Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Çумăр! Сиплĕ çумăр!

Пĕлĕтпе çĕр, курăр,

Хытă тунсăхланă,

Халĕ — ыталаннă.

Савăнса чупатăп,

Аттăма хыватăп,

Çумăр ислетсен те,

Тăвар мар — чăтатăп.

Çумăр! Сиплĕ çумăр!

Тухăр, ырă сунăр!

Ан тивех, йĕпеттĕр,

Ырлăх çеç пиллетĕр.

Равиль Бикбаев, Пушкăртстан халăх поэчĕ

Антонина Арсентьевна Николаевăна, тусăма

Ăшă çил вĕрчĕ — ырă-çке чуна,

Çутă шыв чĕр кĕмĕл евĕр ыткăнать.

Эх, юрлар-ха, юратар-ха пĕр-пĕрне,

Çутă сĕм кĕртер-ха юлнă кунсене.

Васкавлă ишекен шух кимĕлле

Шав ăнтăлатпăр çут инçетелле.

Вĕçетпĕр чарланла — чун, тӳсĕм пар,

Таçта çитме те пур-ха пархатар.

Лĕп çил кăшт вĕрчĕ — ăшă чĕрене,

Юханшывсем чупаççĕ инçене.

Туссемĕр, ыр сунар-ха пĕр-пĕрне,

Кӳрер хаваслăх шутлă кунсене.

Эпир апат çиме ларнăччĕ çеç, телефон линине тĕрĕслеме кайнă атте каялла таврăнчĕ. Хулпуççийĕнчен пăшал çакăнса тăнине курсан эпир питĕ тĕлĕнтĕмĕр.

— Пăшал туянтăн-им? — ыйтрĕ анне.

— Кăна Вăрăм Петĕртен илсе килтĕм-ха. Кĕçĕр Кăшмăш вăрманĕн кăнтăр енне, телефон юпи патне, кайса выртатăп. Такам мурĕ кунсеренех пăралуксене тата-тата ярать. Юпа çине хăпарса хăшкăлтăм ĕнтĕ. Паян та татнă.

Каç енне эпир Кăшмăш вăрманнелле тухса утрăмăр. Вăрман кĕтессинчи телефон юпи патне çитнĕ çĕре тавралăх самаях тĕксĕмленчĕ. Часах тӳпене пин-пин çăлтăр тапса тухрĕ.

Эпир курăклăрах вырăн тупса вырнаçса лартăмăр.

— Ав çав юпа çинчен куçна илмесĕр пăх, — вĕрентрĕ мана атте.

Вăхăт самаях иртрĕ — юпа патне пыракан-тăвакан пулмарĕ. Çуллахи çĕр вăрăма пымасть: анчахрах хĕвел анăç тĕксĕмленнĕччĕ, тухăç хĕреле те пуçларĕ. Куçсем хупăнма, пуç кăкăр çинелле ланк усăна-усăна анма тытăнчĕ...

Ларнă çĕртех çывăрса кайнă иккен эпĕ. Атте тăк-тăк тĕкнипе вăранса кайрăм. Тул çутăлнăччĕ ĕнтĕ.

— Пăх-ха, пăх, — терĕ атте вăрман еннелле кăтартса.

Телефон юпи патнелле пĕр упа çури мĕшĕлтетсе утса пынине курсан тин кунта мĕншĕн килнине ăнкарса илтĕм.

Малалла

В.Сазонов-Пинере

Вĕрентекенĕм, тав сана!

Ялан упратăп ыр сăнна.

Тăван шкулти маттур историк

Паян тĕнче илтмелĕх лирик.

Геродотпа Гомер мăнаçĕ

Çырнисенче кĕрсе вырнаçĕ.

Шекспир юратăва мухтанă,

Джульетта ун чунне тухатнă.

Пушкинра — Татьяна халĕ

Ĕмĕрсене те-и пăлхатĕ.

Епле манар-ха Нарспие, —

Кĕçтук çырса хăварнине…

Ку — сăмах май, анчах хакли,

Тата кунтан та хăватли

Аттемĕрсен сăваплă ячĕ,

Чĕнет иккен сӳнми хăвачĕ

Çырмашкăн чаплă хайлавсем,

Илемлĕ сăвă, калавсем.

Пинер тесен — халь пурте пĕлĕр,

Ятна упратăр çĕр те пĕлĕт.

Турри те пулăштăр сире.

Паллах, тата кăштах пире

Чăваш ятне çӳле йăтмалăх,

Ыйтмастпăр нимĕнле çăтмахлăх.

Сăмах ăсти — чун сиплевçи,

Унпа ан пулăр итлевçи.

Вулатăп эпĕ Пинере, —

Куратăп пирĕн ĕмĕре.

«Маршбросок!» Çанталăк ăмăр.

Çумăр. Кĕрешеп çилпе.

Тар юхса пырать пит тăрăх,

Кĕпе-йĕм те йĕп-йĕпе.

Чупмалла тата виç çухрăм...

Çирĕм çухрăмĕ — хыçра.

Пур вăя пухса эп чупрăм,

Автоматăм — алăра.

Чăт, юлташ, пĕлетĕп, йывăр.

Хам та кайрăм та халтан...

Вăйна пух та чуп, ан çывăр,

Пар мана автоматна.

Çапларах кунсем иртеççĕ,

Çăмăл мар та — чăтмалла.

Каç енне çыру çыраççĕ

Салтаксем тăван яла.

Кама эс юрататăн,

Кама паян ырлатăн?

Кампа-ши эс çӳретĕн,

Кам чĕрине çиетĕн?

Мана эс пит ырларăн,

Юратрăн, ыталарăн,

Шантартăн, ĕнентертĕн...

Кайран тертсе ӳкертен.

Çĕршыва ир-ирех таврăнатăп,

Е хĕвел анас чух таврăнатăп.

Савăнса, шăхăрса, таврăнатăп,

Хурланса, кулянса таврăнатăп, —

Урал тăвĕ умра куç куран талккишпе,

Тĕксĕм хĕрлĕ — каç-каç, сенкер çутă — ирпе.

Шутсăр тунсăх пусать хĕвел аннă чухне,

Шутсăр самăл тапать ман чĕре ирхине.

Мĕн тери чăтăм-тӳсĕмлĕ шăплăх тăрать,

Епле чаплă мăнаçлăх мана йыхăрать!

Эп куратăп çиçсе ялтăран Урала,

Асилетĕп пин тĕрĕллĕ тастамала.

Тĕрĕре — халăх чунĕ, хавасĕ, юрри.

Тĕрĕре — ун хавалĕ, хури те шурри.

Курăр унăн вут-хĕмлĕ кашни эрешне,

Çырса хунă унта ман çĕршыв кун-çулне.

Ак хĕрли — ку вăл паттăрăн юнĕ çиçет,

Ак хури — ку асаплă юрра пăлтерет.

Сенкерри йыхăрать куллен-кун çутталла,

Кĕренни, ялав пек, шав чĕнет малалла.

Писевви — тин çеç пиçнĕ пылак çырла пек,

Кăвакки илĕртет шыв-шурсен юррипе,

Ав, тепри Алтăр-çăлтăррăн çуттăн çунать —

Сарă тĕс, пушкăрт пылĕ пек, йăптăртатать...

Малалла

Яланхилле, кĕлеткине тӳрĕ тытса, утас-и-утас мар-и тенĕн урине вĕттĕн-вĕттĕн шутарса, пуçне çӳле çĕклесе картлашкапа хăпарчĕ Нарспи Ильинична. Хăй хĕрĕх çула яхăнах ĕçленĕ Культура керменĕн ырă та тарават сывлăшĕ ачашшăн çупăрланине туйса пычĕ вăл. Уяв каçне ятарласа капăрлатнă пысăках мар зал та хĕрарăма ăшшăн кĕтсе илчĕ. Нарспи Ильиничнăна пĕлекенсем хăшĕ ун еннелле пуçне сĕлтсе, хăшĕ ура çине тăрсах сывлăх сунчĕç. Хĕрарăм хăй те кашнинех кăмăллăн йăл кулса саламларĕ.

Халăх поэчĕ ята илме тивĕç маттур чăвашăн пултарулăх каçне тахçанах пенсие тухса килте ларакан Нарспи Ильинична ятарласа килчĕ. Ачалăхпа яшлăхри тусĕсене курма пӳрмест-ши текен шухăш хăваласа кăларчĕ ăна паян килтен. Ара, поэтăн амăшĕпе, Пăлакипе, пĕр ялта çуралса ӳснĕ-çке вăл, тахçан ача чухне унпа туслă та пулнă, анчах юлашки вăтăр çул хушшинче, ашшĕ-амăшĕн тĕп килне сутса тухса кайнăранпа, унпа нимĕнле çыхăну та тытман. Тĕрĕссипе, ун чунĕ нихăçан та ялалла, çĕр патнелле туртăнман, çавăнпах ял еннелле выртакан çула та, хăй унта çуралса ӳснине те тахçанах маннă ĕнтĕ хĕрарăм.

...Хăйпе пĕр çулсенчи нумай ватăсем пекех, Нарспи Ильинична ялти чăваш хресченĕн çемйинче çуралнă. Çемьере пĕр-пĕччен пулнăран-ши е кая юлса килнĕ, çавăнпа питĕ кĕтнĕ ача пулнăран ашшĕ-амăшĕ хĕр ачана юмахри пек пăхса ӳстерчĕ. Хура ĕç патне пырса пилĕкĕ авăнмарĕ унăн. Çичĕ класс кăна пĕтернĕ ашшĕ ăна хăй çитеймен пĕлӳ тупине çитерес тенĕ пулас. Çавăнпа ашшĕ-амăшĕ Нарспие ытларах культура пĕлĕвĕ парса аталантарма тăрăшрĕ.

Малалла

Тен, юратнă сана,

Тен, ахаль

Юрату вăййине çеç вылянă...

Çывăх курнă, анчах кăлăхах —

Çиçеймерĕ çут çăлтăрлă шанăç.

Эс пăрахрăн мана, пит аван!

Иртсе кайрĕ тинех пăлхану.

Тен, чăнах эпĕ пулнă айван,

Урăххи халĕ санăн хăну?

Урăххи ыталать, чуп тăвать,

Савăнса, тен, итлет сассуна.

Уншăн эсĕ — чи çывăх тăван,

Парнелетĕн сӳнми куллуна.

Те юратнă сана, те ахаль

Юрату вăййине çеç вылянă...

Ирĕк пурнăç пулсассăн та халь,

Чĕререх эс — кăварлă суранăм.

Юратнă та хаклă мăшăрăма — Юрий Иванович Ковалюка

Вĕçсĕр-хĕрсĕр тӳпе каçсерен

Çăлтăрсем сапалать пинĕн-пинĕн.

Шурăм пуç ерипен çĕкленсен,

Çутăлать ăраскалăмăр пирĕн.

«Çĕр çинче манăн çăлтăр пĕрре», —

Тейĕп санăн сăнна манаймасăр.

Санпала çамрăкланнă чĕре,

Санпалах вăл тапать пач канмасăр.

Манăн çăлтăр ӳксен ăнсăртран,

Сăнăма манăнне çич ют манĕ.

Эсĕ манмăн мана нихăçан,

Ма тесессĕн шăпамçăм эс манăн!

Тав тăвап Украина çĕрне,

Мана пачĕ вăл хăй çăлтăрне!