Электронлă вулавăш

Ку сайтра эсир чăвашла çырнă хайлавсене тупма пултаратăр. Пур хайлава та авторĕ, çырнă çул тăрăх çăмăллăн тупма пулать. Ку архива ятарласа хатĕрленĕ — сире килĕшекен хайлавсене эсир ку сайтра та, уйрăммăн уçласа илсе те вулама пултаратăр.

Пӗлме: хайлавсем вырнаҫтармалли йӗрке.

Эп сире пурне те юрататăп!

Итлеменшĕн каçару ыйтатăп.

Сирĕн умăрта пуçа таятăп,

Ăс панишĕн «Тавтапуç», — калатăп.

Тусăм валли эпĕ

Кукăль пĕçеретĕп,

Чи юратнă анне валли —

Премĕк хатĕрлетĕп.

Вика йăмăка эп

Тетте парнелетĕп,

Чи юратнă анне валли —

Тутăр эп тĕрлетĕп.

Çуллахи кун сар автан ыйхăран хăйĕн уçă сассипе ирех вăратать. Çамрăксем вара ун сассине те илтмеççĕ, тарăн ыйха путса çывăраççĕ. Каçхине нумай çӳресе ывăннă ĕнтĕ вĕсем. Эпир, ватăрах çынсем, хĕрӳ ĕçе кӳлĕнетпĕр. Хĕрарăмсем ĕне суса выльăхсене кĕтĕве яраççĕ. Арçынсем кил хушшине пăхса çаврăнаççĕ, картишне тирпейлес пирки шухăша кайса пирус туртса яраççĕ. Кĕтӳ кайсан вара пускилсемпе пĕрле калаçса чуна уçмалла, çĕр каçа ялтă мĕнле улшăнусем пулнине (çĕнĕ хыпарсене) ыйтса пĕлмелле, сӳтсе явмалла, пĕтĕмлетмелле. Унсăрăн епле-ха ялта?

Кил-тĕрĕш тирпейлесен, ĕçе кӳлĕнетпĕр. Выльăх-чĕрлĕхне тăрантмалла, пахча çимĕçне шăвармалла, çумласа кăпкалатмалла. Йĕркипе асăнсан та çур кун иртет. Ĕçĕ вара каç пулсан та пĕтмест, каçхи ыйха та пĕрле куçать. Пĕр япалана çеç асту, ял çынни: хăнасем килсен вĕсен куç умĕнче ху аллупа çитĕнтернĕ пахча çимĕçӳпе аш-пăш тутли пирки мухтанма манса ан кай вара.

Часах хĕллехи кунсем те çитĕç. Ял çынни чӳречерен пăхса кичемленсе ларма пуçлĕ. Нумай кил хуçисем хуçалăха упрама йытă усраççĕ. Хурсем те ют çын картишне кĕрсен сасă парса хуçине систереççĕ. Хурсем ĕлĕк Рим хулине те çăлса хăварнă теççĕ те...

Малалла

Тăшмана çĕнтертĕмĕр, аннеçĕм.

Таврăнтăм, мухтав Турра, сывах.

Хурлăхлă хута тек ан ĕнен эс,

Турăш хыçĕнчен илсĕ пăрах...

Вăранать çĕрле çак сасăпа вăл.

Аллине тьггать те пĕр туя,

Сивĕ кĕрĕк пĕркенсе ал-хапăл

Хапхаран тухса пăхать уя.

Курăнмасть никам та — çĕрĕ тĕттĕм,

Шуçăм палăрмасть-ха тухăçра.

Çул çинче çапла кĕтет-кĕтет те

Хурланса пӳрте кĕрет вара.

Çак çулпа хăй ывăлне ăсатнă,

Пуç çапса кĕтет вăл килессе.

Сахал мар пуль ыйхине те татнă

Çĕр хута туха-туха кĕрсе.

Сивĕ хĕл çитсессĕн, урăм-сурăм

Çил-тăман тухать те каçхине,

Ывăлĕ лартса хăварнă хурăн

Шак та шак шаккать чӳречене.

Улăм витнĕ шăтăк-шатăк пӳрчĕ

Хăй пекех ларать аран-аран.

Çĕнĕрен тумашкăн шанчăк пурччĕ —

Ывăлĕ килмерĕ вăрçăран.

Пурччĕ кин кĕртмешкĕн куç хывни те —

Ывăнчĕ кĕтсе хăй каччине.

Кинемей пăхать халь куççӳль витĕр

Унăн çепĕç ачисем çине.

Малалла

Тупрăм эп хăма татки,

Пăчкăпала мăлатук,

Крыльца çинче кунĕпех

Турăм эпĕ пĕчĕк пӳрт.

Чӳречийĕ çаврака,

Умĕнче пĕчĕк крыльца.

Ун çинче ак ирхине

Шăнкăрч юрлĕ юррине.

Чус хăмапа витнĕскер,

Килĕшет ман туссене.

Анчах темшĕн халĕ те

Шăнкăрч васкамасть килне...

Тухрĕ ак ман асатте

Ăшăнма хĕвел питне.

«Кӳршĕсен вĕлли çине

Вĕçсе килчĕç ав ĕнер.»

Асаттеçĕм, асатте,

Эсĕ хытă ан шавла.

Пирĕн вĕлле çинче те

Шăнкăрч тăрăшса юрлать.

Чăваш автономийĕ 90 çул тултарнă май

Кăнтăртан вĕрсен ăш çилĕ,

Атăл лăпкăн хумхансан,

Шупашкарăмăрăм çийĕн

Ирхи кĕвĕ пуçлансан —

Ытарма çук ырă туйăм

Вăй-хăватлăн çĕкленет...

Чăваш Ен — тăван çĕршывăм

Ешерсе чечекленет!

Ирсерен Мускав сассийĕ

Ĕçлеме вăй-хал парсан,

Чăвашсен те пулассийĕ

Тата чаплă çывхарсан —

Ытарма çук ырă туйăм

Вăй-хăватлăн çĕкленет...

Чăваш Ен — Тăван çĕршывăм

Ешерсе чечекленет!

Çут хĕвелĕмĕр хĕлхемлĕн,

Тараватлăн йăл кулсан,

Уй-хирте тыр-пул илемлĕн

Хумханса ларать пулсан —

Ытарма çук ырă туйăм

Вăй-хăватлăн çĕкленет...

Чăваш Ен — тăван çĕршывăм

Ешерсе чечекленет!

Ачалăхри савăк кунсем

Иртрĕç çиçĕм пек.

Яш чухнехи ыр вăхăтсем

Чăн та иçĕм пек...

Пурнăç çулĕ такăр мар

Теççĕ авалтан,

Атте-анне пилленине

Асра тыт малтан!

Чăпар кăвак кăвакарчăн

Ларчĕ çурт çине.

Тăнăç пурнăç кайăкне эс

Курмăн вăрçнине...

Хăв суйланă мăшăрна

Юрат ĕмĕрне.

Пурнăç пур пĕр иккĕ килмест —

Савăр пĕр-пĕрне!

Кун-çул шăвать шыв юххи пек —

Чарма çук ăна.

Эпир вара çак çĕр çинче

Хăнара кăна...

Пĕрле ӳснĕ тантăшсем

Ялан чĕрере.

Тус-юлташпа пурăнмалла

Çутă тĕнчере!

Сас параççĕ хур кайăксем

Çӳллĕ тӳпере,

Çунатсемпе сулнă майăн

Ыр сунаç пире...

Пурнăç курнă ватăсем

Юлччăр хисепре.

Вĕсен ăслă халалĕсем

Пулччăр чи тĕпре!

Пушкăрт çĕршывĕнчи Шур Атăл Хăви ялне кайса курма мана пĕлтĕрех хамăн пĕр юлташ, ĕлĕкрех çавăнта ĕçлесе пурăннăскер, сĕннĕччĕ.

— Мĕн ара, питĕ чаплă ял-им? — ыйтнăччĕ эпĕ.

— Маншăн пулсан тем чаплиех çук-ха та, çав ялта тахçан чикан майри пурăннă, чăваша качча тухнă, чăваш чĕлхине вĕренсе таврара çук чаплă юмăç пулса тăнă тенĕччĕ юлташăм. Унтан çавăнтах Шур Атăл Хăвине çитсен Уламас Ятмасĕ ятлă старикпе тĕл пулма хушнăччĕ.

Кăçал Атăл тасалсан, тирек папкисем шăплатса çурăлсан, эпĕ таса блокнотпа пĕр мăшăр кĕпе-йĕм илтĕм те Ĕпхӳ пăрахучĕ çине лартăм. Икĕ талăк хушшинче виçĕ аслă шывăн чарланĕсем çăтăхса çуйăхнине итлесе пытăм. Кашни хăй саслă, кашни хăй шывĕн анлăшне мухтанă пек туйăнчĕ мана.

Хама кирлĕ пристаньре ир çинче антăм. Хăш еннелле каймаллине ыйтса пĕлтĕм те хăва хулли касса илсе чĕрĕлсе çитнĕ Шур Атăл улăхĕпе васкамасăр утрăм. Тĕрлĕ кайăк шăхăрать, юрлать, ташлать, çунат çупать. Шăпчăксем пĕр вĕçрен сас параççĕ те — тепĕр вĕçне илтĕнет. Хăях хушшинче вăрăм туналлă карăш неретлетет, çирĕк тăрринче, чăпар хӳрине сарса, чĕкрен кайăк чарăклатать. Мăк тапса илнĕ тунката çине ларсах килениччен итлерĕм çак чаплă «концерта». Кайран улăх сăртне хăпартăм. Инçетре ял та курăна пуçларĕ. Хирĕçлерен пушкăрт çилĕ вĕрсе ячĕ — уçă çил. Куç умĕнче вĕçĕ-хĕррисĕр хирсем, пăч-пач вăрман кулкки-ращи, ярăм-ярăм чăнкă тăрăллă тусем тăсăлма тытăнчĕç.

Малалла

Анне, анне, аннеçĕм!

Сана эп юрататăп!

Пĕр саншăн çеç çурхи ир

Хире чупса тухатăп.

Хитре чечек тататăп,

Ăна сана паратăп.

Аннеçĕм, ман, аннеçĕм!

Сана чунтан саватăп!

Манăн анне питĕ ырă.

Куçĕ хăмăр, çӳçĕ çырă.

Мана ăшшăн çупăрлать,

Хăйĕн çумне чăмăртать.

Унпа лайăх калаçма,

Пĕрле çырма, вулама.

Сăвă çырма вĕрентет,

Лайăх пулсан хĕпĕртет.

Пире пĕрле кашни кун

Кĕтет икĕ хутлă шкул.

Пĕл, мĕн-ма апла текен,

Ман анне — вĕрентекен.