Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Тамара мăшăрăма

Ăнланмастăн мана... Ан ăнлан.

Эпĕ çак çĕр çинче пурăнман.

Килнĕ пуль вăхăтлăх хăнана,

Юрăсем шăратма пĕр кана?

Саншăн ют çĕр çинче — эп курни,

Ăнланманлăх кăна — эп туйни.

Маншăн ют — курайманлăх тени,

Ĕмĕрлĕх чĕрере — юратни.

Çĕр çинче эс мана çухатсан

Тӳпере шырамашкăн ан ман:

«Йĕкĕреш» çăлтăр ушкăн çинче

Курăн ман сăнăма пĕринче.

Ыйхăра тĕллентĕм: эсĕ кайрăн

Пăрахса мана ют арçынпа.

Каласам, сана мĕскер эп турăм

Мĕншĕн тискерлентĕн чунупа?

Ăмсанса чӳречерен пăхатăп:

Утрăн унпала ыталанса.

Тавăрăттăм, çитейсен хăватăм,

Ал çинче кăна сана йăтса.

Çаврăнса пăхмасăр эсĕ утрăн.

Тен, пулмарăм та-и асăнта?

Тен, сана кураймăп ĕнтĕ урăх,

Пулмăп нихăçан ытамунта?

Кĕвĕçсе пăхса сывлатăп ассăн.

Сĕм хупларĕ шухăш-кăмăла.

...Тĕлĕкре манран каяс пулсассăн,

Вăрансан хăть таврăн каялла.

— Асатте! Асатте, теп! — йăлăнатăп эпĕ. — Пахчана йăпăртлăха тухам-и?

— Эс, ачи, тухма аванах пĕлетĕн-ха, анчах та йĕркеллĕ çӳреме ним тусан та вĕренеймерĕн, — ӳкĕте кĕмест асатте. — Енер те авă пĕр туратне чĕрсе антарнă. Мĕн тутине пĕлсе çиетĕн пулать-ха ăна, пиçмен улмана... Эпĕ, тепĕр тесен, улмине шеллеместĕп. Çимĕçе ăна çитĕнтерме çеç мар, татса çиме те пĕлмелле.

— Çук, малашне апла хăтланмăп, — çаплипех хăпмастăп асаттерен.

— Юрĕ, юрĕ, — тинех килĕшрĕ хайхи. — Тух та йĕркеллĕ пул.

Пахчара чылайччен уçăлса çӳрерĕм. Çӳресен-çӳресен, лаштра улмуççи айне пырса тăрсан, çӳлелле пăхса илтĕм. «Эх, пан улми, пан улми, силлес килет ним юлми», — такмакласах шутлама тытăнтăм хам. Часах ун-кун пăхкаласа улмуççине вуллинчен ярса тытрăм: «Асатте сисиччен силлес-ха кăштах...»

Куçа хупса, шăла çыртса ластăр-ластăр тутартăм пĕтĕм вăйран. Пĕр улми те ӳкмерĕ. Çирĕп лараççĕ: пиçмен иккен. Те панулми çиес килнипе, çăвар шывланса кайрĕ хамăн.

Çӳлерех улăхрăм та пĕр туратĕнчен уртăнса каллех силлерĕм. Шап! тутарчĕ сасартăк пĕр улмийĕ çамкаран, тепри — тутаран. Çĕре персе аннине сиссе те юлаймарăм. Тепĕртакран хыпаласа пăхатăп та — тутан çӳлти хĕрри пан улми пек хăпарса тухнă, çамка та пĕçерсе тăрать.

Малалла

Кала-ха Çеçпĕл… Кам сана тĕп турĕ,

Кам сутрĕ путсĕр вилĕм аллине?

Чĕрем калать: «Ăна пĕлет пĕр турă,

Е ват çăхан ас тăвĕ тупсăмне».

Пуçелĕкӳ — чечеклĕ Кашкăр Сăрчĕ,

Шухăшунта — тăван Касаккасси.

Ăс-тăнăма çак шухăшлав халь сырчĕ,

Юнашарах пек Çеçпĕлĕн сасси.

— Тăшман чее, асту, — тет лăпкăн Çеçпĕл.

— Эп çунтăм ун каварĕ айĕнче.

Пурнăçĕсем кăра, пурăннăçем çеç пĕлĕн

Пăтранчăк шыв пекех çавра тĕнче.

Утатпăр иккĕн, çуралать тăванлăх…

— Ман каймалла, çулсем ик еннелле.

Ырмарлăхăн пуçламăш — курайманлăх…

Кĕрешмесен эсрел çĕнет, елле.

Пиччем ан кай, тытар ака пуçне!

Тăсар малтан-мала çуракине.

Ирех тăрар та çут шурăмпуçпе

Курар Çĕн кун кулса хăпарнине.

Манпа вылярĕ уçă çил касси

Чĕрем вутне тем мур тума пăлхатрĕ.

Тăрать çаплах-ха Çеçпĕлĕн сасси

Шухăш-çуйа çурхи шыв пек тапратрĕ.

Çын хушшинче çын пек пулар,

Ялан çын евĕрлĕ мар.

Калаçар, шӳтлер, кулар,

Эпир чунсăр халăх мар.

Çын хушшинче çын пек пулар,

Ялан çын евĕрлĕ мар.

Пуринпе туслă пурнар,

Эпир усал халăх мар.

Çын хушшинче çын пек пулар,

Ялан çын евĕрлĕ мар.

Ĕçре хастар шав пулар,

Эпир наян халăх мар.

Çын хушшинче çын пек пулар,

Ялан çын евĕрлĕ мар.

Ăс-тăна куллен туптар,

Эпир ăссăр халăх мар.

Çын хушшинче çын пек пулар,

Ялан çын евĕрлĕ мар.

Ватта – вĕтте ыр сунар,

Эпир чĕмсĕр халăх мар.

Çын хушшинче çын пек пулар,

Ялан çын евĕрлĕ мар.

Пурнăçра правур пулар,

Эпир кăнттам халăх мар.

Çын хушшинче çын пек пулар,

Ялан çын евĕрлĕ мар

Çынлăха çухатар мар,

Эпир путсĕр халăх мар

Çын хушшинче çын пек пулсан,

Çын евĕрлĕ çеç пулмасан,

Хисеплĕç пире çĕр çинче,

Ыр ятăмăр кайĕ инçе.

05.11.2010

Савнăçпа аса илетĕп,

Палтиелĕм эп сана.

Сан патна вĕçсех килетĕп,

Çунат патăн эс мана.

Хушса юрламалли:

Тăван ялăм, Палтиел,

Ĕмĕр эсĕ асăмра.

Савнă ялăм, Палтиел,

Пулăн ялан чунăмра

Маттур халăх эс ӳстертĕн,

Телей сунса, юратса.

Çитĕнӳ патне çитертĕн,

Ĕçчен çынсем çуратса.

Тĕнчипе сана пĕлеççĕ,

Тĕрлĕ этем пур кунта:

Ав, чăваш, ирçе ĕçлеççĕ,

Тутар, вырăс та унта.

Пуринпе те вĕсем сапăр,

Пĕри тепринчен патвар.

Çурчĕсем те питĕ капăр,

Ĕçленипе шав вăр-вар.

Юлсам эсĕ ĕмĕр сывă,

Яланах хăват парса.

Ӳстер тата хĕр те ывăл,

Пурăнсам ыр ят сарса.

25.10.2010

«...Влаçа пăхăнман казаксен пĕчĕк ушкăнĕ пуçласа янă пăлхав... вăйлăланса патшалăха Çĕпĕртен Мускав таран, Кубаньрен Муром вăрманĕсем таран кисрентернĕ пăлхав çапла майпала пĕтнĕ. Çапах та пурнăç татах нумай вăхăт хушши пĕтĕмĕшпех лăпланса çитеймен-ха... Хăрушла пăлхавăрçăн ячĕ вăл тустарса çӳренĕ вырăнсенче халичченех хыттăн янăраса тăрать. Пугачев вăхăчĕ текен юнлă саманана халăх паян кунчченех лайăх астуса пурăнать...»

А. С. Пушкин. «Пугачев историйĕ»

Йăкăлт-йăкăл! сиккелесе чăтлăхра Куян пырать. Хăйĕн ури йĕрĕсене вăрăм та лăпсăркка хӳрипе шăлса юрпа хуплать.

Çумра ларакан мăнук манăн кĕреçе пек сухалран тытса:

— Асатте, ан суй, — тесе хучĕ. — Ăçтан Куянăн хӳри çапла пултăр? Акă, пăх-ха, «Сăрлама вĕрен» кĕнекери ӳкерчĕк çине.

— Чим-ха, пепкем, итле малалла, — тетĕп эпĕ, унăн пуçĕнчен шăлса.

— Сана хам илтнĕ халапа каласа паратăп.

— Юрĕ, итлетĕп, — килĕшрĕ шĕвĕркке ман çине шанмасăртарах пăхса.

— Пур чĕрчун та асăрхануллă пулмалла, — сӳтетĕп эпĕ сăмах çăмхине. — Куян та чăнкт! тăратнă хăлхисемпе тавралăха итлет. Ара, сыхлануллă пулмасан, унăн тутлă ашне хапсăнакансем нумайăн.

Тулли уйăх тӳперен кĕмĕл пайăркисене сапать. Кун пек чухне пуçа юрă-çемĕ капланса килет.

Пурăнмашкăн питĕ лайăх

Çакă çутă тĕнчере.

Ылтăн хĕвел, кĕмĕл уйăх

Савăнăç кӳреç пире.

Куян умне хăва лекрĕ. Чупма чарăнсах Куян ăна малти урисемпе аврĕ те кăшлама пикенчĕ. Эх, еплерех тутлă!

Малалла

Каллех пуласчĕ пĕчĕк ача евĕр,

Курасчĕ ман ача ачашлăхне.

Чун-чĕремпе тасан, пĕр систермесĕр

Çитесчĕ манăн ырлăх тĕнчине.

Мана каç-каç çĕн юмахсен асамĕ

Çӳреттĕр çывăхра та аякра.

Чуччу çинче ура тапса ярнам-и

Çуралнă ялăмра е хырлăхра.

Эп — ту мар та — урăхла ӳсеп

(тымарсен — хăйсен вăрманĕсем!)

пурнăçран вăраннăçем

тĕттĕм парăнтарнă-пĕр тĕсе

урăхла тӳсеп.

Эп тĕмен¹ те урăхла темен

çиçĕм çиçрĕ —

(пур са-ман-ту мар-и

çиçĕ харăс иртнĕлĕх кăварĕн

каяс умĕн) — калаçса тăмарĕ...

çиçĕм — мĕн тымарĕ;