Паян — чӑваш чӗлхин тӗпчевҫи, тюрколог, филологи ӑслӑлӑхӗсен докторӗ, профессор, Чӑваш АССР наукин тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ Василий Егоров ҫуралнӑранпа 135 ҫул.

Чӑваш тӗнчинче сумлӑ йӗр хӑварнӑ ҫын 1880 ҫулхи нарӑсӑн 11-мӗшӗнче Ҫӗрпӳ уесӗнчи Энтри Пасар ялӗнче ҫуралнӑ. Халӗ ку ял Куславкка районне кӗрет.

Василий Георгиевич тюрколога тӗнчипех пӗлеҫҫӗ. 1899 ҫулта Чӗмпӗрти учительсен шкулне вӗренсе пӗтернӗ. Унтан вӑл унти тӗн семинарийӗнче, каярах Хусанти тӗн академийӗнче пӗлӗвне туптанӑ. 1916 ҫулта ӳркенмен чӑваш Сантк-Петербургри университетра ӑс пухать.

Нумай пӗлӳ илнӗскер вӗрентекенте те тӑрӑшать, Сиринче Палестин обществин вырӑссемпе араб шкулӗсен заведующийӗнче тӑрӑшать. Тӑван ҫӗршыва 30 ҫулта таврӑнсан Хусан кӗпӗрнийӗнчи Елабуга хулинче хӗрарӑмсен училищинче, чӑн училищере ӗҫлет. Златоуст хулинче халӑх училищисен инспекторӗнче те тар тӑкать, Халӑх вӗрентӗвӗн Омскри пайӗнче инструкторта тимлет. 1921 ҫулта хастарскер Чӑвашсен рабочи факультетне йӗркелесе ертсе пыма тытӑнать.

Малалла...

Пысӑк вырӑн йышӑнакан ҫын ӗҫрен кайни яланах тӗрлӗ шӑв-шав ҫуратать, самай калаҫтарать. Чӑваш Енӗн прокурорне ҫӗршыв Президенчӗн хушӑвӗпе должноҫрен хӑтарни пирки эпир те икӗ хутчен хыпарларӑмӑр.

Аса илтеретпӗр, Метелин Чӑваш Ен прокурорӗнче 2004 ҫултанпа тӑрӑшнӑччӗ. Хӑй вӑл Аҫтӑрхан хулинче ҫуралнӑ, Сартури юридици институтне вӗренсе пӗтернӗ. Вӑхӑтӗнче Владимир Метелин Тутар Республикинче прокурор ҫумӗнче тӑрӑшнӑ.

Республикӑн прокуратури Метелин хӑй ирӗкӗпе ӗҫрен кайни пирки хыпарланине те эпир пӗлтернӗччӗ.

Халӗ тата тепӗр ҫӗнӗ хыпар. Владимир Метелина «Чӑваш Республики умӗнчи тава тивӗҫлӗ ӗҫсемшӗн» орден медалӗпе чысланӑ. Наградӑласси ҫинчен калакан хушӑва Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьевнарӑсӑн 5-мӗшӗнче алӑ пуснӑ. «Саккунлӑха ҫирӗплтенӗшӗн, ҫынсен правипе ирӗклӗхне хӳтӗленӗшӗн», — тесе ҫырнӑ хушура.

Патшалӑх наградипе паян, правительство планеркинче, республикӑн премьер-министрӗ Иван Моторин чысланӑ.

Прокурор тивӗҫне вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Виталий Щетинкин

Чӑваш Республикин прокурорне Владимир Метелина ӗҫрен хӑтарни пирки эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтеретпӗр, субъектсен прокурорӗсене ҫӗршыв Президенчӗн хушӑвӗпе ҫирӗплетеҫҫӗ тата ӗҫрен хӑтараҫҫӗ. Ку вӑл — федераци саккунӗпе пулса пыракан йӗрке. Регион прокурорӗ пулмалли кандидата ҫӗршывӑн генпрокурорӗ сӗннипе ҫӗршывӑн пуҫлӑхӗ ҫирӗплетет. Владимир Путинӑн нарӑсӑн 5-мӗшӗнчи хушӑвӗпе Владимир Метелина прокурортан хӑтарнӑччӗ.

Ку хыпара илтнӗ хыҫҫӑн республикӑри электронлӑ массӑллӑ информаци хатӗрӗсемпе блогерсем ҫакӑн сӑлтавне ӑнланма хӑтланса тӗрлӗ май пуҫ ватни сисӗнчӗ. Республика прокуратурин пресс-служби вара ку факт пирки ҫапла уҫӑмлатнӑ: «Чӑваш Республикин В.Г. Метелинӑн ҫул ҫитнине кура тивӗҫлӗ канӑва тухнӑ май хӑйне ӗҫрен хӑтарма ыйтса ҫырнӑ заявленине тивӗҫтернӗ», — тесе ҫырнӑ унта.

Субъектсен прокурорӗн полномочийӗ 5 ҫула пырать. Унтан ӑна тата тепӗр ҫавӑн чухлӗ вӑхӑтлӑха тӑсма пултараҫҫӗ. Анчах ӗҫ вӑхӑтне вунӑ ҫултан ытла тӑсма саккунта пӑхса хӑварман. Владимир Метелина 2004 ҫулхи раштавӑн 3-мӗшӗнче пирӗн республика прокурорне лартнӑччӗ.

Малалла...

Асамат хатӗрленӗ ӗҫ

Чӑваш Енре ҫуралнӑ ҫамрӑк ӳнерҫӗ Асамат Балтаев, халӗ Чехире пурӑнаканскер, Фаберже династине пуҫараканӗ 200 ҫул ҫитнине халалланӑ коллекци авторӗ пулса тӑнӑ.

Асамат 23 ҫулта. Чехире 8 ҫул пурӑнать. Унта вӑл Яблонец-нал-Нисой хулинчи ӳнерпе промышленноҫ колледжӗнче вӗренет. Хӑйӗн пирвайхи ӗҫне Асамат 3-мӗш курсра хатӗрленӗ. Асаматӑн эскизӗсем тимӗр укҫа шӑратас енӗпе иртекен конкурссенче малти вырӑнсене йышӑнаҫҫӗ. Халӗ вӑл Чехири укҫа ҫапакан ҫуртпа килӗштерсе ӗҫлет.

Асамат Балтаев Фаберже ҫурчӗ валли хатӗрленӗ эскиз тӑрӑх шӑратнӑ ылтӑн медале Александр Белов ювелирпа пӗрле тунӑ. Унӑн хакӗ 37,5 кронпа танлашнӑ.

Медалӗн пӗр енче — Густав Фабержен портречӗ. Ку Асаматӑн пӗлтерӗшлӗ ӗҫӗсенчен пӗри. Медале ҫӑмарта ӑшне вырнаҫтарӗҫ. Асамат Балтаев каланӑ тӑрӑх, кунашкаллине хальлӗхе никам та туман.

Владимир Метелин

Ҫӗршывӑн Президенчӗн Владимир Путинӑн паянхи хушӑвӗпе федерацин хӑш-пӗр тытӑмӗнче ӗҫлекенсене ӗҫрен хӑтарма йышӑннӑ. Ҫав йышра Чӑваш Енӗн прокурорӗ Владимир Метелин та пур. Ӑна ӗҫрен хӑтарасси ҫинчен калакан хушӑва 52-мӗш номерпе алӑ пуснӑ.

Владимир Метелин 1950 ҫулхи юпан 17-мӗшӗнче Аҫтӑрхан хулинче ҫуралнӑ. Сарӑтури юридици институтне вӗренсе пӗтернӗ. Ӗҫ биографине Кострома облаҫӗнчи Судислав поселокӗнче прокуратурӑра стажертан пуҫланӑ. 1992–2000 ҫулсенче Тутарстан Республикинче прокурор ҫумӗнче тӑрӑшнӑ. Чӑваш Ен прокурорне ӑна 2004 ҫулта лартнӑ.

Мария Ивановна хӑнасемпе

Ҫӗрпӳ районӗнче пурӑнакан Мария Иванова кӑҫал нарӑсӑн 1-мӗшӗнче… 104 ҫул тултарнӑ.

Мария Ивановна хӑйне лайӑхах туять, хӑйӗн пурнӑҫне йӑлтах ас тӑвать, ҫынсемпе хаваспах хутшӑнать.

Мария Ивановна — Тӑван ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫине хутшӑннӑ ветеранӑн тӑлӑх арӑмӗ. 104 ҫулти кинемей Энӗшкасси ялӗнче пурӑнать. Вӑл кунтах ҫуралса ӳснӗ, ҫак ял каччипе ҫемье ҫавӑрнӑ. Мария Ивановна пурнӑҫ тӑршшӗпех Шуртавӑшри шкулта техслужащире ӗҫленӗ. Вӑл патшалӑх наградисене сахал мар тивӗҫнӗ.

Мария Ивановна упӑшкипе пӗрле 10 ача ҫуратнӑ, 9-шне ӳстернӗ. Халӗ унӑн 12 мӑнук, вӗсен 18 мӑнукӗ. Вӑл вӗсемпе савӑнса пурӑнать.

Ҫак кунсенче Етӗрне районӗнчи Палтайри вӑтам шкул ҫине юнашар ялти Чурпай ялӗнче ҫуралса ӳснӗ чӑваш киноактрисин Тани Юн ячӗпе асӑну хӑми вырнаҫтарчӗҫ. Тани Юн (Максимова-Кошкинская) (28.1.1903–6.10.1977) паллӑ ҫыравҫӑ, драмтеатр артистки, куҫаруҫӑ «Чӑвашкино» студире ӳкернӗ чылай чӑвашла фильмсенче паллӑ рольсене ӑсталанӑ. Чи пӗрремӗш хут сцена ҫине вӑл Палтайра 1920 ҫулта Н.Ефремов ҫырнӑ «Пуян Карук» пьесӑра тухнӑ. Ку вӑхӑтра Тани Юн Етӗрнере вӗреннӗ, ӑна Палтай ялне хутла пӗлменнисене хутла вӗрентме янӑ пулнӑ.

Асӑну хӑмине уҫнӑ ҫӗре Чӑваш Республикин Патшалӑх Канашӗн депутачӗсем Н. Маловпа В. Павлов, Етӗрне район администраци пуҫлӑхӗ В. Кузьминпа унӑн ҫумӗ А. Иванова, республикӑри кинематографистсен пӗрлӗхӗн ертӳҫи Ультиар Цыпленков, киноархив директорӗ А. Белов, Чӑвашдрамтеатр артисчӗсен ушкӑнӗ, вӗсем хушшинче СССР халӑх артистки Вера Кузьмина, Тани Юнӑн тӑванӗн хӗрӗ С. Березкина сӑвӑҫ, Етӗрнери тӗп вулавӑш директорӗ Н. Долгова тата вырӑнти халӑх хутшӑнчӗ.

Малалла...

Петр Осипов драматург, актер, врач, сывлӑх сыхлав министрӗ

Кӑрлачӑн 29-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче Петр Осипов драматурга, ҫыравҫа, СССР ҫыравҫӑсен союзӗн членне, актера, режиссера, врача, медицина ӑслӑлӑхӗсен кандидатне халалласа «Петр Николаевич Осиповӑн нумай енлӗ пултарулӑхӗ» ҫавра сӗтел иртнӗ. Ӑна «Айтар», «Кушар» пьесӑсен авторӗ ҫуралнӑранпа 115 ҫул ҫитнине халалланӑ.

Петр Осипова Чӑваш патшалӑх академи драма театрне пуҫарса яраканӗсенчен пӗри тесе хаклаҫҫӗ. Хӑй те вӑл ҫав театрта актерта ӗҫленӗ. Куславкка районӗнчи Кутемер ялӗнче 1900 ҫулхи кӑрлачӑн 27-мӗшӗнче ҫуралнӑскер литературӑри ӗҫ-хӗлне 16-ра пуҫӑннӑ. Икӗ теҫеткене яхӑн пьеса ҫырнӑ, автобиографилле 3 роман авторӗ.

Драматургра чун канӑҫне тупнипе пӗрлех Петр Осипов ӑста тухтӑр пулнӑ. Хусанти университетӑн медицина факультетне вӗренсе пӗтернӗ, шалти чирсен кафедринче ординатурӑра ӑс пухнӑ. Шупашкарти хула поликлиникинче тӗп врачра ӗҫленӗ, Чӑваш Енӗн сывлӑх сыхлав министрӗ пулнӑ. 43-ре чухне кандидат диссертацине хӳтӗленӗ. 50 ытла ӑслӑлӑх ӗҫӗ пичетленӗ.

Кӑрлачӑн 28-мӗшӗнче Красноармейски районӗнчи Янкас ялӗнче Вениамин Кондратьев (Пехил) ҫуралнӑранпа 60 ҫул ҫитнине уявланӑ. Вӑл — поэт, «Шӑнкрав курӑкӗ», «Янкас йӑмрисем», «Мерттес» кӗнекесен авторӗ.

Уява Н.Г.Ершов поэт, таврапӗлӳҫӗ те хутшӑннӑ. Унта «Канлӗх» клуба ҫӳрекенсем те пулнӑ.

Вулавӑш ӗҫченӗ Галина Ильина поэтӑн пултарулӑхӗпе, кун-ҫулӗпе паллаштарнӑ. Юбилей тӗлне вулавӑшра «Вениамин Пехил — паллӑ поэт» кӗнекесен куравне йӗркеленӗ, вӑл ҫырнӑ кӗнекесене тишкернӗ.

Николай Ершов Вениамин Пехилпе «Ял пурнӑҫӗ» хаҫатра пӗрле ӗҫленине аса илнӗ. Воля Правдина, Юлия Ефремова поэтӑн шкул чухнехи пурнӑҫне каласа кӑтартнӑ.

Поэтӑн аппӑшӗсем Любовь Егорова тата Эмилия Васильева тӑванӗ пирки аса илсе каласа кӑтартнӑ, килӗшнӗ сӑввисене вуланӑ. Вӗсем тӑванне манманшӑн ентешӗсене тав тунӑ.

Красноармейскисем хӑйсен поэтне Вениамин Пехиле манмаҫҫӗ, ӑна аса илсех тӑраҫҫӗ.

Сӑнсем (7)

«Чӑвашгражданпроект» институтра Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ архитекторӗн Альфред Ибрагимовӑн куравӗ уҫӑлнӑ. Унта пуҫтарӑннӑ йышлӑ хӑнасем унӑн пултарулӑхӗпе паллашнӑ. Ибрагимовӑн ӗҫӗсен шутӗнче — юсаса ҫӗнетнӗ Наци вулавӑшӗ, Чӑваш Енӗн Аслӑ сучӗн ҫурчӗ, «Мегаполис» ҫурчӗ, «Республика» бизнес-центр, «Волга-Премиум» хӑна ҫурчӗ, Шупашкарти Гладков урамӗнчи «Хаклык» мечет, «Волжский-2» микрорайонти, Мускав проспектӗнчи, Горький проспектӗнчи, Ахазов тата Гагарин урамӗсенчи ҫуртсемпе предприятисем.

Шупашкарӑн тӗп архитекторӗ Вениамин Мамуткин Альфред Лукиановича унӑн биографийӗнче хисепе тивӗҫ страницӑсем тесе ырланӑ. Чӑн та, унӑн ӗҫӗсене Раҫҫейӗн тата Чӑваш Енӗн Стройминӗн Хисеп хучӗсемпе, Раҫҫейӗн архитекторсен союзӗн медалӗпе палӑртнӑ.