӑн пушартан сыхланса юлнӑ «Сталинец» хаҫат историшӗн ҫав тери чаплӑ пулса тӑраҫҫӗ.
Юнашарах — Кульцавӑн ял хуҫалӑх производствинче пысӑк ҫитӗнӳсем тунӑ, ҫӗршывра ҫирӗплетнӗ иккӗмӗш шайри наградӑна тивӗҫнисем ҫинчен калани. Вӗсен ӗҫ кӑтартӑвӗсем Хисеп кӗнекисене ҫырӑннӑ, грамота-дипломсене хывӑннӑ. Куравра вӗсемпе йӑлтах паллашма пулать.
Хӑй вӑхӑтӗнче Кульцаври музейра Геройсем ҫинчен чылай экспонат упраннӑ. Шел те, вӗсем пушарта ҫунса кӗлленнӗ. Ҫавӑнпа та историе тепӗр хут пӗрчӗн-пӗрчӗн пуҫтарнӑ тесен те йӑнӑш мар.
Ака уйӑхӗнче йӑлана кӗнӗ наци кӗнекин фестивалӗ иртӗ. «Кӗнеке урлӑ – халӑхсен килӗштерӗвӗ патне» ятлӑскере ЧР Культура министерстви, ЧР Наци вулавӑшӗ йӗркелет.
10 ҫул ытла иртекен фестивале ҫынсене наци литературипе туслаштарас тӗллевпе йӗркелеҫҫӗ. Тӗп мероприятисем ака уйӑхӗн 6-30-мӗшӗсенче Элӗк, Муркаш, Елчӗк районӗсенче иртӗҫ.
Вырӑс, тутар, чӑваш тата ӑслӑлӑх кӗнекисене халалланӑ кунсене те йӗркелӗҫ. Муркашсем Чӑваш халӑх поэчӗпе Юрий Сементерпе, Улькка Эльменӗпе тӗл пулӗҫ. Елчӗксем вара Лидия Филиппова журналист-публицистпа курнӑҫӗҫ. Элӗк, Комсомольски, Елчӗк районӗсенче халӑх академикӗ Станислав Отрыванов тата Улькка Эльменӗ ҫитӗҫ.
Фестиваль кунӗсенче ЧР наци вулавашӗнче «Чӑваш Ен литератури» тата «Юхма Мишшин пултарулӑх еткерӗ» кӗнеке куравӗсем ӗҫлӗҫ. «Наци культурисен сӑррисем» куравра вара республикӑра пурӑнакан халӑхсен культурипе паллашма май пулӗ. Вулавӑшра 400 ытла мероприяти ирттерме палӑртнӑ.
Пушӑн 5-мӗшӗнче Хусанта В. Красновӑн куравӗ иртнӗ. Унта пулса курнӑ Елена Баймяшкина каласа панӑ тӑрӑх вӑл ҫӳллӗ шайра пулнӑ.
Пултарулӑх каҫне чӑваш фольклор ансамблӗ «Салам» (ӳнер ертӳҫи Светлана Садыкова) тата «Мирас» ансамбль (ӳнер ертӳҫи Рустем Рахматуллин) уҫнӑ. Курава уҫнине ертсе пынӑ: «Дуслык – Дружба» галерейӑн курав ӗҫӗ-хӗлӗн пай заведующийӗ Магдеев Р.Р тата Раҫҫӗйпе Тутарстанри ӳкерӳҫӗсен пӗрлӗхӗн пайташӗ, И.Я. Яковлев ячӗллӗ ЧППУ аспиранчӗ Баймяшкина Е.Ю.
Халӑх нумай пулман, ытларах пайӗпе VIP-сем. Вӗсен шутӗнче Чӑваш Республикин культура министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Яковлев К.Г., Чӑваш наци конгресӗн президенчӗ Угаслов Н.Ф., ТХТҪ (Тутарстан халӑхӗсен туслӑх ҫурчӗ) директорӗ Шарипов И.И. пулнӑ. Тухса каланӑ сӑмахӗсем кӗске пулчӗҫ пулин те вырӑнлӑччӗ. Тутарстан халӑхӗсен туслӑх ҫурчӗнчи курав хыҫҫӑн ӑна Наци музейӗнче те кӑтартсан аван пулӗччӗ тесе сӗннӗ, автор кунта килӗшнӗ. Юлашки сӑмаха В. Краснов илнӗ — пурне те тав каланӑ хыҫҫӑн чӑваш халӑх юррине юрласа панӑ.
Курава уҫнӑ хыҫҫӑн хӑнасем «Чӑваш пики» конкурса ҫул тытнӑ.
Ҫавӑн пекех палӑртса хӑварас пулать: ыран, пушӑн 10-мӗшӗнче, Чӑваш наци вулавӑшӗнче Валерий Красновӑн Хусанта иртнӗ парсоналлӑ куравне пӗтӗмлетсе ҫавра сӗтел пулӗ.
+23.3 °C