Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Тăван çĕр-шывран асли çук,

Тăван çĕр-шывăм пĕрре.

Атте-аннерен хакли çук,

Çуратнă, ӳстернĕ пире.

Вĕç-хĕрсĕр ялсен, хуласенĕн,

Шывсен, вăрмансен илемне

Пире пĕрлештернĕ-çке енĕм,

Сана манас çук ĕмĕрне.

Пыл пек тăван çĕрĕн тăприйĕ,

Атте-аннепе пĕр тăван.

Чун канăçĕ, пурнăç туприйĕ,

Çак ыр сăвапа эс упран.

Кунта-çке эпир пурăнатпăр

Ялта ӳссе çитĕннĕскерсем.

Акатпăр тыр-пул, пуçтаратпăр

Тăри юррине итлесе.

Çĕр-шывăм, юратнă çĕр-шывăм,

Атте те, анне сăнунта.

Санпа — ĕмĕр-ĕмĕр эп сывă,

Сӳнми пурăнатăн чунта.

Савнă ен, тăван тавралăх,

Хир-хир витĕр ялĕсем…

Санпала манри тăванлăх

Эх, пит хаклă-çке вĕсем.

Ăшă çу пек ырă эсĕ,

Ытарми тăван кĕтесĕм!

Çупăрлатăн, хал кӳретĕн

Чунăм ывăнса кӳтсессĕн.

Эс — атте те ман, анне те

Йăлт эс манăн мĕн пурри.

Виçейместĕп ун анне те,

Ун пӳне, ак — чун юрри.

Ырлăхпа телей пиллетĕн

Ĕмĕрхи хăватупа.

Эс — калатăн, эп итлетĕп,

Эп санри юратупа.

Сарлака та эс, пит аслă!

Юхтăр юрă шăранса…

Илĕртет çап-çут пуласлăх,

Пурăнар ырра шанса.

Пысăк хулари нумай хутлă çурт. Кĕрхи тĕксĕм каç. Канăçсăр çилпе шавлакан йывăçсем. Тăлăххăн курăнакан урам. Тутлăн тĕлĕрекен тĕнче.

Пурнăç таппине нимĕнпе палăртман тăхăр хутлă çурт. Çакăн йышши çуртсем хулара нумай. Тулашран пĕр евĕр курăнакан, анчах ăш-чикĕпе урăхла çуртсем. Вĕсенче кашнинчех уйрăм пурнăç, уйрăм савăнăçпа хуйхă.

Сăнлакан çуртра та пурнăç хăйне майлă кустăрмапа чупать. Çак çуртăн кашни хваттерĕ хăйне уйрăм пурăнать. Хăшĕнче савăнăç, тепринче — пĕчченлĕхпе тунсăх.

Тунсăха пĕчченлĕх çӳратать, пĕчченлĕхе — шăплăх. Кантăк витĕр кĕрхи каç тĕттĕмлĕхне сăнаса тăракан Алена хваттерĕнче шăплăх тени çук. Хаваслă кĕвĕ, савăнăçлă кулă, шăкăл-шăкăл калаçу янăрать. Тунсăхлама вăхăт та, вырăн та çук. Хĕре пурпĕрех пĕчченлĕхпе тунсăх кăшлать. Мĕн çитмест ăна? Мĕн?! Чи çывăх тусĕсем те, хăйне пирĕшти пек хисеплесе юратакан Владик та çумрах. Авă пурте ун патĕнче хăнара. Аленăна вара çаплах темĕн çитмест. Темĕн... темĕн çитмест.

Çак темĕн мĕн иккенне хĕр аван пĕлет. Ах, мĕнле аван пĕлет! Анчах хăйне хăй нимĕнпе те пулăшаймасть. Никам та пулăшаймасть.

Юрату телейлĕ тата телейсĕр пулать теççĕ. Алена юратăвĕ вара? Телейлĕ-и вăл? Е? Телейлĕ! Телейлĕ хĕр савнă çын ытамĕнче. Телейлĕ Кольăпа юнашар. Çĕр хут, пин хут телейлĕ юратнă çынпа тĕл пулсан. Телейлĕ! Анчах... Мĕншĕн пур-ши çĕр çинче çак «анчах». Анчах Аленăн çак юратăва пуринчен те пытарма тивет. Пытарма, вăрлама тивет.

Малалла

Шăтса тухать çу уйăхĕ çитсен,

Сап-сарă çеçкине çурать вăл.

Ларать те таврана илем кӳрсе,

Ăна пур чĕрĕ чун та хапăл.

Илем çум курăкра та пур иккен.

Анчах, эрне ытла иртсессĕн,

Юлать шур мамăк çеç сар çеçкерен.

Унра илем пулман та тейĕн.

Кукша пуç ĕмĕрĕ кĕске çав. Ах,

Мĕн-ма-ши çут çанталăк шелсĕр?

Эпир те, тен, çак тĕнчере çавах —

Çын ĕмĕрĕ те çавăн евĕр?

Кам çамрăк вăхăтра чипер пулман?

Çулланнă майăн шуралатпăр.

Çул хыççăн — çул...

Сисмесĕрех юлан —

Кукша пуçпа тăрса юлатпăр.

халăхăм пуласлăхне

Çурçĕр

куç ӳкесрен

пĕр курăк çеçке çурчĕ

тав турĕ уйăх çутине

йăхне ĕрчетнĕшĕн

уй,

вăрттăнлăх пур ман:

çав çеçкене çурма

çӳреп

сар уйăх çути пек:

(эп — çурçĕр варринчи хĕвел)

Мал енне утатăп ĕнсепе,

тĕлленмешкĕн куçлăхпа выртатăп

ĕмĕрĕм — пĕр татăк

татăкĕ таран пăрта тăк,

мĕн утма мана тарай кĕпе;

телейли ӳтленнĕ кипкепе,

эп пур — тенкĕпе

ӳтсĕрленĕпин пурттенккепе

кепе,

мĕн унччен юласшăн эп эппе!

пăр та урăх ятлă вĕрире! —

кăшт кăна курасшăн ир ире —

тĕтре...

тĕтре...

тĕтре...

Ырă сăмах ылтăнран та хаклă,

Ку каларăш пырать авалтан.

Чăн та, пĕлтерĕшĕ унăн хăватлă,

Вăл çуралать ырă чун-хавалтан.

Ырă сăмахăн пур симĕ, сиплевĕ,

Вăл тĕрек кӳрĕ çынна амантсан.

Ырă сăмах çут тĕнче çути евĕр

Тăрĕ этем тĕнчине юмласа…

Ырă сăмах калама манас марччĕ,

Çут тĕнчери ыр çынсем пĕр-пĕрне,

Çак паха кăмăл та туйăм юмарчĕ

Ăшшăн çутаттăр этем ĕмĕрне.

Ыр сăмахпа пурнăçра пурăнасчĕ,

Кăшт хитреленĕ ун чух çут тĕнче!

Ыр сăмахпа ырă йĕр хăварасчĕ

Манăн, туссен-тăвансен чĕринче.

Пирĕн кӳршĕри Çеменсем анкартинче çĕр улми кăлараççĕ. Çемйипех тапса тухнă ĕçе. Ачасем те — Павăлпа Микиш, Уринепе Сашук — пысăккисемпе пĕрле тăрмашаççĕ. Çитĕнсе çитнисем кăлараççĕ, пĕчĕккисем пухаççĕ. Пуринчен те кĕçĕн Урине уйрăмах ларма-тăма пĕлмесĕр тăрмашать.

Çĕр улми кăларасси — сивĕ кĕркуннере те питĕ херу еç.

Пĕр кана ĕçлесен, Павăл Микишпе Сашука хăй патне чĕнсе илчĕ:

— Эсĕ, Микиш, хăвăн сылтăм аллупа пĕр харăсах миçе çĕр улми тытма пултаратăн? — ыйтрĕ вăл. — Эпĕ ав ывăçа виçĕ çĕр улми кĕртме пултартăм!

— Вĕттисене пухсан çирĕм те кĕртме пулĕ, — хуравларĕ Микиш. Хăй çавăнтах сылтăм аллипе вĕтĕ çĕр улмисем пухма тытăнчĕ.

Сашук та унран юлмарĕ.

Ак вуннă, — пĕлтерчĕ вăл тепĕртакран.

— Ман вун пĕр, — хушса хучĕ Микиш.

Арçын ачасем хушшинче мăйăр мăнăш çимĕç пухассипе ăмăрту хĕрнĕçемĕн хĕрсе пычĕ, пурте вĕтĕрех те вĕтĕрех çĕр улмисем шырама тытăнчĕç.

— Ман ывăçа вун пилĕк çĕр улми кĕчĕ! — терĕ савăнăçлăн Павăл.

— Манне те вун пилĕк.

— Мĕн тăватăр çак эсир? — ыйтрĕ ачасенчен амăшĕ.

— Хăшĕн алли пысăкраххине пĕлес тетпĕр-ха, — терĕ Павăл.

Малалла

Уйри çил пек эс халĕ пушă,

Никам сана курмасть, чармасть.

Чăрмантармасть никам пĕр хушă,

Курсам, санран никам тармасть.

Уйри çил пек эс халĕ пушă,

Никам сана нимĕн сĕнмест.

Чунра та темшĕн питĕ пушă,

Юлташ, тăван ниçта чĕнмест.

Уйри çил пек текех ан пул,

Çынпа пĕрле выля та кул.

Тус-тантăшпа эс ырă юл,

Чуна ан пустăр йывăр чул!

2010.11.10

Эх, çитесчĕ ман тăван яла,

Ярăнса урампала утасчĕ.

Çуллахи асамлă каçпала

Çамрăксемпелен вăййа тухасчĕ.

Алăран тытса чун варлине

Вăйă картине пĕрле тăрасчĕ.

Шăрантарнă майăн юррине

Харăссăн ура тапса ташласчĕ.

Хĕрĕх кун пек иртрĕ хĕрĕх çул.

Çул-йĕр юпленнине сисмерĕм.

Савнипе туссем ялта халь çук,

Пирĕн сукмака та пуснă эрĕм.

Хурланать халь чунăм çавăнпа.

Пур пĕрех тăван яла каясчĕ,

Çимĕк каçĕ çамрăк ял-йышпа

Шур кĕпепелен вăййа тухасчĕ.