2012 ҫулхи нарӑсӑн 1-мӗшӗнчен пуҫласа пирӗн пӗрлӗх тата Чӑваш чӗлхин инҫет вӗренӳ центрӗ ачасемпе ҫамрӑксен хушшинче «Ҫӑлтӑр ҫути» комикссен конкурсне ирттерчӗ. Ӗҫсене эпир акан 30-мӗшӗччен йышӑнтӑмӑр, халӗ вара ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртма вӑхӑт ҫитрӗ.
Хаклавҫӑсем шутӗнче пулчӗҫ: Плотников Н.А, Чӑваш халӑх сайчӗн тӗп администраторӗ; Сосаева А.А., Ҫеҫпӗл Мишши ячӗллӗ кил-йыш вулав центрӗн библиотекарӗ; Иванова Н.Г., Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗн доценчӗ; Мордвинова А.И., гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн ӳнер ӑслӑлӑхӗсен пайӗн аслӑ ӑслӑлӑх ӗҫченӗ.
Пур хаклавсене пӗтӗмлетнӗ хыҫҫӑн ҫак ачасем мала тухрӗҫ:
• 1-мӗш вырӑн: Ольга Вазина (Хӗрлӗ Чутай районӗ, Питӗркасси шкулӗ, 10 кл., ертӳҫи — Жукова Людмила Валентиновна, чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекен), вӑтам балл — 4.75;
• 2-мӗш вырӑн: Ширяева Наташа, Сергеева Даша (Канаш хули, 10-мӗш шкул, 7 кл., ертӳҫи — Яклашкина Светлана Николаевна, чӑваш чӗлхине вӗрентекен), вӑтам балл — 4.
Юлашки ҫулсенче пирӗн республикӑри шкулсенче чӑваш халӑхӗн историпе культурине тӗпчесе вӗренессине пысӑк тимлӗх уйӑра пуҫларӗҫ. Ҫак пархатарлӑ ӗҫе чӑннипе те тивӗҫлӗ шайра тума Е.Енькка ҫырса хатӗрленӗ «Тӑван ен» («Родной край») вӗренӳ кӗнекисем хистесе пыраҫҫӗ. Елена Викторовна ҫак предмета шкулсенче сыхласа хӑварас енӗпе те пӗр вӑй-халне шеллемесӗр тӑрӑшать. Кашни класс валли, вӗренӳ кӗнекисемсӗр пуҫне, ятарласа ӗҫ тетрачӗсем хатӗрленӗ. Вӗсемпе кашни шкултах анлӑн усӑ кураҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра 5-8 классем валли тестсен пуххисем тухнӑ, 6-7 классем валли видео-материалсем те пур. Каламасӑрах паллӑ ӗнтӗ, ку чӑн та питӗ пысӑк ӗҫ. Танлаштарма аса илер-ха: 1992 ҫулта шкулсенче вӗренӳ программине КРК (культура родного края) предмета кӗртсенех, ачасене те, вӗрентекенсене те питӗ йывӑр килнӗччӗ. Ҫав вӑхӑтра вӗренӳ кӗнекисем ҫеҫ мар, ятарласа хатӗрленӗ программӑсем те пулман. Кашни вӗрентекен вара йывӑрлӑхран хӑй мӗнлерех пултарать, ҫавӑн пек тухнӑ. Улшӑнусем ырӑ енне кайни куҫкӗретех.
Тата тепӗр пысӑк пуҫару — республика шайӗнче 4-7 класра вӗренекен ачасем хушшинче «Родной край» («Тӑван ен») олимпиада ирттересси.
Кӑҫал А.Г. Николаев ячӗллӗ ача-пӑча паркне уҫнӑранпа 50 ҫул ҫитет. Ӑна 1962 ҫулхи утӑ уйӑхӗн 25-мӗшӗнче чыслӑ уяв ирттерсе никӗсленӗ. Ҫав ҫулах ҫурлан 13-мӗшӗнче, А.Г. Николаев пӗрремӗш хут космос уҫлӑхне вӗҫсе хӑпарнӑ вӑхӑтра (ҫурлан 11-15-мӗшӗсем), ӑна ун ятне хисеплесе панӑ.
50 ҫул тултарнине паллӑртса паркра нумай пулмасть кӗл чечек тӗммисене лартрӗҫ — шӑп та лӑп 50 тӗм. Хальлӗхе вӗсем ытла та черчен, ҫавах те тепӗр ҫул хитре те капӑр чечексем ҫурасса парк ӗҫченӗсем патӗ шанаҫҫӗ. Кӗл чечек тӗммисене фото лапамра лартрӗҫ — сӑн ӳкернӗ вӑхӑтра питӗ вырӑнлӑ пулӗҫ ӗнтӗ.
А.Г. Николаев ячӗллӗ ача-пӑча паркӗнче чӑн та кил-йышпа канмалӑх пӗтӗмпех пур: кунта ялан типтерлӗ, спорт лапамӗсемпе ача-пӑча вылямалли вырӑнсем пайтах, сӑн ҫапмалли ятарлӑ лаптӑк та пур. Халӑха культурӑпа паллаштаракан уявсем те чылай иртеҫҫӗ — уяв программисем, пултарулӑх ушкӑнӗсен концерчӗсем тата ытти те. Хулан тӗп пайӗнче вырнаҫнӑран ача-пӑчапа уҫӑлса ҫӳреме чылай ашшӗ-амӑшӗ ҫак парка суйлать. Чӑн та халӑх кунта ялан йышлӑ канать.
Нумаях пулмасть Шупашкарти Г. Лебедев ячӗллӗ интернат лицейра «Букварьтен — илемлӗ литературӑна ҫити» конкурсӑн иккӗмӗш тапхӑрӗ пулнӑ.
Кӑҫалхи конкурса 190 ӗҫ тӑратнӑ. Вӗсенчен 74-шне ҫеҫ суйласа илнӗ. Элӗк районӗнчи Шӗмшеш вӑтам шкулӗнче пӗлӳ пухакан Виктория Платонова «Сӑнару яланах чӗрере» хайлавӗнче кил хуҫи, йӗрке хуралӗнче тӑрӑшаканскер, Чечняри командировкӑран тупӑкра таврӑнни, виҫӗ ачана ура ҫине пӗчченех тӑратакан мӑшӑрӗ упӑшкине аса илсе хурланни пирки ҫырнӑ.
«Поэзи» секцийӗнче Чӑваш Сурӑм шкулӗнче пӗлӳ илекен Е.Иванова мала тухнӑ. «Проза» секцийӗнче Мӑн Вылӑ шкулӗнчи И.Шашкина пӗрремӗш вырӑн йышӑннӑ. Вӗсен ӗҫӗсене пысӑк хак панӑ.
Чӑваш Енре электромеханикӑ колледжӗнче «Ют ҫӗршывра ӗҫлеме пултаракан сварщик» ӑстисене хатӗрлеме пуҫлаҫҫӗ тет. Вӗренӳ Центрне уҫма тата ӗҫне йӗркелеме Голландирен Хенк Бодт (Henk Bodt), Румынирен Хориа Даскау (Horia Dascau) Шупашкара килсе ҫитнӗ иккен. Кусем пуҫне тӗрӗслев ушкӑнне Раҫҫейри сварка ӑстисем тата тӗнче стандарчӗсен ӑстаҫисем килнӗ пулнӑ. Тӗлпулура Чӑваш Ен правительствин ӗҫченӗсем те хутшӑннӑ тет. Тӗрӗслев ушкӑн членӗсем колледж ӗҫне тӗплӗн пӑхса ҫаврӑннӑ хыҫҫӑн ҫак вӗренӳ ҫуртӗнче тӗнчипе ӗҫлеме пултаракан ӑста сварщиксене хатӗрлеме май пуррине палартнӑ. Ҫӗнӗ Центр кӑҫалтан «Международный сварщик» (Тӗнчипе ӗҫлеме пултаракан сварка ӑсти) диплом хучӗ алла илме пуҫлаҫҫӗ, унпа вӗсем (шут тытсан, паллах) ют ҫӗршывсенче те ӗҫлеме пултарӗҫ.
Чӑваш Енри евӗр вӗренӳ Центрӗ Раҫҫейре урӑх ҫук иккен. Шупашкарта вӗренсе тухнӑ сварка ӑсти тӗнчери 45 ҫӗршывра ӗҫ вырӑнӗ тупма пултарӗ. Чӑваш Ен каччи-хӗрӗсем ҫак хыпара илтсе пуҫа хывсан питӗ лайӑх пулӗччӗ. Ытти хуласенчен персе ҫитиччен.
Ӗнер, ҫӑвӑн 3-мӗшӗнче, Чӑваш республикин халӑх пултарулӑх ҫуртӗнче вырнаҫнӑ 6х7 галерейӑра Вячеслав Эткерӗн ятарлӑ куравӗ уҫӑлчӗ. Ӑна ӳнерҫӗ 50 ҫул тултарнӑ тӗле хатӗрленӗ.
Курава уҫма Чӑвашри ӳнерҫӗсем, сӑрӑ ӑстисем, вӗрентӳҫӗсем, халӑх пултарулӑхӗн ӑстисем пухӑннӑччӗ, вӗсенчен кашни Вячеслав Эткерӗн пултарулахӗнчи хӑйнеевӗрлӗхне палӑртрӗҫ.
Курава уҫнӑ май чи малтанхи сӑмаха Халӑх пултарулӑх ҫурчӗн директорӗ Виктор Бондарев каларӗ. Вӑл йывӑҫпа ӗҫлекен ӑстана Тав хучӗпе чысларӗ, ӗҫре ӑнӑҫусем сунчӗ.
Ҫавӑн пекех ӑшӑ сӑмахсемпе тухса калаҫакансем шутӗнче Чӑваш художникӗсен союзӗн правлени председателӗ Василий Кузьмин, Чӑваш наци музейен этнографи пайӗн заведующийӗ Светлана Недвигова, паллӑ шӗпсутҫӑ Владислав Зотиков, Шупашкар районӗнчи Кӳкеҫре вырнаҫнӑ «Бичурин тата хальхи вӑхӑт» музей директорӗ Ирина Удалова тата ыттисем пулчӗҫ.
Чӗмпӗрте пӗрремӗш хут регионсен хушшинчи «Яковлев вулавӗсем» иртрӗҫ. Ӑна облаҫри наципе культура автономийӗ йӗркелерӗ (председателӗ В.И. Сваев). Мероприятие Мускав, Чӑваш Ен, Самар Ен, Тутарстан хӑнисем килсе ҫитрӗҫ.
Малтанах пухӑннисем И.Я. Яковлев палӑкӗ умне чӗрӗ чечексем хучӗҫ, митинг ирттерчӗҫ. Унтан Чӗмпӗр чӑваш шкулӗнче «Яковлев тата хальхи самана» ӑслӑлӑхпа ӗҫлӗх конференцийӗ пулчӗ. Л.П. Кураков профессор, академик (Мускав) И.Я. Яковлев гений пулни ҫинчен, ун ятне канонизаци тӑвас пирки каларӗ. Ҫаплах Пӗтӗм Раҫҫей шайӗнче И.Я. Яковлев премине туса хурас пирки асӑнчӗ. «Пирӗн хамӑр Вӗрентекенӗмӗре нихҫан та манмалла мар, ун Халалӗпе пурӑнмалла, ун ӗҫӗсене малалла тӑсмалла», — терӗ Лев Пантелеймонович. Тухса калаҫакансем хушшинче «Чӗмпӗр чӑваш шкулӗ. И.Я.Яковлев хваттер-музейӗн» директорӗ Н.Литвинова, Н.Краснов профессор (Шупашкар), облаҫри вӗрентӳ управленийӗн тӗп специалисчӗ Ф.Улендеева, ЧР вӗрентӳ министерствин тӗп специалисчӗ И.
Аслӑ Ҫӗнтерӳ Кунне Шупашкар кӑҫал та — 67-мӗш хут — мӑнаҫлӑн кӗтсе илме хатӗрленет. Тӗп хула урамӗсене вӑрҫӑ тата тыл ветеранӗсем, мӗнпур ватти-вӗтти савӑнӑҫлӑ кулӑ-юрӑпа тултарӗҫ. Ҫак кун Шупашкарти ҫар гарнизонӗ те вӑрҫӑ паттӑрӗсене валли ятарлӑ парад ирттересшӗн.
Ҫӗнтерӳ Уявӗ Хӗрлӗ Тӳремре (лаптӑкра) кӑнтӑрла пуҫланать. Вӑрҫӑ ҫулӗсенчи техникӑсӑр пуҫне парадра хастар ҫапӑҫусенче тава тивӗҫнӗ «Катюша» тата «Т-34» танк та хутшӑнма кирлӗ теҫҫӗ. Иртнӗ ҫулсенче уява хутшӑннисем аса илнӗ тӑрӑх ҫак кунра пӗр ҫын та килте чӑтса лараймӗ, кашнин ырӑ кӑмӑлӗпе савӑнӑҫне ҫиҫсе тӑрӗҫ.
Ҫӗнтерӳ Уявӗпе сире, Тӑванӑмӑрсем!
Чӑваш ҫамрӑкӗсен «Сувар» пӗрлешӗвӗ утӑ уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче кашни ҫул Атӑлҫи Пӑлхар тӑрӑхне ҫула тухать. Пӗлтӗр вара Дагестана ҫул тытнӑ пулсан, кӑҫал Алтай тӑрӑхне ҫитсе килесшӗн.
Чунҫӳрев-2012 ҫӗртмен 25-мӗшӗнче пуҫланӗ. Маршрут: Шупашкар–Хусан–Ӗпхӳ–Курган–Омск–Барнаул–Горноалтайск — малалли ҫул каялла. Ҫӗр каҫма палӑртнӑ вырӑнсем: Пушкӑртстанра, Омск облаҫӗнче, Тутарстанри чӑваш ялӗсенче. Тутарстанри чӑваш ялӗсенче концерт та кӑтартма палӑртнӑ. Хальхи вӑхӑтра кайма шутлисен йышӗ — 45 ҫын. Хутшӑнма кӑмӑлланисем Тӗменпе Сарӑту облаҫӗсенчен те пур. Горноалтайск хулинчи чӑвашсем те пулӗҫ.
Горноалтайскра выранти халӑхӑн Эл-Ойын уявне хутшӑнӑпӑр, хулара уҫӑлакан пӗрремӗш этнопаркра юпа лартӑпӑр, така пусса чӳк тӑвӑпӑр, чӑвашла ятсем йышӑнӑпӑр.
Каяс кӑмӑл пулсан сирӗн карас телефонӗн 8-927-667-93-23 номерӗпе шӑнкӑравламалла (Олег Цыпленков). Ҫул хакӗ — 8 000 тенкӗ. Ҫынсен шучӗ нумайлансан икӗ автобуспа та кайма май пулӗ — кун пирки пӑшӑрханас ҫук.
Акан 30-мӗшӗ иртнӗ май эпир ирттерекен «Ҫӑлтӑр ҫути» комикссен ӑмӑртӑвӗн 1 тапхӑрӗ вӗҫленчӗ. Ҫу уйӑхӗн 15-мӗшӗ тӗлне ӗҫсене хак парса вырӑнсене палӑртӑпӑр.
Пӗрремӗш тапхӑра вӗҫленӗ май ҫак пӗтӗмлетӳсене тума май пур:
- пурӗ 11 ӗҫ килчӗ;
- хутшӑнакансен йышӗ — 13 ача (1-9 кл.)
- 7 шкул ачисем хутшӑннӑ — Хӗрлӗ Чутай районӗнчи Питӗркасси шкулӗ, Ҫӗрпӳ районӗнчи Михайловка шкулӗ, Шупашкарти 49-мӗш шкул тата 2-мӗш лицей, Красноармейски районӗнчи Красноармейски тата Именкасси шкулӗсем, Канашри 10-мӗш шкул.
Пур ӗҫсемпе те эсир кунта паллашайратӑр.
Ку ӑмӑрту пирӗншӗн ҫӗнӗлӗх пулчӗ, ҫавна май ӗҫсен йышӗ пысӑках маррине эпир ҫитменлӗх тесе хак памастпӑр.
-1.7 °C