Ҫак эрне вӗҫӗнче пирӗн республикӑра ҫанталӑк 5 градус ӑшӑ кӑна пулӗ. Канмалли кунсенче йӗпе юр ҫума пултарать иккен. Кун пирки «Чӑваш Енри ҫанталӑк» проект авторӗ Владимир Михайлов пӗлтерни ҫине таянса Regnum информаци агентстви хыпарлать.
Паянпа ыран пирӗн республикӑра ҫумӑр уйрӑмах вӑйлӑ ҫумалла иккен. Ҫакна атлантика циклонӗ витӗм кӳрет. Эрне кун сывлӑш температури +4…+6 градуспа танлашӗ.
«Ҫумӑр ҫӑвать, ҫумӑр ҫӑвать, ҫумӑр ҫӑвать ман ҫине, Эп йӗпентӗм, эп йӗпентӗм, эп йӗпентӗм ҫумӑрпа», — Валентина Кузнецова шӑрантаракан ҫак юрӑ сӑмахӗсене паян Шупашкар хула ҫыннисен пӗр вӗҫемсӗр шӑрантармалли ҫеҫ юлнӑ. Мӗншӗн тесен паян хулана шалкам ҫумӑр шӑвӑрмаллипе шӑварнӑ. Кӑнтаралла ҫанталӑк ӑшӑтса янине пула ҫынсем тулалла ҫӳхе тумсемпе, сунчӑксем илмесӗрех тухса кайнӑ, ҫавӑнпа та вӑйлӑ ҫӑвакан ҫумӑртан чи малтанах вӗсем шар курнӑ.
Ҫынсем йӗпеннисӗр пуҫне хула урамӗсем те шыв айне пута пуҫланӑ. Сӑмахран, 16:00 сехетсем тӗлнелле вӑйлӑ ҫумӑра пула «Гостелло» чарӑну таврашӗнчи ҫул тӑрӑх ҫынсен кӑна мар урапасен те ҫӳреме май килмен. «Мир Луксор кинотеатр» чарӑну ҫывӑхӗнче те урапа ҫулӗ тӑрӑх юхакан шыва пула ҫынсен ҫул урлӑ урасане йӗпетмесӗр каҫайман.
Ҫанталӑкӗ чӑннипех те япӑх пулин те ҫапах та ҫак ҫумӑрлӑ куна ҫынсене, вӗсен пурлӑхне пӗлтерӗшлӗ шар кӑтартман тесе шанас килет.
Ку вырсарникун, ҫурлан 18-мӗшӗнче республикӑн тӗп хули хӑйӗн ҫуралнӑ кунне паллӑ тӑвать. Ку уява хула ҫыннисемпе хӑнасем чӑтӑмсӑр кӗтеҫҫӗ. Анчах та пурин кӑмӑлне ӗнӗрпе паян тӑракан ӑмӑрлӑ, йӗпе ҫанталӑк хуҫать. Пурте пӗр ыйтупа кӑсӑкланаҫҫӗ: «Хула кунӗнче мӗнле ҫанталӑк пулӗ?»
Чӑваш Енӗн гидрометеоцентрӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх ҫумӑр паян-ыран кӑна ҫуса тӑрӗ. Вырсарникун вара пӗлетсем хушшинчен хӗвел тухӗ, сывлӑш температури кӑнтӑрла 21–26 градус, каҫ еннелле — 13–17 градус пулӗ. Ҫурҫӗртен килекен ҫил ҫеккунтра 5–10 метр хӑвртлӑхпа вӗрӗ.
Ҫапла вара республика ҫыннисем кулянмасӑрах, тулли кӑмӑлпа Шупашкарӑн ҫуралнӑ кунне паллӑ тума пултарӗҫ.
Кӗтмен-ҫӗртен республикӑна персе ҫитнӗ ҫумӑрлӑ, ӑмӑрлӑ кунсем ҫынсемшӗн чӑннипех те пысӑк тӗлентермӗш пулчӗ. Ара, этемӗн ҫулла чун каничен шывне те кӗрсе тухас килет, хӗвел ҫуттипе те «хӑмӑрланма» шухӑш пур.
Эрнепе тӑракан кӗрхи ҫанталӑк чылайӑшне йӑлӑхтарнӑ тесен йӑнӑш пулмӗ пуль — ҫанталӑк ӑшӑнасса кӗтсех тӑраҫҫӗ. Чӑн та, улшӑну ҫитӗ-ши?
Ырантан, ҫурлан 9-мӗшӗнчен сывлӑш температури пӗчеккӗн ӳсме тытӑнӗ иккен, 23-28 градус таранах ҫитӗ.
Чӑваш Республикин Гидроменцентӑр пуҫлӑхӗ Марина Китарьева пӗлтернӗ тӑрӑх кану кунӗсенче республика таврашӗнче сывлӑш температури кӑнтӑрла 23–28 градус таранах ӳсӗ, Шупашкарта вара 24–26 градус таран пулӗ. Каҫхине республикӑра ҫанталӑк 13–18 градуса ҫитӗ, чӑвашсен тӗп хулинче вара 15–17 градус. Ҫӑмӑр ҫӑвасси хальлехе паллӑ мар-ха. Ӑшӑ кунсем ҫывхарнине вара туллин туйса илме ҫурҫӗр ҫилӗ чарса тӑрӗ.
Ҫитес эрнен ҫур пайӗнче сывлӑш температури пӗр градуса хӑпарӗ. Кӑнтӑрла республикӑра 24–29, Шупашкарта 25–28 градус пулӗ. Вырӑн-вырӑнӑн вара 32 градуса та ҫитме пултарӗ.
Кӑҫалхи шӑрӑха пула республикӑра тӗш тырӑ 27,9 пин гектар ҫинче типсе ларнӑ. Уйрӑмах кӑнтӑр енчи районсем шар курчӗҫ. Вӗсем ҫеҫ-и, ҫумӑрсӑр аптӑранине вӑрнарсем те палӑртаҫҫӗ. «Ҫутҫанталӑка эпир питӗ кӳренетпӗр», — терӗ Вӑрнар район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Леонид Николаев ЧР Патшалӑх Канашӗн Экономика политики, агропромышленноҫ комплексӗ тата экологи енӗпе ӗҫлекен комитечӗн асӑннӑ тӑрӑха тухса ирттернӗ анлӑ ларӑвӗнче. Вӑл каланӑ тӑрӑх, ял хуҫалӑх культурисене кӑҫал удобренипе икӗ хут ытларах апатлантарнӑ, апла пулин те хуҫалӑхсене тухӑҫ тивӗҫтермест. Тулӑ гектар пуҫне вӑтамран унта 21,7 центнер тухать. Ку вӑл, сӑмах май, елчӗксем хыҫҫӑн иккӗмӗш кӑтарту-мӗн.
Ӗҫҫине илсен, ӗнерхи кун тӗлне республикӑри хуҫалӑхсем тӗш тырӑна ӗнерхи кун тӗлне 51,2 пин гектар ҫинче вырса илнӗ, ку вӑл мӗн пур лаптӑкӑн пӗрре пиллӗкмӗш пайӗнчен 2 процента яхӑн нумайрах. Ир пулакан ҫӗрулмие 163 гектар кӑларнӑ, пахча ҫимӗҫе — 20 гектар.
Комбайнсем республикӑра 979 единица шутланса тӑраҫҫӗ, анчах вӗсенчен вырмана 774-шне явӑҫтарнӑ. Асӑннӑ хисепрен 528-шӗ 12 ҫултан кивӗреххисем иккен.
Ҫӗр чӑмӑрӗнче ҫак кунсенче пӗр кӑсӑклӑ пулӑм пулса иртнӗ тет. Арктикӑра (Ҫурҫӗр полюсӗнче), иккен кӳлӗсем йӗркеленме пуҫланӑ. Ҫакна ҫав тӑрӑхри экологи обсерваторийӗ асӑрханӑ имӗш.
Ӑсчахсем ӑнлантарнӑ тӑрӑх кӳлӗсем ҫанталӑк ӑшӑтнӑран йӗркеленнӗ иккен — Арктикӑра икӗ эрне ӗнтӗ ӑшӑ ҫанталӑк тӑрать. Унти температурӑна сӑнакансем пӗлтернӗ тӑрӑх утӑ уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче кунта вӑтам температура 1–3 градус ӑшӑрах тӑнӑ пулать.
Анчах ку вӑхӑтлӑха ҫеҫ иккен — ҫывӑх вӑхӑтра сивӗ сывлӑш таврӑнать, вара кӳлӗсем каллех шӑнса ларӗҫ. Тӗнче океанӗнчи шыв ҫӗкленессинчен те шикленме кирлӗ мар теҫҫӗ ӑсчахсем — мӗн ирӗлни каялла шӑнса ларӗ.
Ку вӑл малтанласа шутланӑ тӑрӑх. Чӑваш Енре инкеклӗ лару-тӑру режимне туса хурасси пирки те ӗнер сӳтсе явнӑ. Ку ыйтӑва инкеклӗ лару-тӑрӑва пӗтерес тата пушар хӑрушсӑрлӑхне тытса тӑрас енӗпе ӗҫлекен правительство комиссийӗн ӗнерхи ларӑвӗнче пӑхса тухнӑ.
Чӑваш Енре шӑрӑха пула ял хуҫалӑх культурисен 22,8 пин гектарӗ типсе ларнӑ иккен. Ку вӑл мӗнпур лаптӑкӑн 5,2 проценчӗ пулать. Уйрӑмах шар курнисем — кӑнтӑр енчи районсем: патӑрьелсем, елчӗксем, комсомольскисем тата шӑмӑршӑсем. Патӑрьелте, сӑмахран, мӗнпур ял хуҫалӑх культурисен 23 проценчӗ типсе ларнӑ, Елчӗкре — 22 проценчӗ, Комсомольскинче — 16 проценчӗ, Шӑмӑршӑра — 13 проценчӗ.
Вӑрлӑх туса илессипе ӗҫлекен респбликӑри 24 хуҫалӑхран ҫиччӗшӗ кӑнтӑр енчисем пулнине шута илсен вӑрлӑха ҫителӗклӗ хурса хӑвараймасси те шиклентерет.
Шӑрӑх та типӗ ҫанталӑка пула шар курнине специалистсем 700 миллион тенкӗ таран пухӑнать тесе шухӑшлаҫҫӗ иккен. Шӑрӑх тӑнӑ 2010 ҫулта тӑкак 4,8 миллиард тенкӗпе танлашнӑ иккен. Унччен вара 1981 ҫулта ҫавӑн пек типӗ те шӑрӑх пулнӑ-мӗн.
Ҫӗмӗрле хулинчи «Ылтӑн уҫӑ» ача пахчине ҫӳрекен шӑпӑрлансем ҫутҫанталӑк хӑй евӗрлӗхне хаваспах туптаҫҫӗ. «Ӑҫтан ҫил вӗрет? Мӗншӗн ҫӗр нӳрӗ» — хӑйсен воспитатӗлесене вӗсем ҫакӑн йышши ыйтусем параҫҫӗ. «Ылтӑн уҫӑ» педагогӗсем вара хуравӗсене сӑмахпа кӑна мар, куҫӑн та кӑтартса пама хатӗр — учреждени таврашӗнче ача-пӑча метеостанцийӗ ӗҫлет.
Пӗчӗк шӑпӑрлансем вара хӑйне евӗр ҫунталӑка тӗпчемелли станцире ҫанталӑк тӑрӑмне, сезон улшӑнӑвне, талӑк ритмне тата сывлӑш температурине тӗпчеҫҫӗ. Сӑмахран, ҫак кунсенче шӑпӑрлансем хӑйсем тӗллӗн ҫанталӑк шӑрӑх та уҫӑ пулнине те палӑртнӑ.
Тулта уҫӑлса ҫӳренӗ чухне метеостанцийӗ кӗрсе тухни ача-пӑчана самай хаваслантарать. Ҫутҫанталӑка пӗчӗкренех тӗпчеме вӗренни шӑпӑрлансен тавракурӑмне анлӑлатать, тавралӑха хаклама, хисеплеме вӗрентет.
Ҫанталӑк шӑрӑх та типӗ тӑнине пула кӑнтӑр енчи районсем — маларах патӑрельсем, каярах комсомольскисем тата елчӗксем — инкеклӗ лару-тӑру пирки пӗлтернӗччӗ. Халӗ, ав, ун пеккине Шӑмӑршӑ районӗнче йышӑннӑ. Ҫакӑн пирки тивӗҫлӗ йышӑнӑва район администрацийӗн пуҫлӑхӗн Валерий Фадеев ӗнер тунӑ иккен. Унта ял хуҫалӑх культурисем 2,3 пин гектар ҫинче типсе ларнӑ иккен.
Шӑрӑха пула хресчен тӗш тырӑ тата ҫӗр улми туса илессипе самай шар курма пултарасси пирки эпир хыпарланӑччӗ. Аса илтеретпӗр, тӗш тырӑна 70 пин тонна, ҫӗр улмине 25-30 пин тонна ҫухатас хӑрушлӑх пур.
Ӗнер, утӑн 8-мӗшӗнче, Улатӑрта 16:30 сехетре 30 минут хушши вӑйлӑ ҫил алхаснӑ, аслати кӗрленӗ пулнӑ. Ҫак ҫанталӑка пула 70 яхӑн йывӑҫ хуҫӑлнӑ, 73 ҫӗрте электричество линийӗ татӑлнӑ. Унсӑр пуҫне 21 кил-ҫуртпа нумай хваттерлӗ ҫуртсем шырлӑх курнӑ. Ҫутӑсӑр 5 пин ҫын тӑрса юлнӑ, газсӑр вара — икӗ уйрӑм ҫурт. Паянхи куна специалистсем 80 метр газ проводне улӑштармалли ҫинчен палӑртаҫҫӗ. Вӑйлӑ ҫиле пула хӑш-пӗр кил-ҫурт тӑррисем те юрӑхсӑрланнӑ.
Улатӑр администрацийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх инкеке сирес тӗлӗшпе паянхи куна Улатӑрта 9 бригада ӗҫлет, ӗҫе пӗтӗмӗшле утӑн 10-мӗшӗнче вӗҫлеме палӑртнӑ.
+17.3 °C